مرۆڤ به‌راهى یه
ئحسان ئامێدی
ژیان و زیندی ل جهه‌كی و ل ده‌مه‌كی دانه..
ده‌م دبۆریت و ژینگه و هه‌ر هه‌بوونه‌ك وه‌رارێ دكه‌ت، هه‌كو دبێژن دبۆرینا ده‌می دا هه‌ر تشته‌ك گورانكاریه‌كێ بخوه‌ڤه دبینیت.
چه‌رخا ده‌می سال و هه‌یڤ و رۆژ و ده‌مژمێر و چڕكه، پیڤه‌رێن مرۆڤینه بۆ هژمارتنا ده‌می و بۆ هژمارێن كاروباران.
گرنگترین ده‌م نوكه‌یه، ل نوكه هه‌ر تشته‌ك كو هه‌یه هه‌بوونا خوو نیشادده‌ت و مرۆڤ هه‌ست ب هه‌ر تشته‌كی دكه‌ت و دشێت گه‌له‌ك تشتان بكه‌ت، كار و كریار و به‌رهه‌مێ مرۆڤی یێ نوكه سه‌رمایێ مرۆڤیه، دبیته ده‌ستكه‌فت و دبیته مێژوو و دبیته پاشه‌رۆژ.
دوهی ده‌مه‌ك بوو چوو، ئێدی ژده‌ست ده‌ركه‌فت ئاخینكا دویفرا نه‌هاڤێژه، سباهی هشتا نه‌هاتیه و مرۆڤ نزانیت كا دێ چاوا هێت خوه لێنه‌گره!، لێ هه‌می زینده‌وه‌ر د نوكه‌یه‌كێ را ژ دوهیه‌كێ ده‌ربازی سباهیه‌كێ دبن، ئانكو دوهی و سباهی به‌رهه‌می هه‌بوونه‌كا نوكه‌نه، نوكه هه‌بوونه‌كا زیندیه و به‌رهه‌مداره، پلانێن ئاینده، كارێن نوكه‌نه و نوكه دهێنه بجهئینان، ئانكو ئه‌وا دبێژنێ پلان و داهاتو هه‌ر د نوكه دا دهێنه دانان و د نوكه دا دهێته بجهئینان، ئه‌ڤجا دا بهایێ نوكه بده‌ینێ و پتر سوودی لێ ببینین.
هه‌می ده‌م هه‌لكه‌فتنن، هه‌می هه‌لكه‌فتن د نوكه‌یه‌كێ دا به‌رهه‌مهاتینه، له‌و مرۆڤ یێ خواستیه هه‌می ده‌مان بكاربینیت و بكه‌ته هه‌لكه‌فتنێن باش.
زینده‌وه‌ری ته‌مه‌نه‌ك هه‌یه، ئه‌و چڕكا تێدا كو نوكه‌یه ژیانا ویه، له‌و گرنگه گرنگیا وێ بزانیت و بهایی وێ بده‌تێ.
مرۆڤ ئه‌و زینده‌وه‌رێ هوشیار شیا ب هێزا ژیری و هۆشی و كاری د ده‌می دا پێشڤه‌چوونه‌كا باش دابینكه‌ت و ژینگه‌هێ بێخیته بن ركێڤا خوه و تێدا ژیانا خوه ژی خۆشكه‌ت و گه‌شه‌یه‌كا هه‌روهه‌ر ژێ چێكه‌ت.
ئه‌و مرۆڤه د ده‌مه‌كی دا شیایی ببیته په‌یامبه‌ر و زانا و دانا و سه‌رۆك و رێبه‌ر بۆ چاككرنا مرۆڤی و گه‌شه‌پێكرنا وی، و ب ڤێ رێبازێ مرۆڤ گه‌هشتیه قووناخێن باشێن پێشكه‌فتنێ و ژیانا خوه و یا ته‌ڤایی ژی خۆشكه‌ت.
