نه زانینا زمانێ عه‌ره‌بی چه‌كه‌كێ كوژه‌كه بۆ خاپاندنا كوردستانیان
قۆرئانا پیروَز ل شكه‌فتا حه‌ڕا ء ل نێزیكی مه‌كه‌هێ بۆ خوَشتڤیێ خودێ محمدێ كورێ عبدالله هاته خوارێ ب زمانێ عه‌ره‌بی، و د دوو قوَناغارا ده‌رباز بوویه، یا نهێنی و پاش یا ئاشكه‌را، و پاشی قوَناغا (ڤه‌كرنا=فتوحاتا) ده‌ستپێكر و ئه‌ڤ فتوحاته نه به‌س وه‌ڵاتێن عه‌ره‌بی بخوڤه گرتن، به‌لكو پلان ئه‌و بۆو هه‌موو جیهانێ ب ڤه‌گریت، گه‌له‌ك وه‌ڵاتێن نه‌عه‌ره‌ب هاتنه ڤه‌كرن، كوردستان ژی ئێك ژوان وه‌لاتان بوو، كو هاتیه ڤه‌كرن و بۆینه موَسلمان، ئه‌ڤ وه‌ڵاتێن ئه‌و ڤ فتوحاته لێ دهاتنه‌كرن، نه‌زمانێ عه‌ره‌بی دزانی و نه ژی خواندن و نڤیسینا عه‌ره‌بی، وه‌كی ئه‌م دزانین زمانێ عه‌ره‌بی ده‌ریا رێزمان و رامانایه، پرسیار ل ڤێرێ ئه‌وه چه‌وا قۆرئانا پیروَز ب دروستی ل وی ده‌می هاتیه شروَڤه‌كرن، كو ل دووڤ ژێده‌رێن مێژوویی بۆ مه دیار دكه‌ن، ئێكه‌مین كونتاك دناڤبه‌را كوردا و عه‌ره‌با دا هاتیه‌كرن فتوحات بۆون، و زِه‌ڵامێن ئاینی یێن كوردا ل وی ده‌می هه‌می زه‌ره‌ده‌شتی بۆون، چه‌وا بۆ خه‌لكی قۆرئان و شریعه‌تێ ئیسلامێ شروَڤه‌دكرن ل وی ده‌می كه‌سێ عه‌ره‌بی نه‌دزانی ب تنێ هنده‌ك بازرگانان.
ئه‌رێ كوردان رامانا درست وه‌رگرت د ده‌مه‌كی دا كو ژمارا خوانده‌ڤانان زوَر دكێم بۆون، كو ب هژمارا تبلا دهاتنه نیاسین؟
ژ بۆ به‌رسڤدانا ڤێ پرسیارێ، گه‌له‌ك ڤه‌كوڵه‌رێن تایبه‌تمه‌ند ب كاروبارین ئیسلامێ دبێژن: ئه‌و ئیسلاما دهاته بكار ئینان ژ به‌رێ تا نوكه ل زوَربه‌یا وه‌ڵاتان دبیژنێ ( الاسلام الشعبی)، ئه‌و ئیسلامه ئه‌وا دهێته ڤه‌گوهاستن ژ ژنفشه‌كی بۆ نفشه‌كێ دی، د ناڤبه‌را خێزانێ دا یان كه‌سه‌كی بۆ كه‌سه‌كی دی وه‌ك ته‌سلیمێ، كو روشنبیریا ڤان كه‌سان یا سنوورداره ( المحدوده) و هه‌ولدانێ و زه‌حمه‌تێ نابه‌ن بۆ لێگه‌ریان و ڤه‌كوَڵینا و هوورخواندنا په‌رتووكێن جوَرا و جوَر یێن ب ئیسلامێ و شه‌ریعه‌تێ و زمان و رێزمانا عه‌ره‌بی ڤه گرێدای، چونكی د شیانێن وان دا نینن، له‌وما بتنێ خوه ب وان پێزانینا و شروڤكرن و ته شریعاتاڤه گرێدده‌ن، ئه‌وێن بۆ هاتینه گوتن ژ ماموَستایێ وان، كو ماموستایێن وان ژی ژ ماموَستایێن به‌ری خوه وه‌رگرتینه، كو دبیت ماموَستایان ژی ب رێكا گوهـ لێبوونێ زانیبیت، نه ب رێكا خواندنا ژێده‌ره‌كی، هوَسا باب و باپیرێن مه ژی ژ ژوان وه‌رگرتینه، چونكی هنده‌ك كار و ره‌فتار ژ وان عه‌ربێن ده‌سپیكێ هاتینه وه‌رگرتن، ل دووڤ هزرا مه ئه‌ڤه بسلمانه‌تیه، لێ ئه‌گه‌ر ئه‌م بزڤرینه ره‌سه‌ناتیا وان كاران و ره‌فتاران دێ بینین هێشتا دزڤڕن بۆ چه‌رخێ جاهلیێ ئانكو یێ به‌ری هاتنا ئیسلامێ.
