مه‌رجێن ده‌وله‌تبوونێ دبه‌رهه‌ڤن
ئه‌ڤا دبێژینی كوردایه‌تی، یان ژی ب بزاڤا نه‌ته‌وه‌ییا كوردی ده‌ربرین ژێ دهێت كرن، بهندێ ده‌ست پێدكه‌ت ده‌ما هه‌ست ب نه‌ته‌وه‌كا خودان زمان و كه‌لتوره‌كێ تایبه‌ت هاتی كرن. به‌یتا جزیری “گه‌ر لوئلوئێ مه‌نسور ژ نه‌زمێ دخوازی وه‌ر جزیری بخوین.. . ” تێت ژمارتن وه‌كو بانگه‌وازه‌ك بوَ زمان و كه‌لتورێ و تایبه‌تمه‌ندیا كوردی و خوه ڤه‌كێشان ژ چاند و كه‌لتور و زمانێن نه‌ته‌وێن تر. هه‌ر دڤێ قوَناغێ دا، قوَناغا هه‌ست ب كوردایه‌تیێ، هه‌ست ب پێویستیا ده‌وله‌ته‌كێ هات كرن بوَ كوردان، كو كه‌لتور و تیتال و فه‌رهه‌نگا كوردان ب پارێزیت و ئه‌ڤ خواستا هه د مه‌م و زین و هوزانێن خانی دا مینا روژا گه‌ش دیارن.
خانی گوره‌یی سه‌رده‌ما خوه دوو مه‌رجان بوَ په‌یدا بوونا ڤێ ئومێدی، ده‌وله‌تێ، د دانیت: “یه‌ك تفاق” و “یه‌ك ئینقیاد”، واته ئه‌گه‌ر كوردان دڤێت كه‌رامه‌ت و كه‌لتورێ خوه ب پارێزن و ببن ده‌وله‌ت یان ژی ده‌سته‌لاتا میرنشینه‌ك كوردان (دیناستی، حوكمڕانیا یه‌ك بنه‌مه‌لێ) سنورێ یه‌ك عه‌شیر و یه‌ك ده‌ڤه‌رێ تێ بپه‌رینیت و ببیت مینا دیناستیێن عه‌ره‌ب و فارس و توركان ئه‌ڤه دڤێت كورد ل دور “عالی مه‌قامه‌كێ” كوَم ببن. ئه‌گه‌ر چی بوَ كوردان نه‌خوه‌ش ژی بیت، ئومێدا خانی ل وی سه‌رده‌می بجه نه‌هات. ژ بلی نه پێكهاتنا هه‌ر دوو مه‌رجێن خانی دانین، ل وی ده‌می هه‌ست و ڤیانا بوونا ده‌وله‌ته‌كێ ته‌نێ د ته‌كیێن صوفیان دا بوو، چه‌نده كوردی كرنا به‌رنامێ خاندنێ ل مزگه‌فتان پێنگاڤه‌كا باش بوو لێ كوَما ملله‌ت (جه‌ماوه‌ر) هشیار نه‌بوو كو هه‌بوونا ده‌وله‌ته‌كێ وان ژ گه‌فان دپارێزیت.
كورد ل سه‌رده‌ما په‌یدابوونا ده‌وله‌تێن ناسیوَنالیست:
دگه‌ل په‌یدابونا ده‌سه‌ته‌كا ره‌وشه‌نبیرێن نوو، ده‌سته‌كا بژارده، هه‌ست و بزاڤا كوردایه‌تیێ كه‌فت قوَناغه‌ك نوی و باشتر. ڤان ره‌وشه‌نبیران پێنگاڤێن گرنگ هاڤێتن بوَ چێكرنا ده‌وله‌ته‌كێ بوَ كوردان. هه‌ولدانێن ره‌وشه‌نبیرێن كوردان ل كونفرانسێن پشتی شه‌رێ ئێكێ تا ئه‌ڤروَ جهێ بایه‌خێ نه. پشتی شه‌رێ ئێكێ و یێ دووێ (قوَناغا په‌یدابوونا ده‌وله‌تێن ناسیوَنال ل روژهه‌لات) مه‌رجێن په‌یدا بوونا ده‌وله‌ته‌كێ به‌رفره‌هی ب خوه‌ڤه گرت: ملله‌ت، خاك، ده‌ستهه‌لاتا گشتی و دان پێدانا ناڤ ده‌وله‌تی. ئه‌گه‌ر چی ژ ئه‌نجامێ خه‌بات و ڕاپه‌رین و شوَڕه‌شان بنكێ یه‌ك ملله‌ت د ناڤ كوردان دا به‌رفره‌هـ تر بوو لێ كوردان چ ده‌ستهه‌لاتا گشتی نه بوو، به‌لكو ده‌ستهه‌لات ژ ده‌سته‌لات نیڤ گشتی یا میرنشینان ژی بوَ ده‌ستهه‌لاتا عه‌شیر عه‌شیر. دان پێدانا ناڤ ده‌وله‌تی ژی قه‌ت د به‌رژه‌وه‌ندیا كوردان دا نه بوو ته‌نێ خاك ژی هات دابه‌ش كرن د ناڤ به‌را چه‌ند ده‌وله‌تێن نوو دا، كو ل ده‌ڤه‌رێ هاتن دروست كرن.
