لێكتێگه‌هشتن و پێكهاتن ژ بۆ سه‌قامگیریێ و گه‌شه‌كرنێ
ئیحسان ئامێدی
خۆیایه رێكخستنێن سیاسی دهێنه دامه‌زراندن دا كو ببنه هێز و ده‌ستهه‌لات و كارنامه‌یا خوه بجهبینن.
ل وه‌لاتێن جڤاكێن وان پێگه‌هشتی و ره‌وشه‌نبیر فره‌پارتایه‌تی بنه‌مایه‌كێ دیموكراتیه‌تێ یه، چونكی ملكه‌چی ئیراده‌یا ملله‌تی دبن و گه‌ڕێن هه‌لبژارتنان دكه‌ن و ئه‌نجامان قه‌بویل دكه‌ن و ب ئاشتیانه ده‌ستهه‌لاتێ رادستی هه‌ڤ دكه‌ن، لێ ل وه‌لاتێن پاشكه‌فتی دبیته هۆیێ ململانێ و بهه‌ڤچوونێ و پێكدادانێ.
ل رۆژهه‌لاتا ناڤین سیسته‌مێ حوكمرانیا دیمۆكراتی چێنه‌بوویه، و پتر وه‌كو درووشمێ هێزێن به‌رهنگار بوویه و ئه‌وێ ده‌ستهه‌لات كه‌فتیه ده‌ستی تاكره‌وی كریه و پێگیری ب درووشمێن خوه ژی نه‌كریه!، چونكی ل ڤان وه‌لاتان ده‌ستوورێن ده‌ڕبر ژ ئیراده‌یا هه‌می پێكهاته‌یێن جڤاكیێن ده‌وله‌تێ جێگیرنه‌بووینه و كار پێ ناهێته‌كرن، ده‌ستوورێن وان ده‌ڕبرینێ ژ ئیراده‌یا ده‌ستهه‌لاتدارا دكه‌ت كو ره‌هه‌نده‌یێن شۆفینیه‌تێ و تایفه‌گه‌ریێ و تاكره‌ویێ دگه‌ل خوه هه‌لدگریت و كاری پێ دكه‌ن، ئێدی گه‌له‌ك پێكهاتێن جڤاكی و سیاسی بێ به‌هر دبن ژ مافێن خوه و دهێنه چه‌وساندن.
ل هه‌رێما كوردستانێ پارتی دیموكراتی كوردستان هێزا ئێكى َ یا سیاسی بوویه باوه‌ری ب دیموكراتیه‌تێ ئینای و ناڤێ دیموكراتیه‌تێ ل خوه دانای و كریه به‌رنامه و هه‌لسوكه‌وته‌كێ ناڤخوه‌یی، و كار پێ كریه، و كریه ئارمانج و خه‌بات بۆ كریه، و وه‌كو ده‌لیڤه بۆ هاتی كریه پرۆسه‌كا كارپێكری، وه‌كو به‌ره‌یێن نیشتیمانی و حوكمرانیا هه‌رێمێ.
ل هه‌رێما كوردستانێ پشتی كاره‌ساتا سالا ١٩٧٥ فره‌پارتایه‌تیه‌كا نه‌سروشتی د وان كاودانێن سه‌خت و دژواردا دروستبوو، هنده‌ك ژ وان رێكخستیێن نوی چێبووی هه‌ر ل به‌راهیێ درووشمێ تاكره‌ویێ و خۆسه‌پاندنێ بلندكر، (هه‌ر چیێ دبینم تێ دوه‌رینم) بكارئینا، (یه‌نه‌ك، ئه‌و هێز بوو یا توندوتیژی دژی هه‌می هێزێن سیاسی ل هه‌رێما كوردستانێ بكارئینای)، و شه‌ڕێن ناڤخوه‌یی لێكه‌فتن و زیانێن مه‌زن ب ملله‌تی و بزاڤا وێ یا سیاسی و شۆرشگێری گه‌هاندن، هه‌تا ل دوماهیێ ب نه‌چاری هاتینه بن بارێ لێكتێگه‌هشتنێ و ئاشبوونا نیشتیمانی كری و به‌ره‌یا كوردستانی پێكئینای.