ده‌وله‌سه‌رێ وان سه‌ركردێن مرۆڤاتی د بیاڤێن جۆراوجۆر دا هه‌می مرۆڤ د ره‌وشه‌كا باشترن و ئه‌گه‌ر نه ئه‌و ژیر و نه ئه‌و دلسۆزی و نه ئه‌و خه‌مخۆری و نه ئه‌و پێشه‌نگی و نه ئه‌و ده‌ستپێشخه‌ری و نه ئه‌و كاربان دا نهو ژی مرۆڤ وه‌كو زینده‌وه‌رێن دی بن و نه دشیان خوه پێشبێخن و گه‌شه‌یێ بخوه بكه‌ن. زانست و ته‌كنه‌لۆجیایێ منه‌ته‌كا مه‌زن ل مرۆڤی كریه، وان سه‌ركردان د ده‌مه‌كی دا شۆره‌شه‌كا زانستی و ته‌كنه‌لۆجی و پێشه‌سازی و پزیشكی به‌رهه‌مئینایه وه‌كریه كو به‌رهه‌م زێده‌ببیت و ژیان پێ خۆش ببیت.
ب سالان مرۆڤ د ژیانا سه‌خت و دژوار و قه‌تاندنا رۆژانه‌دابوون و دكه‌فتنه به‌ر سروشتێ قانوونا دارستانێ، هه‌ر ئێكی بۆ خوه بوو، وه‌كو هۆشێ گه‌شه‌كری و شیایین ببنه به‌رهه‌مدار، ئه‌زئه‌زۆكی هه‌لسوكه‌وته‌كی خوزایێ وی بوو، خوه زه‌نگین و ده‌وله‌مه‌ندكر و سه‌رمایه كۆمدكر ب چلی بێی ره‌وشا خه‌لكی لبه‌ر چاڤبگرن، به‌لكو خه‌لك كرنه به‌ند كۆله و ته‌په‌سه‌ر و سه‌ركۆت ژی دكرن پێناڤی حه‌ز و به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه، و نهو ژی ئه‌و نه‌خۆشی هه‌یه، لێ ئه‌نجامێ پێدڤی و هه‌ستێن چینێن هه‌ژار و به‌له‌نگاز و زانا و دلۆڤانان شۆرش و سه‌رهه‌لدان و وه‌رگه‌ریان هاتنه‌كرن، ئمبراتوریه‌تێن سه‌رمایێ و سه‌ركوتكرنێ هه‌ڕفاندن، و په‌نا برنه به‌ر گرێبه‌ستێن جڤاكی و ل سه‌ر بنگه‌هێن ده‌ستووری و قانوونی و دادپه‌روه‌ریێ و هه‌ڤوه‌لاتیبوونێ و مافێن مرۆڤی ده‌وله‌ت ئاڤاكرن.
مرۆڤ د وێ چێكرنێ دا گورانكاریه‌كێ به‌رده‌وام بوو، و یێ به‌رده‌وامه، خوه دگونجینیت و وه‌رارێ دكه‌ت ژبۆ مان و به‌رده‌وامیا خوه.
مرۆڤ شه‌نگستی ڤێ هه‌بوونێ یه و ل سه‌ر مرۆڤی هه‌ر تشته‌ك ب باشی و خرابیێن خوه‌ڤه ئاڤا دبیت، له‌و دڤێت د ڤێ كێش و بێشێ دا مرۆڤ ئامانج بیت، و ل سه‌ر بنگه‌هه‌كێ راست و دروست بهێته ئاڤاكرن، كو ل چ ره‌وش و پله و پایه دا بیت بزانیت ئه‌و مرۆڤه و خزمه‌تكارێ مرۆڤى یه، ئه‌وا خودێ مه‌زن گۆتی (مه رێز و به‌خشنده ب مرۆڤی دایه)، دڤێت ئه‌ڤ فه‌رمۆده ره‌نگڤه‌دانا خوه ل هه‌لسوكه‌وتێ هه‌می مرۆڤان دا هه‌بیت، ب وی شێوازی كو هه‌ر مرۆڤه‌ك هه‌ست ب دادیێ و وه‌كهه‌ڤیێ و سه‌رفرازیێ بكه‌ت.
ژ كه‌ڤندا د ناڤ جڤاكێن مرۆڤی دا ته‌په‌سه‌ری و چه‌وساندن و سه‌ركوتكرن و به‌نده‌كرن پێناڤی سه‌پاندنا ده‌ستهه‌لاتێ و ده‌ستكه‌فتیێن زێده‌تر ب بهانه‌یێن هزری و ئه‌تنی و ئاینی و ره‌نگی و ئابووری هه‌بووینه و ب ملیۆنان قوربانی لێ كه‌فتینه، و هێشتا هه‌ر هه‌یه، سه‌ره‌رای ڤێ پێشكه‌فتنا هه‌مه‌جۆر!.
