مێشكێ وه‌به‌رهێنه‌ر و مێشكێ به‌كارهێنه‌ر
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌یى
ئافراندن و هه‌بوونا مه ل سه‌ر روویێ زه‌ڤه‌یێ ب ده‌ستێ مه وه‌ك تاك نه‌بوویه, دیسا زه‌نگینى و فه‌قیرى ژى هه‌م جار ب ده‌ستێ تاكى نه‌بوویه، چونكى ئه‌م دزانن خودایێ مه‌زن مرۆڤ ب باشترین شێوه یێ دروستكرى و هنده‌ك ژ مرۆڤان ل سه‌ر هنده‌كێن دى خستینه چ ژلایێ زانینێ ڤه‌بت یان ژلایێ زه‌نگینى و فه‌قیریێ و هه‌تا دووماهیێ, لێ مه باوه‌رى یا هه‌یى كو ئه‌ڤ سه‌رئێك خستنه بیه‌كسانى و دادپه‌روه‌ریى بوویه و هه‌موو ئالى ئه‌گه‌ر باش هزر بكن دێ بینن كو مفادارن ژ ڤێ دروستكرنێ, لێ یا مه دڤێت بێژین كو دو جۆرێن مرۆڤان یان دو جۆرین مێشكان هه‌نه، ئه‌وژى مێشك یان مرۆڤێ وه‌به‌رهێنه‌ر و مێشك و مرۆڤێ به‌كارهێنه‌ر, ل ڤێره یا مه دڤێت بێژین ئه‌رێ هه‌بوونا مێشكێ وه‌به‌رهێنه‌ر و بكارهێنه‌ر چ كارتێكرن هه‌یه چ ل سه‌ر ئابوورى یان ژى ل سه‌ر شێوازێ ژین و ژیارێ؟ دیسا ئه‌رێ تاكێ كورد به‌رهه‌م هێنه‌ره یان ژى بكارهێنه‌ره یان هه‌ردووكه د ئێك ده‌م دا؟ دا به‌رسڤا ڤان پرسیاران بده‌ین پێدڤیه بزانینن ئه‌رێ مه‌ره‌م ژ مێشكىً وه‌به‌رهێنه‌ر و بكارهێنه‌ر چیه, یاخۆیایه چاوا به‌ر ب جیهانگیریێ ژ سالا 1990 وه‌ره كو پتر رۆشه‌نبیریا بكارئینانێ و هنارتنا كه‌لوپه‌لان د ناڤبه‌را وه‌لاتان دا رێك خوه‌شكریه پتر مێشكێ تاكى به‌ر ب بكارهێنه‌ریێ ڤه بچت و مێشكێ بكارهێنه‌ر ئه‌و مرۆڤ یان تاكه ئه‌وێ ئاراسته‌یێ وى پتر بكارئینان یان ژى زێده‌تر كه‌ل و په‌لان بكاردئینت ژ به‌رهه‌م ئینانێ هه‌روه‌سا ئه‌ڤ تاكه پشتى پێدڤیێن خوه یێن گرنگ ته‌مام دكت به‌رب كه‌لوپه‌لێن نه‌گرنگ ڤه دچت كو ئه‌م دشێن بێژن ئه‌ڤ تاكه دكارت بژیت بێ ئه‌ڤ حه‌زه, لێ تاكێ وه‌به‌رهێنه‌ر هه‌مى هه‌ولان دمه‌زێخت دا بكارت داهات و به‌رهه‌مێ خوه زێده‌تر بكت ژ بكارئینانێن خوه و ئه‌ڤ مێشكه حه‌تا راده‌یه‌كێ یێ كێمه و زۆر یێ گرنگه بۆ بهێز راگرتنا ئابوورى, زێده‌بارى ئه‌ڤ هه‌ردو مێشكه گرنگن هه‌بن د ناڤ جڤاكى دا و دژینگه‌ها ئابوورى دا لێ مێشكێ وه‌به‌رهێنه‌ر دڤیا بت زێده‌تر بت. گه‌له‌ك فاكته‌ر كارتێكرنێ د ئالۆزكرنا مێشكێ تاكه‌كه‌سى دا دكن كو به‌ر ب ئاراسته‌یێ بكارئینانێ ڤه بچت و ئێك ژ وان فاكته‌رێن ب هێز د وه‌ختێ نوكه دا رێكلاما كوژه‌كه یا دهێته كرن ژلایێ كۆمپانێن زه‌به‌لاح ل سه‌رانسه‌ر جیهانێ پشتێ ده‌رێخستنا به‌رهه‌مێ خوه د ناڤ بازاران ده دا كو زێده‌تر