مرۆڤ و وه‌هم
جوان عزه‌ت
پشكا: دوویێ
ئه‌رێ تاكێ جڤاكى ژ وه‌همێ چ فێر بوو؟ یان جڤاك شیا ب شێوازه‌كێ رۆنتر شرۆڤه‌كرنێ بده‌ت ڤى جۆره په‌روه‌ردێ؟ د ڤێ گۆشێ دا ئه‌وا من دڤێت بگه‌هینم لاپه‌رێ رۆژنامێ و خوانده‌ڤان ئه‌وه ئه‌م هنده‌ك هزركرنێن كوورتر و خواندنێن به‌رفره‌هتر بده‌ین په‌روه‌رده‌یا كه‌لتۆر و جڤاكێ خوه، داكو بزانین كا وه‌هم ژ په‌یدا دبیت و چاوا دبیته وێنه‌یه‌كێ خه‌یالى د ناخێ مرۆڤى دا!. ل ده‌سپێكێ جڤاك هاته دروستكرن كو هه‌ر تشتێ وێ نه وه‌كو جڤاكه‌كێ دیتر بوویه، به‌لكو گه‌له‌ك جاران ده‌مێ مرۆڤ هزر د هه‌بوون و دروستكرنا بنه‌مایێن وێ دا دكه‌ت، هینگێ مرۆڤ نه‌چار دبیت كو وێ په‌روه‌رده و فێركرنێ قه‌بوول بكه‌ت، چونكو ئه‌و ژى گه‌له‌ك رێك و په‌یره‌وێن گشتى و به‌شه‌رى بخوه ڤه دگریت، به‌لێ د هه‌مان ده‌مى دا پێویستیا وێ ب رێكخستنا زه‌مینه سازى هه‌یه. ژ لایه‌كێ دى ڤه پێدڤیه چینا زانا وره‌وشه‌نبیران ب شێوازه‌كێ باشتر گرنگیێ بده‌ن ئه‌رك و بهایێ وێ په‌روه‌ردێ و فێركرنه‌كا جودا و سه‌رده‌م پێشكێشى په‌یوه‌ندیێن وێ بكه‌ن. هه‌تا كو زانیارى و چاوانیا رێڤه‌برنێ ژ لایێ مرۆڤان ڤه بهێته جێبه‌جێكرن. ئه‌رێ مه ژینگه‌ها خوه چاوان ئاڤاكر؟ یان چاوا هه‌تا نها جڤاك شیایه خوه ل گه‌ل هه‌ست و هزرێن ترسێ بگونجینت و ژیانا خوه به‌رده‌وام بكه‌ت؟ دبیت ئه‌ڤه پرسیاره د هزرا خوه‌نده‌ڤانى دا ب شێوازه‌كێ دى تر بهێنه ئازاراندن، به‌لێ شێوازێ وێ ئاڤاكرنێ هه‌ر چ بنه‌مایه‌كێ گه‌هاند دبیته تاكى ب وه‌همى و ره‌نگێ ئاتیفى بوویه، هه‌تا وى ئاستى كو ئێدى تاك هه‌ست ب بێ هیڤى بوون دل ساربوونا تشتان بكه‌ت، ژ به‌ر كو جڤاكێ مه هه‌تا نها د ناڤ سیسته‌م و بنه‌مایێن به‌رین دا دزڤریت ئه‌ڤه ژى خالێن كه‌م و كوریێ په‌یدا كه‌ت هه‌روه‌سان مرۆڤان دوورى خورتبوونا په‌یوه‌ندى و لێكتێگه‌هشتن، بێ باوه‌رى، ترس، دره‌نگمان و پاشكه‌ڤتنێ دكه‌ت. یا دیاره ژى كو ئه‌ڤ چه‌نده ژ ئه‌گه‌رێ زالبوونا