مرۆڤ و كامێره په‌یوه‌ندیه‌كا قسه‌هه‌لگر
د. سالار عوسمان
پشكا سیێ
نیگار و وێنه، جوداهی و په‌یوه‌ندی
ژێده‌ر و سه‌رچاوه دپڕن ژ پێناسه‌یان، لێ زۆر ب كورتی دخوازم بێژم: نیگار پێكهاتیه ژ كارێ ده‌ستى و وێنه ژى پێكهاتیه ژ كارێ كامێرێ، ئه‌ڤجا ژ تشتێن ئێكه‌مین ئه‌وه كو ده‌ست ب هه‌ر كاره‌كێ هونه‌ری بكه‌ت، وه‌ك هێلكاری و تابلۆیان، هه‌روه‌سا ژى ژ تشتێن دوومینێ ژى ئه‌وه كامیره ب هه‌ر جۆره‌كێ هه‌بیت، فۆتۆگراف، یان ڤیدیۆ بیت. نیگار كه‌ڤنتره ژ وێنه‌ى، واته‌یا ژى دچیت ئه‌وه كو مرۆڤى هه‌یه، تایبه‌ت لڤینا په‌نجێ، جۆره‌ك بیت ژ هه‌ولا نیگاركێشانێ، خوه ب زارۆیان ژى، كو مرۆڤ په‌نجێ دلڤینیت، تێكرایا لڤینان پێكهاتینه ژ نیگارا نه‌دیار، كو مه‌زن ژى دبیت، خه‌یال و دیتن ژى مه‌زن دبیت و ئێدى بزاڤا نیگاركێشانێ ل گه‌ل مه‌زن دبیت، هه‌كه ڕۆهنتر بێژین نیگار پشكه‌كا گرنگا گرێدایی ژیانا مرۆڤایه‌تیێ یا پێكڤه یه و هه‌رده‌م ژێك ناهێنه دابڕان.
هندى كو ژ سه‌رچاوه‌نه، ئه‌وان پێ وه‌سایه، كو ئێكه‌مین نیگار د مێژوویێ دا ڤه‌دگه‌ڕیێت بۆ (40000) چل هزار سالان ل پێشیا نها و پشكه‌ك ژ وان نیگاران ژى (شكه‌فتا شۆفی) یا فره‌نسا یه، ژى ڤه‌ده‌گه‌ڕیته‌ڤه بۆ (32000) سی و دو هزار سالان ژ پێش نها ڤه.
نیگار و مرۆڤێ ده‌ستپێكی، نیگار و شكه‌فت، نیگار و ئایین، نیگار و ئیمپراتۆریه‌تان، نیگار و ده‌ستهه‌لات، نیگار و ئینسان و … هتد، بابه‌ت و پرسا گشتى یا په‌یوه‌ندیدار، ئه‌و هه‌ردو دفره‌ڕه‌هه‌ندن و گه‌ر ب هووری، یان چێتر بێژم، كو هه‌كه ب زانستیانه خۆیا بكه‌ین، هه‌م زۆرا گه‌ره‌كه و هه‌م ژى ل به‌رامبه‌ر چه‌ندین پرسیاران دا ڕامانێ دگریت، ئێك ژ پرسیاران ژى ئه‌ڤه‌یه: مرۆڤى خواستیه ب ڕێیا نیگارى چ بێژیت؟..
كورتترین به‌رسڤ بۆ ڤێ پرسیارێ ئه‌ڤه‌یه كو: مرۆڤى خواستى یه بمینیت، كه‌واته عه‌یشه، ئه‌و خواسته مانه‌ڤه‌یه ب دار و ئاسنى و ئاڤێ و ئاگری دایه و هه‌تا نها ژی یا به‌رده‌وامه، به‌رده‌وامه ل سه‌ر ململانێ ل پێناڤى مانه‌ڤێ دا، ئه‌ڤجا ل ڤێره یا گرنگ ئه‌م پێ خۆیا بكه‌ین و مه‌به‌ستا مه ژى یا پێكهاتیه ژ لایه‌نێ گه‌شێ یێ ڤێ ململانێ: (ململانێ ل پێناڤى مانه‌ڤه‌یا وى دا)، كو ئه‌و ژی لایه‌نێ كلتووری یه، كو نیگار و وێنه پشه‌كه‌كن ژ كلتووری، كو مرۆڤ شانازیێ پێ دبه‌ت!..
پشكه‌كا مێژوویێ یا ل ناڤ نیگارێ، نیگار ب هێمنی، ب ڕێیا هێڵ و ڕه‌نگ و ئاماژه‌یانه، كو دپڕن ژ رامانان، مێژوویا مه بۆ مه ڤه‌دگێڕیت كو، دبیت هه‌تا كو ژیان هه‌بیت توێژه‌ران لێ هوور دبن و توێژینه‌ڤێ یێن نوو ئه‌م پێشكێش دكه‌ین، دیسا كورد ل مه‌یشا هه‌ر ده‌ستكورته و كێم ئاوڕی لێهاتیه‌دان!.. هه‌ر بۆ نموونه نیگارێن ل سه‌ر دیوارێن مێژوویى، شكه‌فتان، هێڵكاریی و نه‌خشیێن هه‌یین، چه‌نده بووینه جهێ بایه‌خێ زانكۆ و ناڤه‌ندێن توێژینه‌ڤه ل كوردستانێ؟!.
