ل ساڵا 1986 ڕژێما بەعس مالا مە ژ دهۆكێ دەرئێخست
سالار محەمەد دۆسكی:
1 – 6
پێشمەرگەكێ شۆەرشا گولانا پێشكەفتنخواز، د دیدارەكا رۆژنامەڤانی دا بەحسێ چەندین بیرهاتنێن خوەیێن پێشمەرگاتیێ و دیمەنێن بچاڤ یتین و دەردەسەریا وی سەر دەمی و ئەو نەخوشیێن تێداد دەربازبووین دكەت.
پێشمەرگەیێ شۆرەشا گولانا پێشكەفتنخواز، نایف ئسماعیل بیگداودی، د دیدارەكا رۆژنەمەڤانی دا بۆ رۆژناما ئەڤرۆ گۆت: ل سپێدەهییا ڕۆژا ئەینی 2/4/1982 ئەز یێ ل مال نڤستیبووم ل دهۆكێ تاخێ گەلی، كچ مەتا من نەجیبا خەلیفە هاتە ماڵا مە و ئێكسەر هاتە ژوورا من ئەز ژ خەو هشیار كرم و گۆتە من: خۆ خلاس كە ڕێكخستنا هەوە یا ئاشكەرا بووی و هەڤالێ هەوە عەلی ژی یێ ژ ماڵ دەركەفتی و نوكە ل ماڵا ئاڤدەل ئەتروشی یە ل تاخێ كانی مەهمەدكێ. پاشی ئێكسەر نەجیبا ژ ماڵا مە دەركەت و چوو.
ماڵا مە گۆت: ئەڤە چ قەومییە نەجیبا هۆسا بلەز و ب ترس هات و زوی زڤڕیڤە؟ من گۆتێ: خۆ نەترسینن، چ ئارێشەیێن مەزن نینن. ئەز ژی بلەز چوومە دەف هەڤالێ خۆ عەلی و مە گەنگەشە ل سەر بابەتێ ئاشكرا بوونێ كر،
عەلی ل مالا برایێ خۆ كەمالی بوو ل گرێ باسێ تاخێ شەهیدان ل نێزیك ئوتێلا ژیان ڕەخێ ڕۆژئاڤایی. كەمالێ برایێ عەلی ژی كرێدار بوو. ناڤێ خۆدانێ خانی محەمەد باكوزی بوو و هەر د وی خانیڤە بوو. دەرگەهێ ژوورا عەلی ژی نە دهاتە دائێخستن. ڕۆژەكێ عەلی و زاڕوكێن برایێ خۆ چوو بوونە سەرەدانەكێ. كۆڕێ خودانێ خانی ناڤێ وی غەفور محەمەد بوو دگۆتێ دیار: وێ ڕۆژێ دیار دچیتە د ژوورا عەلی ڤە و هندەك ژ وان بەلاڤۆكا دبینیت ئەوێن من ژ ئێكمالێ ئیناین. پشتی عەلی ڤەگەڕیایەڤە ماڵ وی ئەو بەلاڤۆك نەدیتن. گۆمان پەیدا بوو كو ئەو كارێ دیاریە و وی دەست دگەل ئەمنا بەعسییا ژی هەبوو. برایەكێ دیاری ناڤێ وی كەریم بوو، بەری هینگێ وی ژی ڕێكخستنەكا نهێنی ئاشكرا كربوو. پاشی كەریم ژ لایێ شۆڕەشێ ڤە هاتبوو سێدارەدان و ل سیارا تویكا ب دارەكێڤە هەلاویستبوو. پاشی ئاشكرا بوو دیاری ئەو بەلاڤۆك بر بوون. ژبەر هندێ ژی عەلی ژماڵ دەركەتبوو. ناڤی خۆیشكەكا دیاری ژی ئامینا بوو یا بەردایی و ل ماڵا بابێ خۆ بوو. پشتی عەلی بابەت بۆ من ڤەگێڕایی ئەز ئێسكەر چوومە دەف ناجی بەرپرسێ ڕێكخراوا مە و من بابەت بۆ وی ژی ڤەگێڕا. بەلێ ناجی یێ دوو دل بوو كو بڕیارەكێ ب دەت كانێ ئەم چ بكەین. وی گۆتە من وێ بكەن ئەوا بۆ هەوە باش. ئەگەر هوین پشت ڕاستن دیاری بەلاڤۆك برینە دڤێت هووین بچنە چیایی، پاشی ئەز زڤڕیمەڤە دەف عەلی ل ماڵا ئاڤدەل ئەترویشی و من گۆتە وی: چ ڕیك نینن دڤێت ئەم بچینە چیایی.
