میلیشیاتێن چه‌كدار د دستوورێ عیراقێ دا
میلیشیات رێخستنه‌كا له‌شكری یه ژ وان شه‌ڕكه‌ران پێكدهێت ئه‌وێن خوه‌به‌خش یان كرێگرتی و شه‌ڕی د به‌رژه‌وه‌ندیا لایه‌نه‌كی دكه‌ن دژی لایه‌نه‌كێ دی ئه‌ڤجا چ ئه‌و میلیشیات پشته‌ڤانیا له‌شكرێ حوكمه‌تێ بن یان ژی دژی له‌شكرێ حوكمه‌تێ ب جه‌نگن هه‌ر دهێته هژمارتن وه‌ك میلیشیات، ئه‌ڤ میلیشیاته ب هنده‌ك درووشمان ده‌ردكه‌ڤن كو ئه‌و دبێژن مه‌ره‌ما مه پاراستنا وه‌لاتیانه و پاراستنا خالكی یه ب ئارامانجا بده‌ستڤه‌ئینانا هنده‌ك ده‌ستكه‌فتیێن سیاسی و ئابووری یان ب مه‌ره‌ما گه‌هشتنێ بوَ ده‌ستهه‌لاتێ، فه‌ره بزانین به‌رده‌وام میلیشیات ل وان جه و ده‌وله‌تان په‌یدا دبن ئه‌و جهێن شه‌ڕ و ئالۆزی لێ هه‌ی تایبه‌ت شه‌ڕێ ناڤخوه‌ی، دبیت میلیشات د چارچووڤێ له‌شكرێ نیزامی دا بهێته دروستكرن وه‌كی نهو ئه‌م دبینین ئه‌و میلیشیاتێن حه‌شامه‌تا مللی ل عیراقێ (الحشد الشعبی فی العراق) ب فه‌توایه‌كا سیستانی چووینه شه‌ڕێ داعشێ بكه‌ن یان ئه‌و میلیشیاتێن ب رێیا حزبێن سیاسی بهێنه دروستكرن، یان ژ لایی چه‌ند وه‌لاتیان و لایه‌نان بهێنه دروستكرن ب مه‌ره‌ما پاراستنا جه و گیان مال و سامانێ خوه ژ مه‌ترسیێ وه‌كی چاوا ئه‌م دبینین هنده‌ك گرۆپ ل مووسلێ په‌یدا بووینه دژی داعش شه‌ڕی دكه‌ن.
ژ ئه‌نجامێ شه‌ڕێ تایفی ل عیراقێ گه‌له‌ك میلیشیات ل عیراقێ په‌یدا بوون ژ وان میلیشیاتێن شیعی وه‌ك (له‌شكرێ مه‌هدی ب سه‌رۆكاتیا مقتدی الصدر/ هێزێن به‌در ب سه‌ركێشیا هادی العامری/(عصائب اهل الحق) كو رێخستنه‌كا له‌شكری یه ب سه‌ركێشیا قه‌یس خه‌زعه‌لی/(الحشد الشعبی) ب فه‌توایه‌كا سیستانی دروستبوویه و میلیشیاتێن سنی وه‌ك (داعش كو رێكخراوه‌كا تیرۆری یه ل دژی هه‌می پێكهاتێن عیراقێ شه‌ڕی دكه‌ت و له‌شكرێ انصار السنه و انصار الاسلام و له‌شكرێ مجاهدین و له‌شكرێ ئیسلامێ ل عیراقێ و كه‌تێبێن شۆره‌شا بیستێ و له‌شكرێ نه‌قشه‌به‌ندی و هنده‌كێن دی)، لێ نوكه داعشن ژ هه‌میان ب هێزتره د گۆره‌پانێ دا و به‌رسینگێ وێ یا ڤالایه و رووبه‌ره‌كێ مه‌زن ژ ئه‌ردێ عیراقێ داگیركری یه و گه‌له‌ك میلیشیاتێن سونی ل گه‌ل داعش حه‌لیاینه و تێكه‌ل بووینه و به‌یعه داینه ئه‌بۆبه‌كرێ به‌غدادی و ژ ئه‌نجامێ په‌یدابوونا ڤان میلیشیاتێن هه‌نێ ل عیراقێ كوشتنا ب كۆم (جینۆساید) ل زۆر ده‌ڤه‌ران هاتیه ئه‌نجامدان وه‌ك جینۆسایدا ده‌ڤه‌را شنگالێ و بنگه‌هێ سپایكر و كۆمه‌لكوژیێن پارێزگه‌ها دیالا و گه‌له‌ك جهێن دی كو ب سه‌دان كه‌سێن سڤیل بووینه قوربانی ژ بلی مینرێژكرنا ترومبیلان و په‌قاندنا وان ب خه‌لكێ سڤیل ڤه و كوشتنا كه‌سێن بێگونه‌ه كو رۆژانه كه‌له‌خێن وان د رووبارێ دیجله و فوراتی دا و ل سه‌ر جادان دا دئێنه دیتن و ئه‌ڤه بوویه نه‌ریته‌ك رۆژانه هه‌ر ژده‌ستبكاربوونا سه‌رۆك وه‌زیرێن عیراقی یێ به‌ری (نوری مالكی) و هه‌تا نوكه یا به‌رده‌وامه.
دستوورێ عیراقێ یا سالا 2005 یێ په‌سه‌ندكری ئه‌وێ رێژه‌كا مه‌زن ژ خه‌لكێ عیراقێ ده‌نگ ل سه‌ر دای ب ئاشكرای و بێ مژه‌وی ل مادا (9) د برگا (2) دیاردكه‌ت ((نابیت میلیشیاتێن له‌شكری بهێنه دروستكرن و ژ ده‌رڤه‌ی چارچووڤێ هێزێن له‌شكرێ نیزامی بن) ئانكو ئه‌ڤ میلیشیاته چ شیعی بن یان سونی بن ئه‌وێن مه به‌حس لێ كری هه‌می ژ ده‌رڤه‌ی دستووری نه و دستوور رێیێ ناده‌ت ئه‌و میلیشیاته هه‌بن دڤێت حوكمه‌ت رێكێن باش بگریت ژبۆ ژناڤبرنا وان چ ب رێیا بكارئینانا هێزێ دژی وان تایبه‌ت تیرۆرستان و حه‌لاندنا یێن مای ئه‌وێن شه‌ڕێ داعش دكه‌ن د ناڤ له‌شكرێ نیزامی یان هه‌ر رێیه‌كا دی بیت، لێ ده‌مێ ده‌ستهه‌لاتا جێبه‌جێكرنێ د ده‌ست مالكی دا هینگێ ئه‌وی پتر میلیشاتێن شیعی ب هێز دكرن دا كو دژی خه‌لكێ سنی بجه‌نگن و كۆمه‌لكوژیان په‌یداكه‌ن و هه‌ر زه‌ره‌رمه‌ند د ڤێ كێشێ دا خه‌لكێ عیراقێ بوو، له‌وما دێ بێژین مالكی گه‌له‌ك جاران دستوور پێشیل كریه، هه‌كه عه‌بادی ئه‌ڤ ئاریشه چاره‌نه‌كر پشتی شكه‌ستنا داعش ئه‌و ژی دێ تومه‌تبار بیت پێشیلكرنا دستوورێ عیراقێ.