نیگار هونه‌ره‌كێ باڵایه و ل گه‌ل ڕوانین، هه‌ست و سه‌لیقا مرۆڤان دا جاره‌كا دیتر مرۆڤى به‌رجسته دكه‌ت و پشكه‌كه ژ وێ بزاڤا جوانا مرۆڤى ل پێناڤ مانه‌ڤێ دا، كه‌واته كلتوور یێ پڕه ژ هێز و ڕۆناهی و شیانان، پێدڤیه سیاسه‌تڤان پتر بایه‌خى ب كلتوورى بده‌ن و ل ڕێیا هێز و ڕۆناهیی و شیانا كلتوورى ژیانێ پڕ بكه‌ن ژ مانه‌ڤێ، مانه‌ڤه‌یه‌ك، كو مێژوو ب شانازی ڤه، ب پیتێن زێڕین بنڤیسێت!..
مرۆڤ و كامێرا
په‌یوه‌ندیه‌كا قسه‌هه‌لگر
پشكا چارێ
د. سالار عوسمان
مرۆڤ قه‌ردارێ وێنه‌ى یه!
ب هه‌مى وان پێناسه و تێگه‌هشتنێن كلتووریی یێن سه‌باره‌ت وێنه‌ى په‌یوه‌ندى هه‌ین، مرۆڤ قه‌ردارێ وێنه‌ی یه، هه‌م دوهى و هه‌م ئه‌ڤڕۆ و هه‌م ژى سوبه‌هی، چونكو هه‌ر ئه‌ڤ ئه‌ڤ وێنه‌یه مرۆڤ د گه‌ل خوه دا هه‌ڵگرتی و هه‌ر وێنه‌یه ژى ب مرۆڤى ب نه‌مریی دهێلێت، كه‌واته دڤێت مرۆڤ ب حورمه‌ت ڤه به‌رخوردیێ د گه‌ل وێنه‌ى دا بكه‌ت، وه‌كو دبێژین ب حورمه‌ت ڤه، واته مه دڤێت بێژین، تێگه‌هشتنه‌كا خراپ د مێژوویێ دا، تایبه‌ت ل ناڤ هنده ده‌ق و تێگه‌هشتنێن ئاینیی دا هه‌بووینه و هه‌نه سه‌باره‌ت وێنه‌ى، كو ئێخستیه دناڤ چه‌مكێ حه‌رام و حه‌ڵال دا، كو ب كورتی ل ڤێره دكارین بێژین: هه‌ر تشتێ د خزمه‌تا مرۆڤى دا بیت، وێنه ژى د ناڤ دا، دڤێت ڕێزی لێ بگرین و هه‌ر تشته‌ك ژى د خزمه‌تا مرۆڤى دا نه‌بیت، خوه راڤه‌كرنا ده‌قێن پیرۆز ژى، ئه‌وا پێدڤى كو بێخه‌ینه به‌ر نه‌شته‌ریا ڕه‌خنه و هه‌ڵسه‌نگاندنێ و خواندنێن نوو، كه‌واته، ل پێی ڤێ تێگه‌هشتنێ، مرۆڤێ بالا ئه‌وێ وه‌ردگریت و هه‌موو چه‌مكێن دیتر ژى دئێخنه ل ژێر وێ بالایێ ڤه، باڵایا مرۆڤى، ئه‌و چه‌مكێ نها ژى ئایین و سیسته‌مێن سیاسیێن مشومڕ د بارێ وى دا نه برانینه، كه‌واته ئه‌م هه‌تا نها ژى دبه‌رده‌وامین ل سه‌ر گفتوگۆیێ!..
مرۆڤ زینده‌وه‌ره‌كێ گفتوگۆیێ و وێنه ژى یه، نه‌ك هه‌ر وێنه‌یێ بیت، بگره ژ ته‌مامی هونه‌رێ پانتایه‌كا گفتوگۆیێ ینه و هه‌تا خه‌یالێ پڕ بكه‌ت چێدبیت گفتوگۆ د وێ پانتایێ دا بكه‌ین، كو هونه‌ره!.. نیگارێن مێژوویى، وێنه و كه‌ڤاڵ، نه‌خش و خه‌ت و خوه ڕه‌نگ ژى، پڕه ژ گفتوگۆیێ، له‌ورا وێنه نه‌ك پشكه‌كه ژ مێژوویا باش، بگره مرۆڤ قه‌رداره ل به‌رامبه و ئێدى دڤێت ئێدێ مرۆڤ ل ڕێیا چاكا گشتی ڤه وى قه‌رى بده‌ت، كو ب درێژاهیا مێژوویێ ل سه‌ر كۆمبووینه.
دڤێت هه‌موو چه‌مك، كو ل ناڤ وانژى دا هونه‌ر ده‌ستیێ بگرن بۆ چاكیێ، چاكیا گشتی، چاكیا ئه‌وێ چه‌ندێ چرایه‌كێ زێده‌تر هه‌لبكه‌ین و بنیاتێ قوتابخانه‌یه‌كێ، دیوارێ موزه‌خانه‌یه‌كێ، نۆته‌یا میوزیكه‌كێ، ده‌ستێ نابینایه‌كێ بگرین بۆ ده‌ربازبوونێ، ده‌ربازبوون به‌ر ب ڕوناهیێ، به‌ر ب ژیانه‌كا باشتر و هه‌ژیتر، وێنه وان هه‌موویان دكه‌ت و ئه‌مژ ى سه‌ح دكه‌ینێ، كه‌واته ئه‌وه وێنه‌یێ ل ناڤ چاكیێ دا و ده‌ڤێت ئه‌م ژى، ب تایبه‌ت وێنه‌گر و كامیره‌مان زووما چاكیێ بكه‌ن و ژیانێ پڕ بكه‌ن ژ چاكیا گشتی!..
