نهفت، شهڕ، گهندهڵی، قهرداری
ل دهمێ حوكمهتا عێراقێ پرسا بۆدجێ و پهسهندكرنا وێ گهرمترین نووچهیێ ئابووریه كو ب سهر سیاسهتا ئهڤرۆیا عێراقێ دا گرتی، تشتی سهیر د وێ چهندێ دا یه كو گهشبینی و هیڤی ب ڤێ بۆدجێ دئێته كرن، ژ بیرا مه چوویه كو بودجا سالا 2015 گهلهك یا ب كێموكوری بوو، خوه ناڤهرۆكا بهندێن وێ ژی نههاتینه جێبهجێ كرن، بهرچاڤترین نموونه ئهو رێكهفتنا كو ل گهل ههرێما كوردستانێ دا كری ب چو شێوهیهكی نههاتیه جێبهجێ كرن و بۆدجه ل سهر بنهمایێ وێ هاتیه دارێتن كو نهفتا كوردستانێ بهێته ههناردهكرن و بڕا پارێ بودجێ ب وان پێڤهران دانای بوو گهر ههمی بێ بنهما دهرچوو، چونكو نهفتا كوردستانێ گهلهك ب كێمی د رێكا بهغدا دا بهێته ههنارده كرن، واته چو رامانهك بۆ راست و دروستیا وێ بودجهێ نه هاتیه دانان، نها ژی ب سهرسوڕمانڤه گهلهك ژ شارهزایێن وارێ ئابووری بۆ هندێ دچن كو بودجا 2016 كو ژ بلی نهدروستیا بودجێ، بهلكو پاشمایێن بودجا 2015 پێڤه دیارن، د ڤێ بودجێ دا نێزیكی 106 تریلیۆن دینار مهزهندهكراوه و ل بهرامبهر 143ملیار و 100 ملیۆن بهرمیلێ نهفتێ، ئهوا دكارین بهحس لێ بكهین داهاتێ نهفتێ %90 ژ ڤێ بودجێ داگیر دكهت، یا سهیر ئهوه ههموو شیكارێن ئابووری و لێكدانا وان ل سهر وی بنیاتی كرینه كو داهاتێ وهڵاتی تهنها د نهفت دا سنووردار ناكهت بهلێ بۆ سالا داهاتی ئهڤ رێژه بهرزه، جهخت ل وێ ئیِكێ دكهت كو عێراق جارهكا دیتر و ب ههمان شێوه شاشیا ئابووری بهر لۆتكێ ڤه دئێخیت، ژ لایهكێ دیتر ڤه 24 تریلیۆن دینار كورتهینانا بودجێ یه كو پلانا وان بۆ ڤێ پرسێ قهرێ ناڤخوهی و نێڤدهوڵی یه بۆ پڕكرنا ڤێ كورتهێنانێ، واته پرسگرێك دو روویان ب خوهڤه دگریت، كێشهیت كورتهێنانێ بنهبڕ دكهت و پرسا قهری ژی دئینیت واته شاشی ب شاشی یه ! ژبلی وێ ئێكێ ژی بهایێ ههر بهرمیلهكا نهفتێ 45 دۆلاره، بلا ئهو ژ بیرا مه نهچیت كو ل دهمێ ئهڤ ساله دا چو دهمهكی بهیایی َ وێ ژ 36 دۆلاران تینهپهڕیه!! ئهڤێن ههنێ جهێ پرسیارانه و گومانێن مه زێد دكهت د ڤێ بۆددێ دا. ههروهسا بهحس ل وێ چهندێ دئێته كرن كو 3. 3 ملیۆن بهرمیل د رۆژهكێ دا بهێته هنارد كرن ب وێ چهندێ كو 550 هزار بهرمیل ژ كوردستانێ بیت، ئهوا دبیته جهێ ئاماژهپێكرنێ كو نهه ملیار دۆلار داهاتێ عێراقێ كێم دبیت و ههكه كوردستان پشكدار نهبیت د ههناردهكرنا بڕا دیاركری یا نهفتا خوه، ئهڤه باشترین دهرفهته كو ههرێما كوردستانێ بكاریت ژێ سۆدمهند ببیت. عێراق بهحسێ ههناردهكرن و فرۆشتنا قهواڵێن خوه كریه كو بهرامبهره ل ملیارهها دۆلاران، ژ بلی وێ چهندێ ژی 1. 