ل دووڤ قانوونێ دڤێت ده‌نگدانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل ده‌م و ساتێن هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ بیت
كومبوونا په‌رله‌مانێ كوردستانێ یا په‌رله‌مانتارێن چوار حزبێن (ئێكه‌تی، گۆران، یه‌كگرتوو و كومه‌له) ل رۆژا (23ی خزیرانا 2015ێ) بۆ تێپه‌ڕاندنا پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ و پارتێن دی بوو ل دۆر راستڤه‌كرنا یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ بۆ قوناغا گه‌نگه‌شه و ده‌نگدانێ.
ئه‌گه‌ر ب هویری بچینه د ناڤ پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ دا دێ بینین كو ب رێكا په‌رله‌مانی، شوینده‌وسێن ئه‌نجامدانا كوده‌تایا ڤان چوار حزبان دژی پارتی یا رووهنه و ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ ژی پارتی بایكوتا ڤێ كومبوونێ كر و تا رادده‌یه‌كێ پشت گۆهخستنا پره‌نسیپێ سازان د پرسێن ره‌هه‌نده‌كا نیشتمانی بخۆڤه دگریت و داخوازكرنا كونسۆلێ ئیرانێ بۆ كومبوونه‌كا ب ڤی ره‌نگی، له‌نگی كه‌فته سه‌روه‌ری و هه‌یبه‌تا په‌رله‌مانی و خه‌لكێ كوردستانێ ژی ب چاڤێن خوه دیت كو سه‌رۆكێ په‌رله‌مانی نه‌ك وه‌كو دادوه‌ره‌ك به‌لكو وه‌كو پارێزه‌ر و نوونه‌رێ (چوار حزبا) كارێ خوه ئه‌نجام دا.
ئه‌و پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ ب ناڤێ (یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا راستڤه‌كرنا چواره‌م یا ژماره ١ یا سالا ٢٠٠٥ێ) پێشكێشی په‌رله‌مانێ كوردستانێ كری و خواندنا ئێكێ بۆ هاتی كرن ژ لایێ چوار حزبێن كو هه‌ڤپه‌یمانیا ڤه‌شارتی پێكهیناتین دژی پارتی و ب تایبه‌ت سه‌رۆك بارزانی، كۆده‌تایه‌كا دارێشتی بوو دژی پارتی و ئیراده‌یا 70% ژ خه‌لكێ كوردستانێ ژبه‌ركو د مادده‌یا دووه‌م ژ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا كارپێكری ئه‌وا تێدا هاتی كو (هاولاتیێن هه‌رێمێ ب ده‌نگدانه‌كا گشتی و نهێنی و راسته‌وخۆ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ هه‌لدبژێریت) دهێته هه‌لوه‌شاندن ل گۆره‌ی پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ و ل شوینا وێ، د مادده‌یا سێ، خالا ئێكه‌م ژ پرۆژه‌یی هاتییه كو دڤێت سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ژ لایێ ده‌سته‌یا هه‌لبژارتنا سه‌رۆكی ڤه بهێته هه‌لبژارتن و ده‌سته‌یا هه‌لبژارتنا سه‌رۆكی ژی ژ (ئه‌ندام په‌رله‌مانێن كوردستانی، په‌رله‌مانتارێن كورد یێن هه‌رێمێ ل په‌رله‌مانێ عێراقێ و ئه‌ندامێن جڤاتێن پارێزگه‌هێن هه‌رێما كوردستانێ) پێك دهێت.