پاشی ئەز زڤریمەڤە ماڵ، من كەل پەلێن خۆ یێن ڕێكخستنێ سۆتن، ژنوی من بابەت بۆ ماڵا خۆ ڤەگێڕا، ئەو گەلەك خەمگین و حێبەتی بوون. چونكو وان هزرا ڕێكخستنا نهینێ ژ من نەدكر. پاشی من خاترا خۆ ژ دایباب و ماڵا خۆ خواست و بەرەڤ شۆڕەشێ چووم. ئەز ژ ماڵ دەركەتم، دایكا من دیڤ منڕا هاتە بەردەری و چاڤێن وێ مانە لمن، دەمی ئەز ژ كۆڵانا ماڵا مە زڤڕیمە كۆڵانا دی، ل پشت خۆ زڤڕیم من دیت لفكا دەرسۆكا دایكا من یا ددەستی دا و ڕوندك لسەر ڕوییێن خۆ دمالین. بڕاستی هندی هند ئەز گەنجەكێ خوین گەرم بووم ژبوو خەبات و كوردایەتیێ، خەمگینیا ماڵا من هیچ كارتێكرن ل من نەكر.
ڕۆژا 6/4/1982 ئەز و عەلی چووینە ماڵا مام ئالیخان عومەر بیگداودی ل گرێ باسێ بەرامبەر بنگەهێ پۆلیسان. شەڤەكێ ئەم ماینە ل ماڵا وی ژبوو خۆ ڤەشارتنێ ژ ئەمنا بەعسییا. ئالیخان پێشمەرگێ شۆڕەشا ئەیلونێ بوو و ڕێكخستیێ نهێنی بوو. دیسا ئەو ل ساڵا 1963 ل شەڕێ چیایێ مەتینا ب گرانی بریندار بوو و ژ دەستەكی پەككەفتی ببوو.
ل سپێدەهییا ڕۆژا 7/4/1982 مام ئالیخانی ئەم ڕادەستی كەسەكێ خەلكێ گوندێ ئورە كرین ل شاخكێ ناڤێ وی یوسف ئورەی بوو. ئەو دگەل مە هات و ل پشت گۆڕستانا شاخكێڕا ئەم دەرباز كرین و گەهاندینە گوندێ پیرومەرا. پاشی ئەم چووینە ئاڤاهییێ قوتابخانا گوندی ماڵا ئیبراهیم ئورەی هەڤالێ مە یێ قوتابخانێ. ل گوندێ پیرومەرا مە سێ كەسێن نیاس دیتن، ئەو ژی حەجی ئەمین بێدوهی، سەلیم ئورەی، جەمیل عەبدوللا مایی بوون. ئەو ژبەر لەشكریێ و شەڕێ عێراق و ئیرانێ ڕەڤی بوون. وان ژی لبەر بوو پەیوەندییێ ب شۆڕەشێ بكەن. دەمێ ئەم چووینە قوتابخانا گوندێ پیرومەرا مە كەسەك ب ناڤێ دەهام ئورەی ل وێرێ دیت كو یێ بچەك بوو، كلاشینكۆفەكا ڕوسی بن ئاسن دگەلدا بوو. دەهام گەنجەكێ لاوتازە و گەلەكێ بەركەتی بوو. ئێڤارییەكا درەنگ دەهام كەتە پێشییا مە و مە دا ڕێ، بۆ شەڤێ گەهشتینە باكوزێ، وێ شەڤێ ئەم ل باكۆزێ نڤستین.