سه‌رده‌مه‌كی دگۆت سه‌رمایه‌دار ئه‌و بخوه گۆرێ خوه بۆ خوه دكۆلیت، ژ ئه‌نجامێ هه‌لسوكه‌وتێن خوه یێن چل و سه‌ركوتكه‌ر، سه‌رێ خوه ل كه‌ڤران دده‌ت خوه دهه‌ڕفینیت!، لێ هزرمه‌ند و زانایێن وان تیۆر و سیاسه‌تێن نوی ئێخستنه‌به‌ر ژبوونا خوه‌نووكرن و به‌رده‌وامبوونا خوه، هه‌می ئه‌و كه‌رستێن به‌رده‌ستێن لایه‌نێن هه‌ڤرك ب زانست و ته‌كنولۆجی ڤه بكارئینان پێناڤی به‌رده‌وامبوونا خو وه‌كو چینه‌كا بالا ده‌ست و ده‌ستهه‌لاتدارا كارا، و ژبۆ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه خه‌لك ژی كره هه‌ڤپشكێ خوه ب رێیا باجه‌دانه‌كا مه‌زن و په‌یداكرنا ده‌رفه‌تێن كاری و دابینكرنا مافێن كاری و جڤاكی و ساخله‌می و خواندنێ و بجهئینانا ئاشتیێ و ئاسایشێ و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی و ده‌ره‌كی، و پاراستنا بهایێن مرۆڤی و ژینگه‌هێ.
و ژبه‌ركو مرۆڤ بنگه‌هه و هه‌ر تشته‌ك ژ مرۆڤیه و بۆ مرۆڤی یه، ده‌وله‌ت بۆ مرۆڤیه و مرۆڤ چێدكه‌ت، ئاسایش بۆ مرۆڤیه و مرۆڤ دابیندكه‌ت، ئابوور بۆ مرۆڤیه و مرۆڤ په‌یدادكه‌ت، مرۆڤ كۆما مرۆڤان د بیاڤه‌كێ جوگرافی دا كو خوه ب هه‌ڤپشك دزانن و به‌هره‌دار و مافدارن، له‌وا رازیكرنا مرۆڤی ب دابینكرنا ماف و پێدڤی و داخوازێن وی یێن بنه‌كی ئه‌ركه‌كی مرۆڤی و نشتیمانی و ئاینیه و هۆكارێ سه‌ره‌كیێ ئاسایش و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی و گه‌شه‌كرنێ یه.
قه‌واره‌یێن سیاسی ل هه‌مبه‌ری كۆمه‌كا قه‌بخوازی و ركه‌به‌ری و رویبریبوونا نه، و ئه‌ركێ ده‌وله‌تێ یه سه‌رده‌میانه رێبری ببیتێ و به‌رگریێ بكه‌ت دا نه‌بیته هۆیێ گرژی و نه‌سه‌قامگیریێ و ئاسایشا ناڤخوه‌یی نه‌كه‌ڤیته به‌ر گه‌فێن هه‌لوه‌شیانێ و سه‌روه‌ری لاواز ببیت.
ل به‌ر ڤێ چه‌ندێ ل به‌راهیێ مرۆڤ پێدڤی خواندنه‌ڤه‌یا پێدڤیێن بنه‌كی یێن تاكێن جڤاكى یه، و چاوانیا دابینكرنا وان پێدڤیان، داكو تاك هه‌ست ب هه‌بوونا خوه یا سه‌رفراز بكه‌ت د وه‌لاتی دا، شیان و پێچێبوونێن وه‌لاتی یێن سیاسی و ئابووری و هزری بۆ دابینكرنا پێدڤیێن خه‌لكی بیت داكو ئاسایش و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی بجهبهێت.