ل گۆره‌ی خالا دووه‌م ژ هه‌مان مادده‌یا سێیه‌م ژ پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ دڤێت كه‌سێ به‌ربژێر بۆ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ رێژه‌یا ده‌نگێن دوو سه‌ر سێ (٢/٣) ژ ده‌نگێن ئه‌ندامێن ڤێ ده‌سته‌یێ ده‌ستڤه بهینیت و ل دویڤ خالا سێیه‌م ژ هه‌مان مادده‌یێ ئه‌گه‌ر به‌ربژێرێن سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ده‌نگێن پێتڤی ب ده‌ستڤه نه‌هیناتن بۆ جارا دووه‌م دێ هه‌لبژارتن هێنه كرن د ناڤبه‌را دوو به‌ربژێرێن پتریا ده‌نگان ده‌ستڤه هیناتین و ل گۆره‌ی خالا چواره‌م ژی ئه‌گه‌ر یه‌كسان بن ده‌نگێن ڤان هه‌ردوو به‌ربژێران دێ هه‌لبژارتنێن سێیه‌م و هه‌تا چواره‌م ژی بۆ وان هێنه كرن.
پیلانا ڤان چوار حزبان د پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ دا
نها ل سه‌ر ئاستێ په‌رله‌مانێ كورستانێ ڤان چوار حزبا (٥٨) كورسی دێ هه‌بن و پارتی و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ ژی (٥٣) كورسی. و ل سه‌ر ئاستێ په‌رله‌مانێ عیراقێ ڤان چوار حزبا (٢٧) كورسی هه‌نه و پارتی (١٧) كورسی هه‌نه (هه‌ر چه‌نده پارتی و هه‌ڤپه‌یمانێن خو 28 كورسی هه‌نه، لێ ل گور پرۆژیێ ئێكه‌تیێ بتنێ 17 مافێ ده‌نگدانێ هه‌یه ژ به‌ر كو یێن دی دكه‌ڤنه سنورێ مادده‌ێ 140 و ل گور پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ وان مافێ ده‌نگدانێ نینه) و ل سه‌ر ئاستێ جڤاتێن پارێزگه‌هێن كوردستانێ ڤان چوار حزبا (٤٥) كورسی هه‌نه و پارتی و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ نزیكی (٤٣) كورسیكان هه‌نه.
كه‌واته پارتی و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ (١١٣) كورسی هه‌نه و ڤان چوار حزبێن دژی پارتی راوه‌ستیاین ژی (١٣٠) كورسی هه‌نه، و سه‌رجه‌مێ گشتی دبیته (٢٤٣) ده‌نگ و ل گۆره‌ی خالا دووه‌م ژ مادده‌یا سێیه‌م یێ پرۆژێ ئێكه‌تیێ، به‌ربژێرێ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ پێتڤی ب (١٦٢) ده‌نگا هه‌یه و د ڤی ده‌می دا نه پارتی و نه‌ژی چوار حزبێن دژی پارتی ده‌نگێن پێتڤی ده‌ستڤه دهینن، لێ بۆ جارا دووێ هه‌لبژارتن دێ هێته كرن ل دویف خالا سێیه‌م ژ هه‌مان مادده‌یێ و ل وی ده‌می به‌ربژێرێ ده‌نگێن زێده‌تر ببه‌ت دێ بیته سه‌رۆكێ هه‌رێمی.
كه‌واته رژدیا سكرتێر و سه‌رۆكێ په‌رله‌مانی و هه‌ر چوار حزبێن (ئێكه‌تی، گۆڕان، یه‌كگرتوو و كومه‌له‌یا ئیسلامی) ب چاڤدێریا وه‌لاتێ ئیرانێ بۆ ئه‌نجامدانا كومبوونا په‌رله‌مانی ل دۆر ڤێ پرسێ، ئه‌نجامدانا ئینقیلابه‌كا ب ڤی ره‌نگی یه و به‌رهه‌ڤن ب تێپه‌راندنا پرۆژه‌یێ ئێكه‌تیێ بۆ یاسایا سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێمێ، ڤێ خیانه‌تا مه‌زن ل پارتی و ملله‌تێ كورد كه‌ت، زێده‌باری كو ده‌نگ و دلێ ٧٠% ژ خه‌لكێ ڤێ كوردستانێ دگه‌ل سه‌رۆك بارزانی یه.