بەرێ سپێدەهییا ڕۆژا 8/4/1982 هێشتا دونیا تاری ئەم ژ گوندێ باكوزێ دەركەتین. بۆ تێشتێ گەهشتینە گوندێ شاوریكێ. ئەم ل سەر پركەكا داری ل سەر ڕویباری دەرباز بووین و چووینە ناڤ گوندی. بۆ تێشتێ ئەز و عەلی چووینە مالەكێ، خانییێ وان دوو قات بوو ل ڕۆژهەلاتێ پركێ و دكەفتە هنداڤی ڕویباری. وان گەلەك قەدرێ مە گرت، پشتی تێشتێ ئەم ب ڕێكەتین و بۆ فراڤینێ گەهشتینە گوندێ ئێكمالا بەرخابیری. شەڤێ ئەم گەهشتینە گوندێ پاصێ.
پێشمەرگەیێ شۆرەشا گولانا پێشكەفتنخواز، نایف ئسماعیل بیگداودی گۆتژی: ڕۆژا 9/4/1982 بۆ تێشتێ ئەم چووینە گوندێ وەرمێلێ، نیڤرۆ گەهشتینە گەلییێ بازێ مە جەمال قەدشی ل وێرێ دیت، مە خۆ بۆ وی دا نیاسین، وی ژی ب ڕێكا پەیوەندیێن ڕێكخستنێ ئەم نیاسین، پاشی جەمالی تۆمارەك ژ چانتا خۆ دەرئێخست و تەماشەی ناڤێن مە یێن نهێنی و بزاڤ و چالاكیێن مە یێن ڕێكخستنێ كرن، جەمال قەدشی گەلەك بزاڤ كرن مە ڕازی كەت كو ئەم بزڤڕینەڤە دهۆكێ و درێژیێ ب دەینە خواندنا خۆ. بەلێ ئەم ڕازی نەبووین و مە گۆتێ: ئەم نەشێین ڤەگەڕینەڤە. پاشی جەمالی گۆتە مە: ئەڤ شەڤە دێ كۆمەكا نویهاتییا (ملتحق) چنە بارەگایێ لقا ئێك ل كۆماتەی هوین ژی دشێن دگەل وان بچن. هینگێ جەمال ئێك ژ كادرێن پێشكەفتیێن سیاسی و ڕێكخستنێ بوو ل لژنا ناوچا ئامێدییێ، ل وی سەردەمی لژنا ئامێدییێ بارەگایەك گەڕۆك و سەرپێ ل گەلیێ بازێ هەبوو. پارتی ل سنوورێ پارێزگەها دهوك لقەك ژی هەبوو و بارەگا ژی ل كۆماتەی بوو. پاشی من ڕزگار كێستەیی و ڕێڤینگ هرۆری ڕەمەزان صالح ئالیخان بیگداودی ، عیسا عەبدوللا بیگداودی ژی ل وێرێ دیتن. هەر ل وێ ڕۆژا ئەم گەهشتینە گەلیێ بازێ، بۆ شیڤێ ئەم چووینە گوندێ كانی مەزنێ، ئەم بووینە مێڤانێن مالەكێ ل باكوورێ گۆڕستانا گوندی. پشتی شیڤێ ئەم بەرەف گوندێ خشخاشا چووین، مە خۆ نێزیكی جادا سەرەكییا كانیماسێ و بێگۆڤا كر و پاشی باران ژی باری، پێشمەرگەیەك ب ناڤێ وەیسی هرۆری وەك شارەزا لژنێ لگەل مە ڤڕێكر بوو، ئەو چوو سەر جادێ و چاڤدێرییا ڕێكێ كر ژبەر بوسێن (كمینە) دوژمنی. پاشی وەیسی زڤڕیڤە و گۆت: ڕێك یا ب سلامەتە كەس د ڕێكێ دا نینە و مە ژی دا رێ.. ل گوندێ كانی مەزنێ من پێلاڤەكا قیڕی ژمارە چل بۆ خۆ كڕی بوو. بەلێ ل مزگەفتا گوندێ خشخاشا كەسەكی ب شاشی ڤە كتەكا