سیسته‌مێن نه‌ریتى ل سه‌ر هزرا تاكى یه، كو ئێدى هه‌ولنه‌ده‌ت ب سیسته‌مێ سه‌رده‌مى را بگه‌هیت و ببیته خودان بریار و به‌رپرسیاره‌تیا خوه یا كه‌سى و تایبه‌تمه‌ندى. بێنره هه‌ر سیسته‌مه‌كێ دیمۆكراسى و مه‌ده‌نى بییت ئه‌وى سیسته‌مێ یا شیایى به‌رهنگاریا بنه‌مایێن سه‌قت و خه‌له‌ت بگریت و مرۆڤ تێدا فێرى جۆره په‌روه‌رده‌كا زانستى و سیسته‌ماتیك كریه، سه‌ره‌راى وێ چه‌ندێ تاكه‌ك هوشیار و خودان پله‌یه‌كا به‌رز د قووناغا گوهۆرانكاریێ دا په‌یداكریه، كو گوه و چاڤێن وى هه‌رتشتى ب یاسا و بها ببینت. به‌لێ مخابن د ناڤ جڤاكێن كوردى دا هه‌ر تشت به‌رۆڤاژیه. نموونه دێ بینى ژنه‌ك ژ ئه‌گه‌رێ وه‌هما بنه‌ماێن كه‌لتور و نه‌ریتان نه‌شێت بریارا چوونا د ناڤ جڤاكى دا بده‌ت، ژ به‌ر كو هه‌ر تشت ب ترس گه‌هاندیه هزرا وێ و د ناڤ ناخێ وێ دا شین بوویه، ئانكو رۆژانه ل گه‌ل وێ وه‌همێ دژیت بێ كو بزانیت چاره‌نڤیس و داهاتێ وێ ل سه‌ر ڤێ رێكێ چیه و دێ چ بیت! ئه‌نجام: ئه‌رێ مرۆڤێ كورد بۆ هندێ په‌یدا بوویه كو د هزرا وى دا ژیان بتنێ شه‌ڤ و رۆژه نه زێده‌تر؟ یان ژى ژیان داهێنان، ئاڤاكرن، ڤیان، بهادارى و ته‌مامكرنه، ب نێرینا من، مرۆڤێ ئازاد بیت هینگێ دێ زانیت كا واته‌یا، ماف، ئه‌رك، وه‌لات، به‌رهه‌م، هه‌بوون، ژیان، په‌روه‌رده و…هتد چیه! له‌وراپێدڤیه، تاك هه‌ولبده‌ت ڤان جۆره ئاشۆپان ل دگه‌ل خوه دا لابده‌ت و هزر د داهاتێ خوه دابكه‌ت. هه‌تا كۆمه‌لگه‌هه‌كا ساخله‌م و دروست په‌یدا بكه‌ت و مرۆڤى ژى ژ قووناغا وه‌همێ ده‌ربازى قووناغا ئازادبوون و په‌روه‌ردا زانستى بكه‌ت، داكو جڤاكێ مه‌ده‌نى جهێ خوه بگریت.
مرۆڤ و وه‌هم
جوان عزه‌ت/ پشكا چارێ
ئه‌گه‌ر بێژین ئه‌رێ په‌یڤا ترسێ ژ چ هاتیه؟ یا دیاره، كو ئه‌و ژى كێشه‌یه‌كا ده‌روونى یه رووبه‌روى جه‌سته‌یێ مرۆڤى دبیت و ژ كێشه‌یا جڤاكى ده‌ركه‌ڤتیه ئاراسته‌ى هزرا مرۆڤى بوویه، چونكو پرسێن جڤاكى هه‌مى ده‌مان ل گه‌ل هزرێن مرۆڤى هه‌ڤواته دبن.
