كۆچبه‌ر دناڤبه‌را نال و بزمارێ دا
كۆچكرن(immigration) ل سه‌ده‌یا بیستێ و نه‌خاسمه پشتی هه‌ڕفتنا بلۆكێ رۆژهه‌لات، ره‌هه‌نده‌كێ نوی یا بخۆڤه گرتی و هه‌ر چه‌نده هنده‌ك وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی و ئه‌مریكی هێشتان بشێوازێن جیاواز خه‌لكێ وه‌ك په‌ناهنده وه‌ردگرن، لێ دیسان ژی هه‌ر ئه‌وان وه‌لاتان و ل بن كارتێكرنا ئه‌و پارتێن كۆ بناڤێن وه‌كی نیوفاشیست و ناسیۆنالیست دهێنه نیاسین، ڕێسا و یاسایێن تایبه‌ت و مه‌رجدار یێن بۆ كۆچكرنێ ده‌یناندین. ئه‌ڤان پارتێن سه‌ری ل ڤان وه‌لاتان جهه‌كێ تایبه‌تێ بۆ خۆ ڤه‌كری و هێجه‌تا وان ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ هنگێ یێ خۆش بووی كه ل هنده‌ك ژ ڤان وه‌لاتان ژ ئالیێ كێمه‌نه‌ته‌وه‌یێن مۆسلمان ئاریشه‌یێن دروست بووین و ئه‌ڤ ئاریشه‌یه ژی ژ ئه‌گه‌رێ گڤاشتن و ره‌فتارێن كه‌سێن ناسیۆنالیست و نیۆفاشیستڤه ل دژی ئاواره و كۆچبه‌ران هاتیه ڕێكخستن. ژبلی ئاسته‌نگێن سه‌ری، پشتی كریارا تیرۆریستییا 11 سپته‌مبه‌را 2001 ل ئه‌مریكا و چه‌ندین كریارێن تیرۆریستی یێن هاوشێوه ل ئه‌ورۆپایێ ڤان وه‌لاتان یاسایێن تووند یێن لبه‌ر سینگێ كۆچبه‌ران ده‌یناندین، و ل ڤان وه‌لاتان هه‌ستێن دژی مۆسلمانان یێن گه‌شه‌ی دكه‌تن و دۆماهیك هێجه‌ت ژی بۆ وان هه‌ستێن دژوار په‌یدابوونا ڕێكخراوا تیرۆریستییا داعشه كه ل ئه‌ورۆپا چه‌ند كریارێن تیرۆریستی ئه‌نجام داین و هژماره‌كا رۆژنامه‌ڤان و خه‌لكا سیڤیل كرنه قۆربانی. ئه‌وجا دێ كۆچبه‌ره‌كێ مۆسلمان چه‌وا كۆچی ڤان وه‌لاتان كه‌تن لده‌مه‌كی كۆ فاكته‌رێن دیتر ژی یێن لسه‌ر ڤان ئه‌گه‌رێن سه‌ری. د ئێكه‌م ب ئێك گه‌هشتنا كۆچبه‌ری بۆ ڤان وه‌لاتان دێ تووشی شۆكه‌یه‌كا سایكۆلۆژی و كه‌لتووری بیتن كه دربه‌ك مه‌زن ل كه‌ساتیا وی دده‌تن. تاكێن جیاواز و كه‌لتوور و بۆها و بیروباوه‌رێن جیدا، كه وی بڤی ره‌نگێ نۆكه ئه‌و پێ هاتیه ڤان وه‌لاتان ب هیچ ره‌نگه‌كی په‌سند ناكه‌تن، و وی نه‌چار دكه‌تن ئێك ژ ڤان دوو ڕێكان هه‌لبژێریتن: یان كه‌ساتی و پێكهاته‌یا خۆ ب هه‌می بیروبۆچۆن و بۆها و ئاراسته‌یێن خۆڤه بگۆهۆڕیتن و كه‌ساتیه‌ك نوی لسه‌ر بۆها و ئاراسته یێن وێ جڤاكێ و كه‌لتووری بۆ خۆ ئاڤا بكه‌تن و ئه‌ڤه ژی گه‌له‌ك بزه‌حمه‌ت و گرانه و هه‌می كه‌س نه‌شێتن بگه‌هیتێ چونكی ژلایه‌كی ڤه پێگه‌هه‌كێ ئابووری دڤێتن و ژ لایه‌ك دیتر ڤه پێشخانه‌ك كه‌لتووری و رۆشنبیری و زمانه‌وانی دڤێتن كه ئه‌و ژی ژئه‌گه‌رێ نوی بوونا هاتنا كۆچبه‌ری هه‌ردیسان بزه‌حمه‌ته. و ڕێكا دووهه‌م ژی ئه‌وه كه كۆچبه‌ر ده‌ست ژ پێ درێژتر بزڤڕیته‌ڤه و ببیته چاڤدێره‌ك بۆ ڤێ گۆتنێ كه” ده‌نگێ داهۆلێ ژ دویرڤه خۆشه”. ئه‌ڤه ژلایه‌كیڤه و گۆپیتكا ڤان ئاریشه‌یێن به‌ر و به‌رسینگێ كۆچبه‌ری دگریتن تنێ د لایه‌نێ سایكۆلۆژی و جڤاكی و یاسایی ڤه خۆ نابینن، به‌لكۆ ژلایه‌نێ ئاسایشێ و ئابووری ڤه ژی ئه‌ورۆپا یا ب قه‌یرانه‌كا مه‌زندا ده‌رباز دبیتن. دیاره خوانده‌ڤان دزانیتن ده‌ستێ تیرۆرێ یێ گه‌هشتیه هه‌می جهه‌كێ جیهانێ و كه‌س لڤێ جیهانێ خۆ ژ سیبه‌را ره‌شا وێ قۆرتال ناكه‌تن و به‌لگه ژی بۆ ڤێ گۆتنێ هه‌می ئه‌و كریارێن تیرۆریستینه كه لسه‌رتانسه‌ری جیهانێ دهێنه ئه‌نجامگرتن، و سه‌باره‌ت ب قه‌یرانا دارایی ژی یه‌ونان نموونه‌یه‌كا دیارا ڤێ قه‌یرانا ئه‌ورۆپایه كه نه‌خاسمه د ڤان چه‌ند سالێن دۆماهیێ دا دربێن گه‌له‌ك مه‌زن ل جڤاك و سایكۆلۆژیایا تاكێ ئه‌ورۆپی دای و به‌لگه ژی بۆ ڤێ چه‌ندێ سه‌رهلدانا چه‌نده‌ها ڕێكخراو و پارتێن كۆ دژی هاتنا په‌نابه‌ران كاردكه‌ن و ژبلی كریارێن تووندوتیژانه ل دژی په‌نابه‌ران ل وان وه‌لاتان، گڤاشتنێن مه‌زن لسه‌ر ده‌ستهه‌لاتدارێن وه‌لاتێن خۆ دروست دكه‌ن تا ڕێكێ ل هاتنا هزاران كۆچبه‌رێن بیانی و نه‌خاسمه مۆسلمان بگرن و دیاره ئه‌ڤه ژی تاراده‌یه‌كێ بۆ زێده‌بوونا رێژه‌یا ئاكنجیێن ئه‌ورۆپا و كێمبوونا ژێده‌رێن ژیارێ و خوارن و ڤه‌خوارن و پێدڤیاتیێن دیتر دزڤڕیتن.
*مامۆستایێ ئه‌كادیمی / بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژی/زانینگه‌ها زاخۆ
