نڤیسهر ل بهرانبهر ههردو روویێن زمانی
عهبدولخالق سولتان
گهلهك ژمه تنێ ئالییەكێ زمانی دبینن ئهو ژی ئالییێ دهنگی یان ئالییێ نڤیسینێ یه، ئهو بخو ئهڤه ههردو تنێ روویەكێ زمانی نیشا مه ددهن، ئانكو روویێ سهرڤه یێ بهرجهستهكری یێ زمانی یه، د دهمهكی دا روویێ زمانی یێ گرنك ل پشت ئهڤان دهنگ و تیپ و پهیڤ و رستهیان دراوهستیت! ئانكو چهوا؟
ئهڤ روویێ سهرڤه یێ زمانی وهكی سهروچاڤ ودێمێن مرۆڤان بهردهوام دهێنه گوهۆڕین، دیسان ژ زمانهكی بۆ ئێكێ دی جێوازی دكهڤیتێ، ژبهركو ههر زمانهكی پهنا بریه هندهك هێما و چهڤهنگان داكو واتهیا ئهوان دهنگان بدهن. لدویڤ بۆچوونا زانایێ سویسری (دی سوسێر)ی: ئهو پهیوهندیا دناڤبهرا جهڤهنگی و واتایێ دا پهیوهندیهكا ئارهزوومهنده، ئانكو ژ ئهنجامێ رێكهفتنهكا ههرهمهكی یا هندهك كهسان پهیدا دبیت، لهورا ههر گرۆپهك یان كۆمهلهك دێ كۆمهكا هێمایان بۆ خۆ ههلبژێریت كو گرێدای ههر دهنگهكی بن، ل ڤێری دڤێت ئهم ب زانین كو دهنگ ژی وهكو كهرهستهك ئێكه ژ كهرهستهیێن زمانی، بهری هزارههان سالان هاتیه بكارئینان، لێ ل بهری دهنگی مرۆڤان پهنا بریه هندهك كهرهستهیێن دی بۆ دهربڕینێ ژ هزر و بیر و خواستێن خۆ، وهكو نیشانكرن و وێنهكرن لسهر كهڤران یان ئاماژهكرن ب ئهندامێن لهشێ خۆ وهك دهست و چاڤ و پێ و ئهزمان.
یا من دڤێت بێژم، مرۆڤان د درێژیا ژیانا خۆدا بۆ بهرجهستهكرنا هزر و خواستێن خۆ چهندین رێك بكارئینانیه، دویماهیك رێك ئاخفتن و نڤیسینه، و دبیت نوكه و د ئایندهی دا هندهك رێكێن نوی بكاربینیت، كو گرێدای ئهڤێ تهكنۆلۆژیا یا سهردهم بن، وهكی ئیمۆجیێن د سوشیال میدیایێ دا دهێنه ب كارئینان، لێ بهرامبهر ئهڤی ئالیێ بهرجهستهكرنێ ئالییەكێ خۆجهـ ههیه و ناهێته گوهۆڕین، ئهو ژی ئالییێ واتا و مانایێ یه. دبیت گهلهك ژ ڤهكۆلهرێن زمانی سهنگا خۆ نه دانابیته سهر ئهڤی ئالی، پتر خواندنێن وان لسهر ئالییێ سهرڤه ئهنجام دابن وهكی دهنگ و تیپ و پهیڤ و رسته.
بهلێ ههر ژكهڤن دا كهسانێن تایبهتمهند پهیوهندیا ناڤبهرا پهیڤ و واتایێ شرۆڤهكرینه، (ئهرستۆ) گرنگییێ ددهته واتایێ و وهك گیان دبینیت و پهیڤ وهكی لاشهكی یه بۆ وی گیانی، لێ زانایهكێ وهكی (جاحزی) پشتگیریا پهیڤان دكهت لسهر كیسێ مانایێ و دبینیت واتا لسهر جادهیان دهاڤێتینه و پهیڤ جوانی و جێوازییێ ددهنێ، ههر حال خواندنێن نوی دبینن زمان نه تنێ ئالاڤهكێ دهربڕینێ یه، بهلكو رێكهكا راستەوخۆ یا پهیوهندیكرنێ یه، ژ چارچۆڤەیێ ئاخفتنكهری دهركهڤتینه و وهرگر ژی كریه ئالییەكێ سهرهكی د چێكرن و وهراركرنا زمانی دا، لهورا زمان نه تنێ ئهو تیپ و پهیڤ رستهنه، بهلكو جیهانهكا بهرفرههتره.
ئهڤجا دهمێ نڤیسهر زمانی وهكو كهرهسته بكار دئینیت، فهره بهلانسهكێ دناڤبهرا ئهڤان ههردو ئالییان دا دروست كهت، و باشترین پهیڤ ورستهیان بۆ دهربڕینێ ژ وێ هزر و خواستا د ناخێ وی دا بكاربینیت، نه تنێ د چارچوڤهیێ خۆدا وهكو شاندەر بهلكو دڤێت وهرگری و كونتێكستی (سیاقی) ژی ل بهرچاڤ وهرگریت.