پێلاڤا من گوهۆڕی و ئێكا ژمارە چل و ئێك بۆ من هێلا بوو. پێلاڤا ژمارە چل و ئێك بۆ من یا فرەه و مەزن بوو، هندك جاران پێلاڤ ژ پێ من دبوو، كار و كوكێ مە ژی هێشتا جلكێن قوتابخانێ بوون. ئەم ل نێزیك قەسرا سادەی ل جادا كانیماسێ و بێگۆڤا دەرباز بووین و گەهشتینە گوندێ تشیشێ. ژبەر دژواریا باڕووڤەی و بارانێ نێزیكی دەمژمێرەكێ ئەم چووینە دبەرسڤا خانییەكیڤە، بەلێ باران سست نەبوو جار بۆ جارێ دژوارتر دباری، پاشی ئەم بۆ ڕێكا بەڕۆژێ گوندێ تشیش چووین هەتا گەهشتینە مزگەفتا گوندێ قومرییێ یێ وێران كری، كو بتنێ كاڤلێ مزگەفتێ مابوو. هندەك پێشمەرگە بەری مە گەهشتبوونە وێرێ و ئاگرەك هەلكر بوو، بەلێ ژبەر دویكێلێ چ خۆشی د وی ئاگری دا نەبوو. ئەم نەچار بووین و مە دا ڕێ و هەتا گەهشتینە نێزیك كەلا قومرییێ بۆ سپێدە. ل ڕۆژئاڤایێ كەلا قومریێ كەسەكی نیاسینی دگەل من پەیدا كر و گۆت ناڤێ من نێچیرڤانە:، ئەو ژی نێچیرڤان ئەحمەد بوو، چانتەكا كوردەواری یا رویسی ڕەنگێ سۆر و سپی ب ملێ ویڤە بوو. ئەم گەهشتینە زۆزانێن دەرارێ، لێ گەلەك بەفر باری بوو. ل وێرێ نێچیرڤانی گۆتە من: ئەز گەلەك یێ ب ڤێ چانتەیڤە وەستیایم، ئەگەر بشێی هاریكارییا من بكەی. من چانتا وی هەلگرت، بەلێ چانتە گەلەك یا گران بوو، من نەزانێ چ تێدایە.
هەمان پێشمەرگە گۆت: ئێڤارییەكا درەنگ ل 10/4/1982 ئەم گەهشتینە سەر ڕویبارێ خابیری بەرامبەر بارەگایێ لقا ئێك ل كۆماتەی. ڕویبارێ خابیری گەلەكێ بۆش بوو. ب ڕێكا كەلەكێ ئەم ل ڕویباری دەرباز بووین. دەمێ ئەم گەهشتینە كۆماتەی نێچیرڤان ئەحمەدی گۆتە من: دەمێ تۆ دزڤڕیڤە لژنا ئامێدییێ ل بارەگایێ لژنێ بمینە هەتا ئەز ژی دزڤڕم. جهێ بارەگایێ لقێ ل كۆماتەی چەند مەترەكا ل ڕەخ سنوورێ باكوورێ كوردستانێ بوو. تنێ ڕویباركەكێ بچویك د ناڤبەرێدا بوو كو دبێژنێ ئاڤا مەرگەهێ. ژیان ل كۆماتەی گەلەك یا بزەحمەت بوو. خوارن زۆرا كێم بوو. چاڤێن هەمی پێشمەرگا ل تەیارێ كێستەیی بوو كانێ دێ كەنگی فڕەكا نیسكێ و پارییەكێ نانی دەتێ. جهێ نڤستنێ ب دەست نەدكەفت. ڕۆژانە هژمارەكا زۆرا خەلكی قەستا ناڤ ڕێزێن شۆڕەشێ دكر. زۆربەیا وان ژ بەر شەڕێ عێراق و ئیرانێ دڕەڤین. هینگێ وان كەسێن ژبەر شەڕێ عێراق و ئیرانێ پەیوەندی ب شۆڕەشێ دكر، بۆ دەمێ شەش مەها ل بارەگایێ لقێ ل