هه‌لبژارتن ئه‌سته‌مه بهێته كرن د ره‌وشه‌كا ته‌نگاڤ دا
پشتی كو ل دویڤ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ، سه‌رۆكێ هه‌رێمی ب فه‌رمانا هه‌رێمی یا ژماره (91) یا سالا 2005ێ بریاردای هه‌لبژارتنێن گشتی بۆ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ بهێنه كرن ل رۆژا 20ی ته‌باخا 2015ێ، كومسیونا هه‌لبژارتنێن كوردستانێ دیاركر كو ئه‌و د به‌رهه‌ڤ نینن ئه‌نجام بده‌ن، زێده‌باری هه‌بوونا ره‌وشا ته‌نگاڤ ل كوردستانێ ژ روویێ كرێزا ئابووری و ئالۆزیا تێكه‌لیێن كوردستانێ دگه‌ل به‌غدا و هه‌بوونا شه‌رێ داعش دگه‌ل كوردستانێ، زێده‌باری كو پێشمه‌رگه‌یێن هه‌رێمێ ژی شیان نینن چه‌په‌ران به‌رده‌ن و قه‌ستا سندوقێن ده‌نگدانێ بكه‌ن له‌ورا ب ڤێ چه‌ندێ ئه‌سته‌مه هه‌لبژارتن بهێنه كرن، ژبه‌ركو كوردستان كه‌فتیه د ئاماده‌باشیێ دا دگه‌ل شه‌رێ داعش، بۆ ڤی ده‌می هه‌لبژارتن بهێنه پاشئێخستن و به‌ژه‌وه‌ندا بلندا ملله‌تێ كورد دڤێت د سه‌ر به‌رژه‌وه‌ندیێن ڤان (ئێكه‌تی، گۆران، یه‌كگرتوو و كومه‌له) دا بیت.
ڤێ خۆلا په‌رله‌مانێ كوردستانێ ماف نینه سه‌رۆكێ هه‌رێمێ هه‌لبژێرن
سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ب ئیراده‌یا 70% یا خه‌لكێ كوردستانێ هاتیه هه‌لبژارتن، و ل گۆره‌ی مادده‌یا (4) ژ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا ژماره 1 یا سالا 2005ێ یا راستڤه‌كری، ده‌نگدانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل ده‌م و ساتێن هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ دهێته ئه‌نجام دان، ل ڤێرێ دوو تشتێن گرنگ هه‌نه، ئه‌و ژی ل گوره‌ی یاسایێ، ده‌مێ هه‌لبژارتنان و رێكا هه‌لبژارتنا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ب شێوه‌یه‌كێ ڤه‌بڕی هاتیه ده‌ستنیشانكرن، كه‌واته سه‌رۆكێ هه‌رێمێ كو ده‌مێ سه‌رۆكاتیا وی دگه‌ل خوله‌كا په‌رله‌مانی بیت، نابیت ئه‌و خولا په‌رله‌مانی سیسته‌مێ سیاسی یێ سه‌رۆكاتیێ بگهوریت و ژبه‌ركو هه‌لبژارتن نه‌هاتیه كرن و ژ ئه‌گه‌رێ خرابیا ره‌وشا ئابووریا هه‌رێمێ و كێشه‌یێن دگه‌ل عێراقێ و پاراستنا ئێكرێزیا كوردی و ب سازانه‌كا نیشتمانی، ده‌مێ سه‌رۆكاتیێ بۆ ماوه‌یێ دوو سالان هاته درێژكرن، له‌ورا هه‌لبژارتن ئه‌گه‌ر هاتبایه كرن دڤیابا ل ده‌مێ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانی هاتبایه كرن بۆ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ و ماده‌م نه‌هاته كرن، یان دڤێت هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانی یێن پێشوه‌خت بهێنه كرن و پاشان باس ل ڤی بابه‌تی بكه‌ن چ ب سازان یان راستڤه‌كرنا یاسایا سه‌رۆكایه‌تیێ، یان ژی په‌رله‌مانێ كوردستانێ ڤی بابه‌تی نه ئازرینت و ب سازان ب چاره‌سه‌ر بكه‌ت.