ل باشوورێ كوردستانێ هه‌ستا ب كوردبوونێ ژ بژاردێ هات ڤه‌گوهاستن بوَ ناڤ جه‌ماوه‌ری: ژ خانه‌قین تا زاخوَ ته‌ڤ بوون كورد و كوردایه‌تیێ جه‌ماوه‌ر كوَم كر و “عالی مه‌قام” ژی په‌یدا بوو، كورد ل دور وی كوَم بوون. به‌شه‌ك گرنگ ژ خاكا كوردان ئازاد بوو، لێ په‌یمانا جه‌زائیر یا سالا 1975ێ دیار دكه‌ت كورد ل كیڤه بوون و دانپێدانا ناڤده‌وله‌تی ب ماف و ده‌وله‌تا كوردان ل كیڤه بوو.
ئایا ده‌مه بو ده‌وله‌تا كوردان ل باشوور:
ل سالا 2015 پشتی گه‌له‌ك هه‌ولدان و بانگه‌وازان سه‌روَكێ هه‌رێما كوردستانێ چه‌ندین سه‌روَك ده‌وله‌ت دیتن، هنده‌ك ژ وان هه‌ما بێژه ئه‌و سه‌روَكن ئه‌وێن دانپێدانا ناڤده‌وله‌تی د ده‌ست وان دایه، مینا سه‌روَكێ ئه‌مریكی. گه‌له‌ك ب كورتی و كوردی ده‌وله‌تێن دونیایێ ئه‌گه‌ر به‌ری كوردان ده‌وله‌تا وان قه‌بوول نه‌كه‌ن ئه‌و ل سینگێ ڤێ هیڤیا كه‌ڤنا كوردان نا راوه‌ستن، واته مه‌رجێ دانپێدانا ناڤده‌وله‌تی بوَ كوردان گه‌له‌ك ل باره. ژ ئه‌نجاما كاودانێن نوی ل عێراقێ ژی هاتین پێش: چ شه‌رێ داعش بیت یان ژی شه‌رێ شیعه و سونیان، دگه‌ل یه‌ك تر، سنوورێ خاكا كوردان ژی دیار بوویه. راسته هنده‌ك “كوردان” هه‌ولدان ژ پشت ڤه خه‌نجه‌را دوژمنان ل پشتا كوردان و ده‌وله‌ت بوونێ بده‌ن، لێ ئه‌و بابه‌ت ژی بحه‌كیمانه هاته چاره‌سه‌ر كرن. ئه‌ڤروَ ده‌ستهه‌لاتا گشتی خوه د پێشمه‌رگه‌یی دا دبینیت كو به‌ره‌ڤانیێ ژ هه‌موو كوردان دكه‌ت و سه‌روَكه‌ك كو هه‌می جیهان ب ئالاهه‌لگرێ ده‌ستهه‌لاتا گشتی ل كوردستانێ ناس دكه‌ت، حوكمه‌تا كوردان ژی ڤی وه‌لاتی برێڤه دبه‌ت، سه‌ره‌رایی هه‌بوونا ئاریشه‌یان و ئاریشه دێ هه‌ر هه‌بن چ ده‌وله‌تدار بین و پاراستی و چ ژی بێ ده‌وله‌ت بین و ئێخسیرێن ملله‌تێن دن.
كورتی:
مه‌رجێن ده‌وله‌ت بوونێ: ملله‌ت، خاك، ده‌ستهه‌لاتا گشتی و دانپێدانا ناڤده‌وله‌تی د باشوورێ كوردستانێ دا په‌یدا بوونه. د هه‌مان ده‌م دا یا گوتنێ یه ل مه‌رجێن هه‌بوونا ده‌وله‌ته‌كێ ل ڤێ سه‌رده‌ما مه یه‌ك مه‌رج زێده بویه: یاسا و رێزگرتنا ل مافێن مروَڤ و پێكڤه‌ژیان. ب ئاوایه‌ك ره‌سمی ئه‌ڤ نه مه‌رجه بوَ په‌یدابونا ده‌وله‌تان لێ ب پراكتیك مه دیت چه‌وان رژێمێن نه دیموكرات ژ ناڤ چوون و ده‌وله‌ت ژی كه‌فتن مه‌ترسیێ. د ڤێ مه‌یدانێ ژی دا كوردان پێنگاڤێن به‌رچاڤ هاڤێتنه و ل سه‌ر ئاستێ روژهه‌لاتا ناڤه‌راست پێنگاڤێن گه‌له‌ك باش.