كۆماتەی ل ژێر تاقیكرنێ دا بوون، هەمی كار پێ دكرن. وەك كێشانا دارا و ئەرزاقی ب پشتێ. داكو بزانن كی دێ خۆ ڕاگریت بیتە شۆڕەشگێر و پێشمەرگەیەكێ ب بیر و باوەر، كی ژی دێ ڕەڤیت و خۆ ل جهەكی ڤەحەوینیت. دگۆتە وێ ئەزموونێ (دەورا ملتەحەقیێ)، بەلێ ئەو كەسێن ب بیر و باوەر پەیوەندی ب شۆڕەشێ دكر، یان ژی ڕێكخستنا نهێنی بوون، بۆ دەمێ چەند ڕۆژەكا دا ل كۆماتەی مینن و پاشی ڤڕێدكرنە لژنا و هندەك ژی نە دچوونە كۆماتەی
پێشمەرگەیێ شۆرەشا گولانا پێشكەفتنخواز، نایف ئسماعیل بیگداودی گۆتژی: ل ڕۆژا 12/5/1982 ڕێكخراوا مە ل زڤنگێ بوو ل ناڤبەرا گوندێ ئاسهێ و ئێكمالێ. هەر وێ ڕۆژێ بەری نیڤرۆ كەمال عەلی دێریشكی گۆتە من: مالا هەوە دەستەكێ جلكێن خاكی بۆ تە ڤڕێكرییە ماڵا خاڵ ئیبراهیم سەعید ئێكمالەیی ئەز چوومە ئێكمالێ ماڵا خال ئیبراهیمی، من فراڤین ژی ل وێرێ خوار. پاشی ئەز زڤڕیمەڤە دەف هەڤالێن خۆ ل زڤنگێ ل سەر كانیا خاتوینێ. ئێڤارەكا درەنگ ئەم سەركەفتینە چیایێ گابنێركی پاشی بەرپرسێ مەفرەزا مە سەید سەلمانی ئەم كۆمكرین و گۆتە مە: ئەڤ شەڤە دێ چینە گوندێ دێریشكێ، پێدڤی یە گەلەك هشیاری خۆ بین، چنكو فەوجا لەشكرێ عێراقێ یا كانیماسێ دكەڤیتە ڕەخ گوندی و جهەكێ ب مەترسی یە..
پشتی دونیا تاری بووی، هەر دوو مەفرەزێن دگەل سەید سەلمانی و قادرێ سوفی عەمەرێ هدێنەیی ئەم ل چیایێ گابنێركی بەرەف دەشتا هێڕی خوار كەفتین، ئەم گەلەك ب هشیاری و جووت جووت بەرەف گوندێ دێریشكێ ڤە چووین. هژمارا مە 40 هەتا 50 پێشمەرگا بووین. پشتی بانگێ عەیشا ئەم گەهشتینە گوندی و ل سەر ماڵا بەڵاڤ بووین، ئەز بوومە مێڤانێ سەعیدی مختارێ گوندی، ماڵا وی ل نێزیكی مزگەفتێ بوو. ل دەوروبەرێن گوندی و ل سەرێ ڕێكا ژی هژمارەكا پێشمەرگا زێرەڤانی كر. تایبەت وان پێشمەرگەیێن شارەزا و خەلكێ گوندی كو گەلەك ڕێبەری و زێرەڤانی كری جاسم سەعید دێریشكی و سەلام شێخو دێریشكی بوون. گوندییا گەلەك قەدرێ مە گرت و تژی چانتێن مە ژی خوارن كرن. ئەو جارا ئێكێ بوو مەفرەزێن پێشمەرگەی چووینە گوندێ دێریشكێ. بۆ نڤستنێ ئەم چووینە مالەكێ ل ڕۆژئاڤایێ گوندی، پاشی ئەحمەد دێریشكی ژی هاتە دەڤ مە و پرسیار ژ قادری و سەید سەلمانی كر كانێ دێ هوین بۆ كیشك ڕەخیڤە چن؟ بەلێ دیار بۆ وان چ تشتێ دروست نەدا دەستێ وی.
