كۆڤارا (كه‌كۆن) و ئینسكلۆپیدیا كۆیه و ئینسكلۆپیدیا پارێزگه‌ها دهۆكێ
موسه‌ده‌ق تۆڤى
(كه‌كۆن) كۆڤاره‌كا ره‌وشه‌نبیرى گشتى ئازاده، دو هه‌یڤان جاره‌كێ ل كۆیه دهێته‌به‌لاڤكرن، هه‌روه‌ك ل وى باژێرى دهێته‌گۆتن، كۆییاتى و خۆیایه‌تى، كۆڤارێ ژى خۆیاتییا كۆیه هه‌لبژارتیه، د ناڤبه‌را 1997 ـ 2007 مه د كۆڤارا (دهۆك) ئه‌ڤ رێبازه گرتبوو به‌ر، لێ خۆیاتیا مه هه‌موو پارێزگه‌ها دهۆكێ ڤه‌دگرت.
ژماره (53) ئایارا 2018 ژ كۆڤارێ كه‌ته ده‌ستێن من، سه‌رگۆتارا هژمارێ ژ ئالیێ جێگرێ سه‌رنڤیسكارى ڤه هاتبوو نڤیسین سه‌رنجا من راكێشا، چنكو په‌یوه‌ندییه‌ك نه راسته‌خوه ب كارێ به‌رهه‌ڤكرنا (ئینسكلۆپیدیا پارێزگه‌ها دهۆكێ)ڤه هه‌یه، بێى كو ژ نێزیكڤه ئاگه‌هداریه‌ك ل سه‌ر وێ هه‌بیت. ژ سه‌رگۆتارێ دیاره كو به‌رهه‌ڤكرنا ئینسكلۆپیدیایان بۆ باژێر و باژێركێن جیهانێ یه‌ك ژ پێدڤیێن ره‌وشه‌نبیریێن هه‌ڤچه‌رخه، كوردستانێ ژى ده‌ست ب ڤان بزاڤان كریه، ل كۆیه ژى (چه‌ند جارێك له لایه‌ن چه‌ند گرۆپێكه‌وه هه‌وڵ دراوه كار بۆ ئینسكلۆپیدیاى كۆیه بكه‌ن، به‌ڵام كاره‌كه مه‌یسه‌ر نه‌بووه و هۆكاره‌كانیشى ئه‌مانه‌ن: یه‌كه‌م له به‌ر قورسى كاره‌كه، دووه‌م نه‌بوونى ده‌زگایه‌ك یان لایه‌نێك بۆ له ئه‌ستۆگرتنى تێچووى ئینسكلۆپیدیاكه). پاشتر نڤیسكارى ئاماژه ب بزاڤه‌كى كو سالا پار بۆ به‌رهه‌ڤكرنا ئینسكلۆپیدیا كۆیه هاتییه‌كرن كریه به‌لێ وه‌ك دبێژیت: (دواتر هیچى لێ شین نه‌بوو؟!) ئانكو چ پێڤه‌نه‌هات، چما هیچى لێ شین نه‌بوو؟! ئه‌و ب خوه د به‌رسڤێدا دبێژیت: چونكه ئه‌م كاره خۆ ته‌رخانكردنى ده‌وێ، له كه‌ش و هه‌وایه‌كێ ئارام ئه‌نجام ده‌درێ، ئه‌و كه‌سانه‌ى ئه‌ركى نووسینه‌وه‌ى ئینسكلۆپیدیا ده‌گرنه ئه‌ستۆى خۆیان ده‌بێ ئه‌زموونیان هه‌بێ له نووسین و سه‌رقاڵى پرۆژه‌ى تر نه‌بن.
خالێن نڤیسكارى بۆ به‌رهه‌ڤكرنا هه‌ر ئینسكلۆپیدیایه‌كێ به‌رچاڤكرین ب دروستى ژ كارێ به‌رهه‌ڤكرنا ئینسكلۆپیدیا پارێزگه‌ها دهۆكێ دگرن، كاره‌كێ گران (قورس) بوو، ده‌مێ مه وه‌ك پرۆژه به‌رهه‌ڤكرى چ لایه‌نه‌ك نه‌بوو خه‌رجیێ وێ ب خوه‌ڤه بگریت، خوه ته‌رخانكرن بۆ دڤێت، دڤێت د سه‌قایه‌كێ ئارامدا بێته‌ئه‌نجامدان و كه‌سێن ڤى كارى ب خوه‌ڤه دگرن دڤێت ئه‌زموون د نڤیسینێدا هه‌بیت و مژوولى چ كارێن دى نه‌بن. دێ رۆناهییه‌كێ به‌رده‌مه سه‌ر ڤان خالان، ئه‌وێن ژ نێزیكڤه ئاگه‌هدار بلا گه‌واهیێ (شاهده‌ییى) ل سه‌ر راستى و نه‌راستییێ بده‌ن.
