نیاسینا خوه و هه‌ڤركێن خوه
ئحسان ئامێدی
هه‌ر كاره‌كێ مرۆڤ بكه‌ت زه‌حمه‌تێ پێڤه دبه‌ت و هه‌ر ده‌ستكه‌فتیه‌كێ ژی قوربانێن خوه هه‌نه، كارێ مه رزگاركرنا كوردستانێ یه، داكو ئه‌ڤ ئه‌ركه ب سه‌ركه‌فتیانه بجهبهێت، پێدڤیه خوه و هه‌ڤركێن خوه و لایه‌نێن كارتێكه‌ر باش بنیاسین و لێبزانین.
كوردستان د پێناسا خوه دا وه‌لاتێ كوردانه و كورد ژ كه‌ڤنترین ملله‌تێن رۆژهه‌لاتا ناڤینه و خه‌باتێ دكه‌ت ژ بۆ سه‌ربه‌خوه‌یا وه‌لاتێ خوه، خودان دۆزه‌ك ره‌وانه و مافێن خوه دخوازن. ل دووڤ قانوونێن سروشتی و نیڤده‌وله‌تی و پره‌نسیبێن دادیێ و وه‌كهه‌ڤیێ و مافێن مرۆڤی كوردستانێ ژی وه‌كو هه‌می دوه‌له‌تێن دی مافێ ده‌وله‌تبوونا خوه هه‌یه، كودستانێ دڤێت خودانا ڤێ ناسنامێ بیت و بپارێزیت.
لێ نیاسینا یێن دی ب زه‌حمه‌ته، چونكی گه‌له‌كن و هه‌ر ئێكی دید و بۆچوون و ره‌هه‌ندێن خوه هه‌نه، لێ گه‌له‌ك گرنگه باش بنیاسین و لێبزانین.
یێن دی به‌ری هه‌میان دێ ژ نێزیكترین هه‌ڤسنۆر ده‌ستپێكه‌ین، دوژمن و نه‌یار و داگیركه‌رێن كوردستانێ نه، كو شارستانیه‌تا وان ل سه‌ر كوشتن و وێرانكرن و تالانكرنێ بوون، كوردستان ده‌ڤه‌ركا جوان و ئاراما چیایی یه، و ده‌وروبه‌رێن وێ ل ره‌ژهه‌لاتی فرس و ئه‌جه‌م شه‌ركه‌رێن فراوانخوازیێ نه، و ل رۆژئاڤا روم و به‌دو هه‌روه‌كو وان و خراپترن و ل باكۆر تورك و مه‌غۆل شه‌ركه‌رێن كوشتن وێرانكرنێ نه و ل باشۆر عه‌ره‌ب نه‌زان شه‌ركه‌رێن ئه‌نفالكرنێ و تالانكرنێ نه، د ناڤ ڤان درندان دا كوردستان شیا خوراگریت و بمینیت، به‌س وان داگیركه‌ران چ شارستانێن ئاڤاكریه و زانست و ته‌كنۆلۆجیا به‌رهه‌م ئینایه، كوردستان لئ فێربیت؟!، هند سه‌رفرازیه كوردستانێ چاڤ لێ نه‌كری!؟ مێژوویا سه‌ربۆرا سیاسیا ڤان نفشان شه‌ر و كوشتن و وێرانكرن و داگیركرن و خوه سه‌پاندنه، و دانێ ب مافێن كه‌سێ و چ پێكهاتان ناده‌ن تنێ سه‌پاندن و پاراستن و به‌رفره‌هكرنا ده‌ستهه‌لاتا خوه‌یه، ده‌وله‌تێن شۆفینزم و ره‌گه‌زپه‌رستن، له‌وا داكو كوردستان بشێت خوه ل ژێر ده‌ستیا ڤان درندان رزگاركه‌ت یا پێدڤی ب هۆكارێن هێزێ یێن ناڤخوه‌یی و یێن ده‌ره‌كی یه و ژ وانان هۆكارێن ده‌ره‌كی یێن لایێن دی یێن سنۆرێن داگیركه‌ران و ب تایبه‌تی وان ده‌وله‌تێن زلهێز یێن باوه‌ری ب مافێن مرۆڤان و مافێن چاره‌نڤیسێ گه‌لان و بهایێن مرۆڤی هه‌ین، ل ڤێره پسیاره‌ك دهێته پێش، ئه‌رێ ئه‌ڤ جۆره ده‌وله‌ته هه‌نه ئه‌ڤ باوه‌ریه و ئه‌ڤ بهایه ل ده‌ف هه‌بن و كاری پێ بكه‌ن!؟