وان كاودانان وه لێكر كو پارتی ل ده‌ڤه‌ره‌كێ و ئێكه‌تی ل ده‌ڤه‌ره‌كا دی ببنه هێزێن سه‌ره‌كی و ده‌ستهه‌لاتدار و لایه‌نێن دی بێ ئیراده‌كرن، لێ سیمایێ فره‌پارتایه‌تیێ ل هه‌رێمی یێ زالبوو و به‌ر ب هه‌قڤپه‌یمانی ژی هه‌بوون.
پشتی سه‌رهه‌لدانا سالا ١٩٩١ و رزگاركرنا كوردستانێ، ژبۆ ئیداره‌كا باشتر و رزگاربوون ژ حوكمێ گرۆپێن چه‌كدار، هه‌ر زوی سه‌رۆك بارزانی پشنیارا هه‌لبژارتنێن گشتی كر بۆ ڤه‌گوهاستنا ده‌ستهه‌لاتا شۆرشگێری بۆ ده‌ستهه‌لاتا یاسایی.
ب حوكمێ ژیوارێ چێبووی ئه‌و رێكخستنێن هێز و ده‌ستهه‌لات هه‌ی پاشگه‌زبوون بجهئنانا هه‌می بنه‌مایێن دیموكراتیه‌تی، هه‌روه‌كو ئێك ژ سه‌ركردێن هێزه‌كا ده‌ستهه‌لاتدار ل ده‌ڤه‌ره‌كێ ب ئاشكه‌را گۆتی ئه‌م ئێك كورسیێ ژی نه‌به‌ین ئه‌م هه‌ر ده‌ستهه‌لاتین!، و وه‌سا نیشاددا ئه‌وان هه‌لبژارتن قه‌بویلكرینه ب وێ باوه‌رێ دێ زۆرینێ بده‌ستڤه‌ئینن و ده‌ستهه‌لاتێ وه‌رگرن و خوه سه‌پینن، ئێدی ڤێ ئه‌قلیه‌تێ و هه‌لسوكه‌وتی پێشیلیا بنه‌مایێ قه‌بویلكرنا ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان كر، هه‌روه‌كو ڤی هه‌لسوكه‌وتی خوه د ئَێكه‌مین هه‌لبژاردتنان دا نیشادای و سه‌ره‌ده‌ری ل دویڤ ئه‌نجامێن هه‌لبژارتنان نه‌هاته‌كرن و په‌نا بره به‌ر لێكتێگه‌هشتنێ و پێكهاتنێ و لێكڤه‌كرنا نیڤ ب نیڤا هه‌ر سێ ده‌ستهه‌لاتان و ئه‌ڤه به‌راهیه‌كا نه‌رێنی بوو د سه‌ربۆرا هه‌رێما كوردستانێ دا!.
هه‌ڤكێشه‌یا سیاسی ل ده‌ڤه‌رێ و ل ئیراقێ و ل كوردستانێ پرسه‌كا ئالۆز و بزه‌حمه‌ته، ملكه‌چبوون بۆ ئیراده‌یا ملله‌تی، فره‌پارتایه‌تی، هه‌ڤقه‌بیلكرن،، هه‌لبژارتنێن گشتی، په‌سه‌ندكرنا ئه‌نجامان، ده‌ستبده‌ستكرنا ئاشتیانه یا ده‌ستهه‌لاتێ، ئوپوزسیون و ئازادیا راده‌ربرینێ ژ بنه‌مایێن دیموكراتیه‌تێ نه، د جڤاكێن مه‌ده‌نی و ره‌وشه‌نبیر دا ب حوكمێ سه‌روه‌ریا یاسایێ بجهدهێن. كو هێشتا جڤاكێن ده‌ڤه‌رێ ب دروستاهی نه‌گه‌هشتینێ و دڤێت سه‌ره‌ده‌ریه‌كا گونجای دگه‌لدا بهێته‌كرن دا پروسه‌یا سیاسی برێڤه بچیت!.