به‌رهه‌مێ كۆمپانیان بكه‌ڤته به‌رده‌ستێ هه‌ڤوه‌لاتى, خالا دویێ ئازادیا بازرگانیێ د ناڤبه‌را وه‌لاتان ده كو ب ساناهى كه‌لوپه‌ل ده‌ربازى وه‌لاتێن دى دبن و پتر ده‌لیڤه‌یێن بكارئینانێ په‌یدا دبن, خالا دووماهیێ لاوازیا كارگه‌ه و كۆمپانیێن ناڤخوه‌یى ل هنده‌ك وه‌لاتان و ب تایبه‌تى وه‌لاتێن نه پێشكه‌فتى و هه‌بوونا هژماره‌كا زۆر ژ بكارهێنه‌ران ل ڤان وه‌لاتان. پتریا وه‌لاتان و ب تایبه‌تى وه‌لاتێن زلهێز هه‌ولا وه‌به‌رهێنانێ و ئاراسته‌كرنا هه‌ڤوه‌لاتێى خوه به‌ر ب به‌رهه‌مهێنانێ ڤه دبن و زێده‌تر ژ وه‌لاتێن پاشڤه‌مایى, و گه‌له‌ك جاران وه‌لاتێن خودان ئابووره‌ك ب هێز و كۆمپانیێن مه‌زن گه‌له‌ك ڤه‌كۆلینان دكن داكو هه‌ڤوه‌لاتێن وه‌لاتێن دى مژوول بكن و به‌ر ب بكارهێنه‌ریێ ڤه ببن و به‌رهه‌مێ خوه پێ بفرۆشن, باشترین نموونه ژى ده‌رخستنا هنده‌ك یاریێن ئه‌لیكترۆنى كو مێشكێ زارۆیى و تاكى مژوول دكن دا زێده‌تر وه‌ختى پێڤه ببن و ئاگه‌ه ژ به‌رهه‌مهێنانێ نه‌مینت هه‌روه‌كى په‌یدابوونا یاریا پوبجى و گه‌ل یاریێن دى. ل هه‌رێما كوردستانێ ژى ئه‌م نابێژن تاكێ مه ته‌ڤ یێ بكارهێنه‌ره، لێ مه تاكێ به‌رهه‌م هێنه‌ر كێم یێ هه‌یى, هه‌روه‌سا چ ئامارێن دروست نینن ئه‌م رێژا به‌رهه‌مهێنه‌رى ژ بكارهێنه‌رى جودا بكه‌ین, لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م بهێن و ته‌ماشه‌یى بازارى و گه‌نجى خوه بكه‌ین دێ بینین كو رێژا ڤه‌كرنا كافى و چێخانه‌یان زێده‌بوویه و گه‌نج و هه‌ڤوه‌لاتیێ مه یێ كو دڤیا بت به‌رهه‌مئینانێ ئه‌نجامبده‌ت پتر ئاراسته‌یێ وى ل گازینۆ و كافیانه و ئه‌ڤه ژى ب نه‌رینى دزڤرتن بۆ ئابوورى و ئه‌م دبینن كو پتر پشتبه‌ستنا مه ل سه‌ر وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ره بۆ دابینكرنا پێدڤیێن رۆژانه, ل ڤێره گه‌له‌ك خال هه‌بووینه كو كارتێكرن ل مێشكێ گه‌نجێ كورد كرینه بگره ژ به‌تالیێ و بێ دراڤیێ و گه‌له‌كێن دى. ل دووماهیێ من دڤێت بێژم دا كو مێشكه‌كێ وه‌به‌رهێنه‌ر مه هه‌بیت پێدڤیه هه‌ر ژ قووناغێن سه‌ره‌تایى یێن خواندنێ و هه‌تا قووناغا ئاماده‌یى و كۆلیژێ ژى بابه‌تێن چاوانیا مه‌زاختنێ و وه‌به‌رهێنانێ بۆ قوتابى بهێته رۆهنكرن، چونكى ئێكه‌م ده‌رگه‌هێ قوتابى یان تاك ژێ فێردبت قوتابخانه‌یه له‌وا ب هشیارى ئه‌گه‌ر ئه‌م هزر ل وه‌به‌رهێنانێ و بكارئینانێ نه‌كین رێژا بكارهێنه‌ر دێ زێده‌تربت و سستى دێ د پێشكه‌فتنا ئابوورى وه‌لاتى دا په‌یدا بت.