، هه‌ر چ نه‌بیت هنده‌ك ده‌وله‌تێن هه‌ین خوه پێ دئینه‌ده‌ر، و ژ بێ رێیا خوه كوردستان نه‌چار دبیت، هه‌وارا خوه بگه‌هینیێ و په‌نایێ ببه‌ته به‌ر، وه‌لاتێن ئێكگرتیێن ئه‌مریكا و رۆسیا و ده‌وله‌تێن ئه‌ندامێن هه‌رده‌مێن جڤاتا ئاسایشا نێڤده‌وله‌تی، ئه‌و ده‌وله‌تن ئه‌گه‌ر پێگیر بن ب وان باوه‌ری و بهایان دێ هیڤی ل سه‌ر هێنه ئاڤاكرن، لێ سه‌ربۆرا وان د سه‌ره‌ده‌ریكرنێ دا ل گه‌ل ملله‌تان به‌روڤاژیه، له‌وا دڤێت وان ژی بنیاسین و لێبزانین، نیاسینا وان ده‌وله‌تان و به‌رژه‌وه‌ند و سیاسه‌تێن وان نه ب ساناهیه، چونكی هه‌ر ئێكێ به‌رنامێن خوه یێن ستراتیژی و جیۆپۆلتیكی ئاسایشا خوه یێن نشتیمانی هه‌نه و هنده‌ك جاران به‌رژه‌وه‌ندیێن وان ل گه‌ل پرسێن ئاسایشێ و بهایێن مرۆڤی هه‌ڤناگرن، یان هه‌ڤدژن دگه‌ل به‌رژه‌وه‌ندیێن ره‌وایێن لایه‌نه‌ك دی، وی ده‌می به‌رژه‌وه‌ندیا زلهێزا ئێكلاكه‌را هه‌لۆیستی یه.
ئه‌گه‌ر ئه‌مریكا نموونه وه‌رگرین، دێ بینین سێ ئاستێن به‌رژه‌وه‌ندیان بۆ خوه ده‌ستنیشانكرینه، ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ستراتیژی كو ئه‌و ده‌وله‌ت و ده‌ڤه‌رێن جیهانی نه یێن به‌رژه‌وه‌ندیێن ستراتیژی و بهایێن رۆژئاڤایی تێدا هه‌ین و ده‌وله‌تێن ئورۆپی و هه‌ڤپه‌یمانا ناتۆ و ئسرائیل و چه‌ندین ده‌وله‌ت و ده‌ڤه‌رێن دی ل جیهانێ بخوه‌ڤه دگریت و هه‌ڤپه‌یمانێن ستراتیژی دگه‌لدا هه‌نه، و بۆ پاراستنا ڤی ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیان، ئه‌مریكا به‌رهه‌ڤه شه‌ره‌ی بكه‌ت، هه‌روه‌كو پشته‌ڤانیا وێ بۆ ده‌وله‌تێن هه‌ڤپه‌یمان ل جه‌نگێن جیهانیێن ئێكێ و دوێ و پشته‌ڤانیا وێ بۆ شه‌رێن ئسرائیلی دژی ئه‌ره‌بان و پشته‌ڤانیا وێ بۆ ناتۆ دژی یۆگسلافیا و پشكداریا وێ ل شه‌رێ دژی سڕبیا، و ئاستێ دی ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ژینداری نه، ئه‌و ده‌وله‌ت و ده‌ڤه‌رن یێن به‌ژه‌وه‌ندیێن ژینداریێن هه‌ڤپشك ل گه‌ل ئه‌مریكا هه‌بن وه‌كو ده‌وله‌تێن ئه‌ره‌بی ل كه‌نداڤی كو هه‌ڤپه‌یمانیا ئه‌مریكا دگه‌ل وان ل سه‌ر بنه‌مایێ هه‌ڤپشكێ یه د پرسێن ئابووری و ووزێ و ئاسایشا كه‌نداڤی دا و