سه‌رئێككۆمكرنا سه‌رمایێ د ده‌ستێن چینه‌كا كێم یا جڤاكی دا وه‌كر كو ل ئورۆپا ل سه‌دێ نۆزدێ و بیستێ شۆرش و بزاڤێن چاكسازیێن بنه‌ره‌تی چێبن د ئه‌نجامدا ده‌ستوور و قانوون و سیاسه‌ت ل سه‌ر بنه‌مایێن ئاسایش و مافێن تاكان هاتنه‌دانان و جێگیركرن و بوونه هۆیێ ئاسایش و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی. لێ ل وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتا ناڤین هشتا ب ژیره‌كێ كه‌ڤن سه‌ره‌ده‌ری دگه‌ل پێدڤیێن بنه‌كی یێن مرۆڤی دهێته‌كرن، هه‌روه‌چكو منه‌ته‌كێ ل هه‌ڤوه‌لاتی دكه‌ن، و مرۆڤی چ بها نه!.. له‌وان ژی شه‌ڕ و پێكدادانێن ناڤخوه‌یی دبه‌رده‌وامن، كوشتن و ژناڤبرن و تالانكرن و كۆچكرنا ناڤخوه‌یی و بۆ ده‌رڤه ره‌وشه‌كا هه‌رده‌میانه‌یه و ئه‌ڤه مه‌ترسینه ل سه‌ر ئاسایشا نه‌ته‌وه‌یی و قه‌وارێ ده‌وله‌تێ.
پسیار ل ڤێره ئه‌ڤه‌یه، ئه‌رێ د شیانان دایه ئه‌ڤ ره‌وشه چێبیت!؟، هه‌لبه‌ت مێژوویا سیاسی و جڤاكی یا جڤاكێن مرۆڤی و سه‌ربۆرێن قه‌وارێن سیاسی یێن كه‌ڤن و نوی وێ خۆیا دكه‌ن كو به‌لێ.
ژ كه‌ڤندا و نهۆ ژی گه‌له‌ك كیانێن سیاسی هه‌نه شیاینه ژ مرۆڤێ خوه ژینگه‌هه‌كا خراب باش بكه‌ن و وه‌لاتی ئاڤاكه‌ن، و به‌روڤاژی هه‌بووینه ژ وی مرۆڤی ژینگه‌ها باش خراب كه‌ن و ده‌ستوداری تێكبده‌ن.
نهو ژی ل ڤێ جیهانێ وه‌لات هه‌نه دهه‌ژارن لێ ب شیانێن مرۆڤێن خوه شیاینه ده‌وله‌تێن ده‌وله‌مه‌ند چێكه‌ن و ژیانه‌كا خۆشگوزه‌ران بۆ خه‌لكێ خوه دابینكه‌ن وه‌كو دبێژن ده‌وله‌تێن خوشگوزه‌ران چێكرینه، هه‌روه‌كو وه‌لاتێن ده‌وله‌مه‌ند ژی هه‌یین ب ئه‌نجامێن سیاسه‌تێن شاش و تاكره‌وێن سه‌رانێن وان ملله‌ت هه‌ژاركریه و وه‌لات وێرانكریه و سه‌روه‌ریا ده‌وله‌تێ ژ ده‌ستداینه.
هه‌ر مرۆڤه باش دكه‌ت، خراب ژی دكه‌ت، گه‌ر ژیر و ئیرادا باشیێ هه‌بیت دێ باشی بجههێت و خۆشگوزه‌رانی چێبیت، و ئه‌ڤه بۆ هه‌ر جڤاكه‌كی چێدبیت، به‌لێ پێدڤیه په‌یسكا پێدڤیێن بنه‌كیێن جڤاكی بخوینن و ده‌ستنیشانكه‌ن و د چارچووڤێ به‌رنامه‌كێ هه‌ڤچه‌رخێ گونجای دا كاری بۆ بكه‌ن پێناڤی دابینكرنا وان پێدڤیان و رازیكرنا تاكێن جڤاكی داكو ئاسایش و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی بجهبهێت و گه‌شه‌یی چێبیت.
هه‌رێما كوردستانێ گه‌شه‌بوونه‌كا باش بخوه‌ڤه دیتیه، به‌رنامه و كارنامێن حوكمه‌تێ د باش و د گونجاینه، دهێته خواستن له‌ز بجهئینانا وان بهێته‌كرن دا گه‌شه‌بوون كاریگه‌ریا خوه ل سه‌ر بجهئینانا حه‌ز و پێدڤیێن تاكێن وه‌لاتی بكه‌ت و ببته هۆیێ سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی.