سازان ل سه‌ر مانا بارزانی هه‌تا ده‌م و ساتێن هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانی
ماده‌م لایه‌نێن سیاسی دگه‌ل پارتی ب خوه ژی چ به‌دیل بۆ بارزانی نینن و هه‌لبژارتنێن گشتی ژی ئه‌سته‌مه بهێنه كرن ژ ئه‌گه‌رێ ره‌وشا ته‌نگاڤ یا هه‌رێمێ و ل دویڤ مادده‌یا دووه‌م ژ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا كارپێكری دڤێت هاولاتیێن هه‌رێمێ ب ده‌نگدانه‌كا گشتی و نهێنی و راسته‌وخۆ سه‌رۆكێ هه‌رێمێ هه‌لدبژێرن، و ئه‌ڤ خۆلا نها یا په‌رله‌مانێ كوردستانێ ماف نینه سه‌رۆكێ هه‌رێمێ هه‌لبژێریت زێده‌باری كو مادده‌یا (4) ژ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا ژماره 1 یا سالا 2005ێ یا راستڤه‌كری، ده‌مێ هه‌لبژارتنا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ خۆیاكریه كو ده‌نگدانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل ده‌م و ساتێن هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ دهێته ئه‌نجام دان، ل ڤی ده‌می تاكه رێك پێدڤییه سازان بهێته كرن.
بۆ هندێ بارگرانی نه‌كه‌ڤیته سه‌ر ملێ حكومه‌تێ ژ ئالیێ دارایی ڤه و ڤالاتی نه‌كه‌ڤیته گرنگترین پۆستێ سه‌روه‌ریا هه‌رێما كوردستانێ، و ئه‌ڤ هه‌موو كێشه‌یێن مه باس لێ كرین، پێدڤییه سازانه‌كا نیشتمانی ل سه‌ر هه‌بیت و هه‌می پارتێن سیاسی رێك بكه‌ڤن ل سه‌ر درێژكرنا ده‌مێ سه‌رۆكاتیێ بۆ 2 سالێن دی ژی و ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژی گرۆڤه‌یا خوه یا یاسایی هه‌یه ل گۆره‌ی مادده‌یا (4) ژ یاسایا سه‌رۆكاتیا هه‌رێمێ یا ژماره 1 یا سالا 2005ێ یا راستڤه‌كری، ده‌نگدانا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ ل ده‌م و ساتێن هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانێ كوردستانێ دهێته ئه‌نجام دان و ب مه‌رجه‌كی كو دگه‌ل مادده‌یا (3) ژ هه‌مان یاسایێ به‌رۆڤاژی نه‌بیت و ژ وی ده‌مێ بۆ سه‌رۆكاتیێ هاتیه دیاركرن نه‌هێته كێم كرن و مادده‌یا (3) ژ یاسایێ ئاشكراكریه كو ویلایه‌تا سه‌رۆكێ هه‌رێمێ بۆ چوار سالانه، كه‌واته هێشتا دوو سال بۆ هه‌لبژارتنێن په‌رله‌مانی ماینه و پێشتر دڤیا (4) سال ل گوره‌ی یاسایێ ده‌مێ سه‌رۆكاتیێ هاتبایه درێژكرن نه‌ك دوو سال، لێ هه‌ر چه‌وا بیت ب درێژكرنا 2 سالێن بهێت دێ قه‌یران چاره‌سه‌ر بیت هه‌تا كو ده‌ستوورێ هه‌رێمێ هاتیه ئێكلایكرن و وی ده‌می دێ به‌رهه‌ڤی باشتر بۆ هه‌لبژارتنان هێته كرن.
*یاساناس و خوه‌ندكارێ ماسته‌رێ ب كارۆبارێن ده‌وله‌تێ ل وه‌لاتێ توركیا
