مافێن مرۆڤی بنگەهێ ژیانا شارستانی
هێلین سالم
مافێن مرۆڤی ئەو پرەنسیپ و رێباز نە كو ل سەرانسەری جیهانێ دناڤ هەمی چاندان دا، رێزگرتنێ ل كەرامەتا هەر كەسەكی دكەن و دیار دكەن كو مرۆڤ خودان چ ماف و ئازادیانە، ئەڤ مافە د سالا ١٩٤٨ دا د دانپێدانا گەردوونی یا مافێن مرۆڤی دا هاتینە راگەهاندن، پشتی كو جیهانێ دوو شەڕێن مەزن دیتن كو ب ملیۆنان كەس تێدا هاتنبوونە كوشتن، ژمافێن مرۆڤی یێن سەرەكی مافێ ژیانێ، ئازادی، و پاراستنا تاكە كەسی، هەر مرۆڤەكی ماف هەیە ببیتە خودانێ ناسنامەیا خوە و رێز لێ بهێتە گرتن، بێی كو توشی چ جۆرێن دەستدرێژیا ببیت، چ ژ لایێ رەگەزی، رەنگ، زمان، ئایین، بیروباوەڕێن سیاسی، و …. هتد.
هەر مرۆڤەكی ماف هەیە كو ژ ئەشكەنجە، چەوساندن وسزایێن نەمرۆڤانە بهێتە پاراستن، هەر كەسەكی ماف هەیە ل بەرامبەر یاسایێ وەك كەسەكێ یەكسان بهێتە ناسین و ماف هەیە كو ل دەمێ هەر تاوانەكا ل وی دهێتە كرن، بەڕەڤانیێ ژ خوە بكەت ب شێوەیەكێ دادپەروەر، د بیاڤێ ئازادیا بیر و رامانێ دا، هەموو كەسان ماف هەنە كو هزر و باوەڕێن خوە ب ئازادی دەرببڕن و ماف هەنە كو ب ئازادی رێكخراوان دروست بكەن و بەشداری كۆمبوونێن ئاشتیانە ببن، هەر كەسەكی ماف هەیە ب شێوەیەكێ ئازاد و نهێنی دەنگێ خوە بدەت و بەشداری پرۆسێسا بڕیاردانێ یا سیاسی ببیت.
د بیاڤێ ئابووری و جڤاكی دا، مافێن مرۆڤی یێن گرنگ هەنە، هەر كەسەك ماف هەیە كار بكەت د ناڤ بارودۆخێن باش دا و وەرگرتنا مافێ یەكسان بۆ كارێ یەكسان و مافێ پشكداریكرنێ د سەندیكایان دا، هەروەسا، هەر كەس ماف هەیە كو ئاستەكێ ژیانێ یێ گونجای هەبیت، وەك خوارن، جل و بەرگ، خانی، و دەرمان، پەروەردە ژی مافەكێ سەرەكی یە هەر كەسەكی ماف هەیە پەروەردێ وەربگریت، ب تایبەتی پەروەردەیا سەرەتایی كو دڤێت بێ بەرامبەر و نەچاری بیت. پەروەردە دڤێت بهێتە ئاراستەكرن بەرەڤ گەشەپێدانا كەسایەتیا مرۆڤی و هێزكرنا رێزگرتنا مافێن مرۆڤی و ئازادیێن بنگەهین.
ل دەمەكی كو مافێن مرۆڤی ل سەرانسەری جیهانێ دهێنە دیتن وەك تشتێن گرنگ،بەلێ بجهئینانا وان هێشتا دژواریێن مەزن تێدا هەنە، گەلەك وەلات مافێن مرۆڤی دشكێنن ب ئاوایێن جودا، وەك سانسۆر، گرتنێن سیاسی، ئەشكەنجە، و دەستدرێژی ل سەر ژنان، زێدەباری ڤێ، هەژاری، نەخوەندەواری، تێكدانا ژینگەهێ، و شەڕ ژی فاكتەرێن گرنگ نە كو كاودانێن مافێن مرۆڤی ل گەلەك دەڤەران خراب دكەن، هەر وەلاتەك ئەركێ وی یە كو مافێن مرۆڤی بپارێزیت و پێشڤە ببەت، نە تنها ب رێكا یاسا و سیستەمێن دادوەری، لێ ب رێكا پەروەردە و هشیاركرنێ، سازیێن نیڤدەولەتی،وەك نەتەوێن یەكگرتی و رێكخراوێن ناحكومی یێن مافێن مرۆڤی، رۆلەكی گرنگ دگێرن د پاراستن و پێشڤەبرنا مافێن مرۆڤی دا، ئەو چاڤدێریێ دكەن ل سەر ئاستێ پاراستنا مافێن مرۆڤی ل سەرانسەری جیهانێ و راپۆرتان بەڵاڤ دكەن، و هەوڵ ددەن فشارێ بێخنە سەر وەڵاتێن كو مافێن مرۆڤی دشكێنن.