هه‌رێم د ڤان بارودۆخان دا هه‌مبه‌ری كومه‌ك قه‌بخوازیا دبیت، یێن ئابووری و دارایی و سیاسی و جڤاكی و هزری و دبیته هۆیێ لاوازبوونا باوه‌ریێ و نزمبوونا هه‌ستا ژێیاتیێ.
هۆكارێن ئابووری و ئاسایشێ و گه‌فێن ناڤخوه‌یی و ده‌وروبه‌ران و بێكاری بێزاریه‌كێ چێدكه‌ن ئێدی هه‌ست ب نامۆبوونێ دهێته‌كرن و یاخیبوون چێدبیت.
دڤێت رویبروی ڤان كۆما قه‌بخازیان و دیارده‌یێن نه‌رینی ببین، و ئه‌ڤه به‌رپسیاریه‌كا ته‌ڤایه، لێ هه‌ر ئێك چ تاك بیت چ دامه‌زراو ب قه‌بارێ هێز و شیان و ده‌ستهه‌لاتا خوه به‌رپرسه ب ئه‌ركێ بجهئینانا رویبریبوونێ، نابیت هه‌می به‌رپسیاریێ بێخینه سه‌رمللێن ده‌ستهه‌لاتێ، دڤێت هنده‌ك تێگه بهێنه گۆڕین، ئێدی بیژین ملله‌ت ده‌یبابه، و هه‌ر خێزانه‌ك ب ئه‌ركێ ئاڤاكرنا ئه‌ندامێن خوه رابیت، كو كه‌سانێن ب شیان وب باوه‌ری و پشتبه‌ست بخوه ئاڤاكه‌ت، وه‌لێ بكه‌ت كو ئه‌ڤ مرۆڤه ببنه مرۆڤێن ژیر و كاركه‌ر و به‌رهه‌مدار، ئه‌و بخوه بخوه ل شۆلی بگه‌رن و په‌یداكه‌ن و داهێنانێ بكه‌ن و پێگیریێن خوه ژی هه‌مبه‌ری ده‌ستهه‌لاتێ بجهبینن، هه‌روه‌كو ده‌ستهه‌لات ژی ب ئه‌ركێن خوه رابیت بۆ دابینكرنا پێدڤیێن بنه‌كی ژ ئاسایشێ و خوارنێ و ئازادیێ و خزمه‌تگوزاریێن شارستانی.
هه‌ماهه‌نگیا ده‌ستهه‌لاتێ و ملله‌تی ل سه‌ر بنگه‌هێ ماف و ئه‌ركێن ده‌ستنیشانكری رێخۆشكه‌ره بۆ رازیكرنا خه‌لكی و بجهئینانا ئاسایش و سه‌قامگیریا ناڤخوه‌یی و گه‌شه‌كرنا هه‌می بیاڤێن ژیانێ ل وه‌لاتی، كو مه‌به‌ستا كیانێ ده‌وله‌تێ یه.
ده‌م یێ دبۆریت و ل دووڤ هژمارتنا زاینی ئه‌ڤه ساله‌ك دی ژی بۆری، د ڤێ بۆرینێ دا، نوكه یێن هنده‌كا به‌رهه‌مدار و خۆشی بوون و یێن هنده‌كان ده‌رد و خه‌م و ژان بوون.و ل ناڤبه‌را هه‌ردو جینا چه‌ندین ئاست و پله هه‌نه.
گه‌له‌ك ده‌م یێ ژ مرۆڤی دچن، هه‌میا یا چووی ل هه‌مبه‌ری یا نوكه تێدا نینه، ژ به‌ر هندێ باشتره ژ چه‌رخێ پێشڤه‌چوونێ نه‌هێنه دابرین هه‌می نوكه یێن خوه بكه‌ینه هزر دارشتن و كاركرن و داهێنان بۆ سه‌رفرازیا مرۆڤی.
ل دووماهیێ دێ داكۆكیێ كه‌م مرۆڤ و ده‌م گرنگن و مه‌به‌ستن بۆ خۆشگوزه‌رانیا مرۆڤی،
هه‌ر ده‌مێ به‌راهی دا مرۆڤی و بهایێن مرۆڤی بجهئینان دێ سه‌قامگیری و خوشگوزه‌رانی جێگیربیت.
هه‌می ده‌مێن وه هه‌لكه‌فتن بن بۆ ژینه‌كا خۆش و سه‌رفراز.