ئه‌گه‌ر ئه‌م ته‌ماشه‌ی خه‌لكێ خوه بكه‌ین رێژا نه‌خوونده‌واریێ كێمه یان دزانن بخوینن و بنڤیسن، لێ چ روَشنبیریا وه‌سا نینه، كو هزرا خوه ب كاربینیت بۆ ژێك ڤاڤارتنا خه‌له‌تیێ ژ درستیێ، یان ژ ئه‌گه‌رێ نه‌زانینا زمانێ عه‌ره‌بی و پشتبه‌ستنا خوه دانایه سه‌ر زه‌ڵامێن ئاینی، كو ل دووف قه‌ناعه‌تا كه‌سێن نه‌روَشنبیر هه‌موو زه‌ڵامێن ئاینی د ئاینێ ئیسلامێ دا د مه‌له‌ڤانن.
یا من دڤێت روَهن بكه‌م ئه‌ڤه‌یه: ئه‌گه‌ر ئه‌م خه‌لكێ خوه فێری زمانێ عه‌ره‌بی نه‌كه‌ین، مه‌زنترین چه‌ك ل پاشه‌روژێ دێ هێته بكارئینان و دبیت هه‌تا كارتێكرنێ ل ده‌وله‌تا كوردی ژی بكه‌ت، كو ئه‌و ژی (چه‌كێ هزری ) یه، نه‌زانینا زمانێ عه‌ره‌بی باشترین فاكته‌ره بۆ سه‌ركه‌فتنا ڤی چه‌كی، چونكی ئاینێ ئیسلامێ عه‌ره‌بیه و هه‌موو ئایه‌ت ب زمانێ عه ربی هاتینه خوارێ و نه‌زانینا زمانێ عه‌ره‌بی خوه‌ش ده‌لیڤه‌یه بۆ خاپاندنا خه‌لكێ مه، ژلایێ ده‌رونی ڤه ژی خه‌لكێ مه هزردكه‌ت هزركرن د ئاینی دا هێلا سوَره و پێدڤیه لێ ده‌رباز نه‌بین و نه چ ژێ بزانین، به‌لكو ئه‌و بتنێ كارێ زه‌ڵامێن ئاینی یه و ده‌ربازبوون ژ وێ هیلێ وه‌كی ئه‌م تێگه‌هاندین ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێن جه‌هنه‌مێ یه، ئانكو ب كورتی وه‌رگرتنا پێزانینا ل سه‌ر ئاینی ب كوره‌تی.
بێ گومان كاودانێن نوكه یێن هه‌رێما كوردستانێ تێ دا ده‌رباز دبیت باشترین زه‌مینه‌یه بۆ دوژمنی بۆ به‌ڵاڤكرنا هزرێن توَندڕه‌و و خاپینوَك و خاپاندنا گه‌نجێن مه ل مزگه‌فتان، به لگه ژی گه‌له‌كن، ئه‌و توَرا هاتیه‌گرتن ل هه‌ولێرێ هه‌موو هاتبونه رێكخستن ل مزگه‌فتان، بێگومان ده‌ستێن زه‌ڵامێن ئاینی ژی د گه‌لدا هه‌یه، ژ به‌ركو یێ وێ هزرێ و قه‌ناعه‌تێ د مێشكێ واندا دچینیت، هه‌روه‌سا بلا ژ بیرا مه نه چیت ئه‌و روودانا به ری چه‌ند ساڵا ل زاخوَ په‌یدا بووی هه‌ر دزڤڕیت بۆ پیاوه‌كێ ئاینی یێ توندڕه‌و، كو شیا ب چه‌ند چركا ئاگرێ هزرێن خوه ژ زاخوَ تا سێملێ بگه‌هینیت، ئه‌ڤه هه‌موو دزڤڕیت بۆ نه زانینا زمانێ عه‌ربی و روشنبیریا لاواز، كو ب ساناهی كوَنتروَڵكرنا مێشكێ وان بهێته كرن، تا گه‌هشتیه وێ راددێ هنده‌ك ژ خه‌لكێ مه ل وێ باوه‌ریێ نه، كو ده‌وله‌تا ئیسلامی دێ پتر وان پارێزیت ژ ده‌وله‌ته‌كا كوردی، له‌وما دخازم به‌رهه‌ڤی كرن ژ بۆ ڤی چه‌كێ دژوار بهێته كرن نه بتنێ برێكا په‌یداكرنا توَپ و ده‌بابا و میلانان لێ ب رێكا زانینا زمانێ عه‌ره‌بی و بزاڤ بهێنه‌كرن ژ بۆ دانانا سیسته‌مه‌كێ په‌روه‌ردێ بۆ فێركرنا زاروَیان هه‌ر ژ زاروَكینیێ، گه‌له‌ك گرنگه قوتابی فێری په‌یڤا بۆچی بكه‌ین؟ چونكی ئه‌ڤ په‌یڤه دێ مه ژ ده‌ریا گومانێ قوَرتالكه‌ت و به‌ره‌ڤ كنارێن راستیێ ده‌رباز كه‌ت، هه‌روه‌سا ڤه‌كرنا خوَلێن زمانێ عه‌ره‌بی و وه‌رگێرانا گرنگترین په‌رتووكێن ئاینی بۆ زمانێ كوردی، ژ بۆ قوَرتالكرن و بكارئینانا مێشكی ب رێكێن زانستی و پالپشتیكرن لسه‌ر ژێده‌رێن كه‌ڤن.