ئه‌گه‌ر باشتر هزر ل سه‌ر ڤى جۆرێ ترسێ بكه‌ین، دبیت هه‌مى جڤاك هه‌تا ئاسته‌كێ بلند نه خودان جۆر و ره‌هه‌ندیێن ئاڤاكرنێ بن، به‌لێ هزرا وان خودان سالۆخه‌تێن پێشكه‌فتن و پێشداچوونێ نه، چونكو بنه‌مایێن ئه‌ستاتیكا مرۆڤان ژ گه‌ردۆنى وان ره‌هه‌ندان ده‌ردكه‌ڤن، ژ بو كو پتر هزرا مرۆڤى جوانى یێ بده‌ت ده‌روبه‌رو نیاسینا كومه‌لگه‌هێ. وه‌كو سپنۆتزا دبێژیت: “مرۆڤێ ئازاد هزرا مرنێ ناكه‌ت، چونكو فه‌لسه‌فا وى دهزرا ژیانێ دایه”. كه‌واته، ئه‌م د هزرا جه‌سه‌دى دا خوه ئازاد دبینن، به‌لێ د هزرا ئه‌قلى (ژیر) دا نه د ئازادین، ژ به‌ركو مه هه‌ر تشت ل سه‌ر بنیاتێ مه‌زهه‌رى دایه پێناسه‌كرن. ره‌نگه ئه‌ڤه ژى ئێك ژ شاشیێن هه‌ره مه‌زنه، كو مه هه‌تا نها نه‌شیایه هزره‌كا ئازاد ناخێ خوه دا بچه‌سپینین. به‌لێ مافێ مه‌یه پرسیاره‌كێ بئازارینین، گه‌لۆ ئه‌گه‌رێ وێ چه‌ندێ چ بوویه، كو مه نه‌شیایه هزرا ئازاد بێ ترس و دو دلى بكه‌ین د ته‌وه‌رێ هه‌بوون ژیانا خوه دا؟
واته، ترس ل جه‌م مه بوویه ده‌رگه‌هه‌كێ ده‌رئه‌نجامیێ و ئه‌م هزرا وێ د مرنێ دا دبیینن نه د ژیانێ دا، ئه‌گه‌ر بێژین ده‌رئه‌نجامێن هه‌مى په‌یوه‌ندى و تێكه‌لێن ژیانا مه ل كیڤه دیاردبن! هینگێ د ناڤ دارستان و ئه‌فسانه‌یا ترسێ دا جهێ خوه دیاردكه‌ن. ب هزرامن، ئه‌ڤه ژى هه‌ر كێلیه‌كا ژیانێ دوماهیك دئینت و ده‌مه‌كێ ژ مرۆڤى دستینت، له‌ورا مرۆڤ به‌رده‌وام بۆ سه‌ره‌راستكرنا هزر و ژیانا خوه، پێدڤى ب لێگه‌ریانا ئالاڤێن به‌رهه‌ڤكرنێ هه‌یه.
بێنره چاوان ل وه‌لاتێن پێشكه‌فتنى زمانێ دانوستاندن و تیكستێن ئازاد په‌یدابوو؟ واته، هه‌مى ب رێیا ستراتیژیا سیسته‌مێن گوهه‌رین و گوهه‌راندنا ناخێ مرۆڤان، به‌لێ ل ده‌ڤه‌رێ ئه‌گه‌ر تاك هه‌ولبده‌ت تێكسته‌كێ بنڤیسیت، ل وى ده‌مى هزر ناكه‌ت كا ئه‌و تێكست چاوا په‌یدابوو یه و بوچى دنڤیسیت؟ دا كو پتر كار ل سه‌ر به‌رهه‌مێ وێ بكه‌ت بێ كو دوو دل بیبت پێكهاته‌یێن وێ ژ واته‌یێ تژى دكه‌ت و هه‌ولدده‌ت ب شێوه‌كێ ترساندنێ سه‌ره‌ده‌ریێ دگه‌ل ئه‌جنده‌یا وێ بكه‌ت، هه‌تا كریارا ترسێ د وێ خواندنێ دا په‌یداببیت. ئه‌ڤه ژى خاله‌كا له‌نگ د ناڤ هزر و تێكستا مرۆڤێ ئازاد دا ئاڤادكه‌ت. ژلایه‌كێ دی ڤه ژى، ده‌ست بۆ ده‌ستى هزرا ترسێ دهێته ئازاراندن و ب هه‌لسه‌نگاندنه‌كا نه ئازاد پێشكێشى پره‌نسیپ و هزرا مرۆڤى دبیت.
ئه‌نجام: وه‌هم (ترس) ده‌ركه‌فتنه‌كه تێكه‌لى مرنا مرۆڤى دبیت و مرۆڤى ژ هزرا زیندى دویردكه‌ت بێ كو بزانیت، كا راستیا فامكرنا ژیانێ چیه و چاوا په‌یدا بوویه؟ واته، د گه‌ل پیڤانێن ڤێ چه‌ندێ، پێدڤییه مرۆڤ ده‌ست ب لیڤن و بزاڤێن هزرا ئازاد بكه‌ت، داكو د میحرابا بوونه‌وه‌راتیا ساده و ئاشوپ گه‌رایێ دا رزگار بیبت و بكه‌ڤیته د قوناغێن خوه‌زایى و خوه‌سه‌ربوون( ئازادبوونه‌كا) ب ماهیه‌ت دا، پاشان دگه‌ل جور و پێكهاته‌ێن ژیان و ئه‌قلێ مرۆڤى دامه‌زراندن به‌رپاببیت.