7 ملیار دۆلار قهرێ بانكا نێڤدهوڵی و 833 ملیۆن دۆلار ژ سندۆقا نهقدی نێڤدهوڵی لهورا دكارین رێزبهندیا عێراقێ د نێڤ وان وڵاتان دابنیت كو قهردارترین وهڵاتێن دونیایێ یه. ههوڵێن ل وی وهڵاتی بهر ب وێ چهندێ نه كو بۆ ساڵا 2017 سفرێن ل سهر دینارا عێراقێ ژێ ببهن، یا سهیر د وێ ئێكێ دایه ئهڤ پرسه ژبلی تێكوونا چو چارهسهریهكا خرابا ئابووریا وی وڵاتی ناكهت، ب ههمان شێوه ژی بۆ ساڵا 2016 دراڤێ جۆرێ 50 هزاری و 100 ههزاری زێدهتر بكهت ل بازاڕان ئهڤنه تهنها هژمارتنا دراڤێ دینارا عێراقێ ساناهیتر دكهت و چو قازانجهكا ئابووری نینه. ژبلی دابهزینا بهایێ نهفتا وی وهڵاتی ل بهرامبهر دو كێشهیێن مهزنه، ئێك ژ وان شهڕی داعشێ یه و دهست ب سهرداگرتنا گهله ژ بووریێن نهفتێ و باژێرێن عێراقێ و تهرخانكرنا بڕهكا باش ژ پارێن ڤێ وهلاتی د شهرێ دژی داعشێ دا و ئهڤ ب رێژا %20 كێم كریه ژ بۆدجێ بۆ كهرتێ بهرگریێ و بهحس لێ هاتیه كرن بهراوورد د گهل سالا چوویی، بهلكوههتا جورێ چهك و فیشهكان ژی هاتینه دهست نیشان كرن كو چهكێن گران د سالا 2016 دا ناهێنه كڕین. ئهڤه رهنگهكه ژ دیاربوونا بێهێزی و ڕاگههندنا مفلسیا عێراقێ. ژبهر هندێ ئهم دكارین بێژین كو داعش مهزنترین هۆكاره بۆ خرابكرنا ئابوورا عێراقێ چنكو زهرهرهكا مهزن كر د وی شهری دا، بهلێ ل ڤێره دا خالهكا دی ژی ههیه ژبله داكهفتنا نرخێ پترۆلێ و شهرێ داعشێ ئهو ژی گرفتا گهندهلیێ یه كو ئابوورێ عێراقێ ژبهر دنالیت، بهلكو د رێزبهندیا جیهانی دا پلهیهكا باش ب دهستڤه ئینایه ، نوكه بهردهوام بزاڤ دهێنه كرن بۆ كێم كرنا گهندهلیێ بهلێ رۆژ بۆ رۆژێ ههر بهرهق زێدهبوونێ دچیت، ئهرێ سال گوهۆڕین د ڤان وهلاتا دا دێ چ ژ وان گرفتان بهرهف چارهسهریێ بهن چنكو ڤان كێشان ریهێن خوه وهسا كوور داهێلانه وچهق و تایێن وان ب ههر ئالی دا بهلاڤ بوونه. یا گرنگ بهیتَه گوتن ئهوه كو ههرێما كوردستانێ گهلهكژ ڤانكێشان پشكا شێری بهر دكهڤیت و سهبارهت ب پرسا داكهتنا نرخێ پترۆلێ و شهرێ بهرسینگ گرتنا داعش و خهرجیێن وی شهری و گهلهكێن دی ژ عێراقێ پتر ب بهر دكهڤیت چنكو دابینكرنا مووچێن فهرمانبهران یا بوویه مانشێتا كێشێن ئابووری یێن سالا 2015 و دبیت د سالا 2016 دا مهزنتر لێ بهێن چنكو جوداهی تنێ د رۆژان دا ههیه نهك تشتهكێ دی.