ده‌مێ ل نیڤا ئێكێ ژ سالا 2012 من پرۆژه به‌رهه‌ڤكرى من دزانى پرۆژه‌كێ گرانه و ب گه‌له‌كانڤه ناهێت، به‌لێ من باوه‌رى ب خوه و شیانێن خوه هه‌بوو دێ ده‌رهه‌ق ده‌ركه‌ڤم و ئه‌گه‌ر ژ دل و بێى هزرا خوه د ده‌سكه‌فته‌ك مادیدا بكه‌ى هه‌ر كاره‌ك چه‌ندێ گران بیت دێ شێى بكه‌ى، ده‌مێ هزرێ دكه‌ى دێ چ پێشكه‌شكه‌ى دێ سه‌ركه‌تنێ ده‌ستڤه ئینى و گاڤا ته هزرێ ل هندێ بكه‌ى دێ چه‌ند گه‌هیته ته نه مه‌رجه یێ سه‌ركه‌تى بى، ل سه‌ر ڤى بنه‌ماى من پرۆژه به‌رهه‌ڤكر و بۆ ئالیێن په‌یوه‌ندیدار بلندكر.
دابینكرنا خه‌رجى بۆ من كاره‌ك گران بوو، ئه‌ز ژ وان كه‌سان نینم زوو ب زوو بگه‌همه ئالیێن بریار بده‌ست ب تایبه‌ت خوه‌دیێن بریارا خه‌رجكرنێ، د پێنگاڤا ئێكێدا من سه‌ركه‌تن ده‌ستڤه نه‌ئینا، به‌لێ بێ هیڤى نه‌بووم، ل ده‌سپێكا 2013 من ده‌رگه‌هێ رێڤه‌به‌رێ گشتیێ ره‌وشه‌نبیرى و هۆنه‌رى ل دهۆكێ قوتا، ژدل پێشوازى ل پرۆژێ من كر، ده‌رگه‌هێ هاریكاریێ ل به‌ر من ڤه‌كر، لێ روودانێن ده‌سپێكا 2014 و هێرشا داعش بۆ سه‌ر كوردستانێ ئه‌ڤ ده‌رگه‌هه هند ل به‌ر مه ته‌نگكر د شیاندا نه‌بوو تى و تى ژى تێدا بچییه ژوور، به‌لێ مه (من و هه‌ڤكارێ خوه‌یێ نڤیسكار خالد سالح) بریاردا چاوان بیت د ڤى ده‌رگه‌هێ ته‌نگرا جهێ خوه‌بكه‌ین و مه ئه‌ڤه كر، هاریكاریا مه‌عنه‌ویا رێڤه‌به‌رێ گشتیێ ره‌وشه‌نبیرى و هونه‌رى ژى هاریكار بوو ئه‌م قه‌بێ ڤى كاودانێ سه‌خت بخوازین.
مژارا خوه ته‌رخانكرنێ بۆ كارى، فاكته‌رێ سه‌ركیێ سه‌ركه‌تنا مه بوو، ب باوه‌رى مه خوه بۆ ڤى كارى ته‌رخانكر، ده‌ست ژ كار و پرۆژه‌یێن خوه (یێن نڤیسینێ چنكو مه هه‌ردویان چ پرۆژه نه‌بووینه) به‌ردا و هه‌موو كار مه دانه ئالیه‌كێ و به‌رهه‌ڤكرنا ئینسكلۆپیدیایێ ب ئه‌ركێ هه‌ره پێشین و سه‌ره‌كی دانا، د وى سه‌ربه‌رێ پڕ دژواردا هه‌فتیێ شه‌ش رۆژان و رۆژى دو دانان و (هنده‌ك جاران دانێ سیى ژى ل مال) مه كار د ئینسكلۆپیدیایێدا هه‌تا گه‌هشتیه داویێ.