چ ده‌وله‌تێن ده‌ڤه‌رێ د دیمۆكراتی نینن، ل ئیراقێ سیسیه‌مێ حوكمرانیا تاكره‌وی ب مایتێكرنا ده‌ره‌كی هاته هه‌رفاندن لێ عه‌قلیه‌تا تاكره‌وی یا زاله و بنه‌مایێن دیموكراتیه‌تێ د رویبریبوونێ و لێدانێ دانه، سووریا رژێمه‌كا ئێك پارتیا شۆفینیست و تاكره‌وه، توركیا دیموكراتیا ئێك نڤشیه و نه‌ته‌وه‌یێن نه تورك بێ به‌هرن ژ مافێن خۆیێن نه‌ته‌وه‌یی، ئیران دیموكراتیا ئێك حزب و ئێك تایفه‌یه، و د ناڤ ڤێ گێله‌شۆكا سیاسیدا، هه‌رێما كوردستانێ سه‌ربوره‌كا دیموكراتیا فره‌پارتایه‌تی دامه‌زراندیه و دروی ب ریبوونێ دایه هه‌مبه‌ری سیاسه‌تێن هه‌رێمایه‌تی، و فره‌پارتایه‌تیه‌كا نه‌ساخله‌م و ناكۆكیێن ناڤخوه‌ی و كه‌ربوكینێ!.
ل هه‌رێما كوردستانێ ب هه‌بوونا فره‌پارتایه‌تیێ سیسته‌مێ دیموكراتی هاتیه یاسایی كرن و كار پێ دهێتكرن ل دویڤ لێكتێگه‌هشتن و پێكهاتنان!.
ژیوارێ هه‌ی وێ نیشادده‌ت پرۆسه‌یا سیاسی ل ئیراقێ بێی پارتی یا له‌نگه و شڕه و ته‌واو نینه، و ل هه‌رێما كوردستانێ بێی پارتی برێڤه‌ناچیت، له‌وان دڤێت هه‌می لایه‌نێن هه‌ڤڕك باش د ڤێ هه‌ڤكێشه‌یا سیاسی بگه‌هن، و ب هه‌ڤڕا كاربكه‌ن ب سه‌رئێخستنا پروسه‌یا سیاسی.
ئه‌و خه‌ونێن هه‌ڤڕكان دیتین بۆ دویركرنا پارتی، قوچانا دگه‌ل كه‌ڤری بوو، و تێدا شكه‌ستن و نه‌چاركرن پێداچوونێ د هه‌لوه‌ست و سیاسه‌تێن خوه‌دا بكه‌ن، هه‌روه‌سا هه‌می لایه‌نێن په‌یوه‌ندیدار ل ئاستێ نه‌ته‌وه‌یێن هه‌ڤگرتی و ده‌وله‌تێن زلهێز و ئیراقی گۆتن دڤێت پرۆسه‌یا هه‌لبژارتنان ب پشكداریا هه‌می لایه‌نان بهێته برێڤه‌برن.
سه‌ره‌رای هۆله‌هۆلا هنده‌ك لایه‌نان و ڕكاتی و داكۆكیكرنێ ل سه‌ر ژڤانێ دیاركری، لێ هه‌می گه‌هشتنه وێ باوه‌رێ بێی پارتی ئه‌ڤ پرۆسه برێڤه ناچیت و ناهێته‌كرن، ئێدی چاڤه‌ڕێی راستڤه‌كرنێ و گوهۆرینێ نه.
سه‌ربۆرا هه‌رێما كوردستانێ خۆیاكریه ب لێكتێگه‌هشتنێ و پێكهاتنێ باشتر برێڤه دچیت و سه‌ردكه‌ڤیت، و ئه‌ڤه بوویه خواسته‌كا كوردستانی و نێڤده‌وله‌تی، له‌و یا باشتره هه‌می لایه‌نێن سیاسی د هه‌لوه‌ست و ده‌ستپێشخه‌ریێن سه‌رۆكێ پارتی و سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ بگه‌هن و لبه‌ر بهێن و سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌لدا بكه‌ن ژبوونا به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌رێما كوردستانێ.
دڤێت لێكتێگه‌هشتنێ و ل هه‌ڤهاتنێ و پێكهاتنێ ل سه‌ر هه‌می پرسێن ستراتیژی و چاره‌نڤیسساز بكه‌ن و پێكڤه خوه ل هه‌رێمێ بكه‌نه خودان و بپارێزن و پێشڤه‌به‌ن و گه‌شه‌یێ پێ بكه‌ن.