كه‌ش و هه‌وایه‌كێ ئارام ژ خالێن سه‌ركییه بۆ ئه‌نجامدانا كاره‌كێ هۆسا هه‌روه‌ك نڤیسكار دبینیت، ده‌مێ مه هزر د پرۆژه‌یێ ئینسكلۆپیدیایێدا كرى، سه‌روبه‌ر ل ته‌بایى باشوورێ كوردستانێ هه‌تا ئاسته‌كێ باش یێ ئارام بوو، مه ل جهه‌كێ هندى بێژى ساده و ب ناڤمالییه‌كێ هێژ ساده‌تر، ب شیانێن دراڤى یێن هه‌تا ئاسته‌كى باش، ب باوه‌رى ب خوه‌بوونه‌كا گه‌له‌ك باش ده‌سپێكر، ده‌سپێكا 2014 هێرشا درندانه‌یا داعش و دوورپێچا ئابووری ل سه‌ر كوردستانێ باندۆرا خوه كره سه‌ر هه‌موو وارێن ژیانێ، هندى په‌یوه‌ندى ب كارێ مه‌ڤه هه‌ى نه كه‌ش و هه‌وایێ ئارام ما و نه‌ژى شیانێن دراڤى، تشتێ مایه د له‌پێن مه‌دا ئه‌و جهێ ساده و ناڤمالیێ ساده‌تر بوون، د چار سالاندا گه‌له‌ك جاران خه‌لكه‌ك ل سوبه‌هیێ خوه‌یێ ئارام نه‌بوو و ناڤمالیێ وى یێ پێچاى بوو و ترۆمبیلا پڕكرى ژ به‌نزینێ، ل مال ل فه‌رمانگه‌هێ ل كولانێ و ل هه‌رجهه‌ك خه‌لكه‌كێ نه‌ئارام بوو، نه تاقه‌تا كارى و نه‌یا نڤیسینێ هه‌بوو، لێ مه هه‌ردو تاكه كارمه‌ندێن ئینسكلۆپیدیایێ شه‌ڤ دكرنه رۆژ و رۆژ دكرنه شه‌ڤ بۆ ئه‌نجامدانا كارى، مه هاندان و رێخوشكرن بۆ خه‌لكه‌كى دكر بۆ هه‌ڤكاریێ دگه‌ل مه‌دا و پشكداریێ د ئینسكلۆپیدیایێدا و د ئه‌نجامدا ئه‌وا مه ڤیاى مه ده‌ستڤه‌ئینا.
خالا داویێ یا (كه‌نكۆن) بۆ سه‌ركه‌تنا كارێ هه‌ر ئینسكلۆپیدیایه‌كێ ده‌سنیشانكرى: ئه‌وێن ب ڤى كارى رادبن دڤێت خوه‌دى ئه‌زموون بن و مژوولى چ پرۆژه‌یێن دیتر نه‌بن، مه هه‌ردووان خوه ب خوه‌دى سه‌ربۆر و ئه‌زموون دزانى، سه‌ركه‌تى بوونه یان نه بریار بلا بۆ خوانده‌ڤانان بیت، لێ مه باوه‌رى ب سه‌ربۆر و ئه‌زموونا خوه هه‌بوو، د هه‌مان ده‌مدا ئه‌م شیاین مفاى ژ ئه‌زموون و شاره‌زاییا هه‌موو وان مامۆستا و ڤه‌كۆله‌ر و نڤیسكار و وه‌رگێر و دیزاینه‌ران ببینین یێن پشكدارى د نه‌ه به‌رگێن ئینسكلۆپیدیا پارێزگه‌ها دهۆكێ دا كرى و ب هاریكارییا وان هه‌موویان مه ئینسكلۆپیدیا ئاماده‌كر.
كى خوه ل پرۆژه‌ى بكه‌ته خودان و خه‌رجیێ وى دابینكه‌ت، مه ئاماژه پێكر رێڤه‌به‌ریا گشتیا ره‌وشه‌نبیرى و هۆنه‌رى ل پرۆژه‌ى خوه‌دى ده‌ركه‌ت و ب وێ هاریكاریێ مه ده‌سپێكر و گه‌هانده دوا قووناغا دیزاینێ، بێ گۆمان ده‌مێ هه‌ركه‌سه‌ك د ڤى سه‌روبه‌رێ دژواردا ڤى كارى ئه‌نجام بده‌ت، دێ خه‌لكه‌ك هه‌بیت هاریكاریێ بكه‌ن و پرۆژه‌ى ب داوى بینن، د دوا قووناغا كارێ ئینسكلۆپیدیایێدا رێزدار فه‌رهاد ئه‌ترووشى پارێزگارێ دهۆكێ خه‌رجیێ چاپكرنى ب خوه‌ڤه گرت و ئینسكلۆپیدیا كه‌ته به‌رده‌ستێن خوانده‌ڤانان. ب كورتى ئه‌گه‌ر باوه‌رى ب خوه‌بوون هه‌بیت مرۆڤ دكاریت قه‌بێ هه‌موو ئاسته‌نگان بخوازیت و یا وى دڤێت ئه‌نجام بده‌ت، ده‌مێ تو كارى دكه‌ى دێ خه‌لكه‌ك هه‌بیت ده‌ستێ ته بگریت و ب هه‌ڤرا دێ گه‌هنه ئارمانجی.