بۆ پاراستنا ڤی ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیا ئه‌مریكا هه‌می شیانێن خوه یێن سیاسی و ئابووری و دبلوماسی و میدیایی و هه‌ره‌شه‌یێن له‌شكه‌ری بكاردئینیت و د ره‌وشا ئه‌و ئاست بهێته ژ ده‌ستدان یا به‌رهه‌ڤه شه‌ری بكه‌ت بۆ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه، هه‌روه‌كو ده‌مێ كوێت هاتیه داگیركرن، هه‌ڤپه‌یمانه‌كا نێڤده‌وله‌تی پێكئینا و شه‌رێ رزگاركرنا كوێتی كر، زێده‌باری پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا بۆ ده‌وله‌تێن كه‌نداڤی دژی ئیرانێ، و ئاستێ سیێ یێ به‌رژه‌وه‌ندیان ئاستێ لاوه‌كی یه، كو ئه‌گه‌ر بۆ ئه‌مریكا ڤی ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیان گرنگی ژی هه‌بیت، لێ ئه‌مریكا چ رێكه‌فتن و هه‌ڤپه‌یمانێن فه‌رمی پێ نینن، پتر وه‌كو كاره‌كێ كاتی سه‌ره‌ده‌ریێ ل گه‌ل دكه‌ت و هه‌ولده‌ت ب رێیێن سیاسی و دیبلۆماسی مه‌ره‌مێن خوه بجهئینیت و چێدبیت هنده‌ك جاران دپلۆماسیا توند و گه‌فان ژی بكاربینیت هه‌روه‌كو چێدبیت ده‌ستان ژی ژێ به‌رده‌ت و دۆزه‌كێ بكه‌ته قوربانی به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه، شۆره‌شا ئیلۆنێ ل سالا 1975 و هه‌رێما كوردستانێ ل سالا 2017 و رۆژئاڤا ژی نوكه و هنده‌ك وه‌لات ل رۆژهه‌لاتا ئاسیا و ل ئه‌فریكا دكه‌ڤنه د ڤی ئاستی دا.
ئه‌مریكا بۆ بجهئینانا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه و جێگیركرنا ئاسایشێ ل جهێن بۆ وێ ستراتیژی و ژیندار ده‌ستبه‌رداری بهایێن مرۆڤی و دۆزێن ملله‌تان دبیت، هه‌روه‌كو چه‌ندین جاران ده‌ستبه‌رداری رژێمێن هه‌ڤپه‌یمانێن خوه ژی بوی وه‌كو دیتی كو به‌رژه‌وه‌ندیێن ده‌وله‌تا وێ دخوازنه ده‌ست ژێبه‌ردانێ، ژ زاهر شاهێ ئه‌فغانستانێ و شاهێ ئیرانێ و مباره‌كێ مسرێ!، هه‌روه‌سا مه‌رج ژی نینه ده‌وله‌ته‌كا زلهێز هه‌ر تشتێ حه‌زبكه‌ت ب ده‌ستڤه بهێت جاران ئیرادا ملله‌تان و هه‌ڤسه‌نگیا هێزان نه د به‌رژه‌وه‌ندیا وی لای دایه وه‌كو ل ڤێتنامێ و ل كۆبایێ ئه‌مریكا ل به‌ر شۆره‌شگیرا و پشته‌ڤانیا زلهێزا دیترا جیهانی پاشگه‌زبۆی.
ل دووڤ بۆچوونا سه‌ری كوردستانێ پێگه‌یه‌كێ بهێز نینه، لێ هه‌بوونا خوه هه‌یه و نوكه هه‌كه كوردستان ل ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیێن لاوه‌كی بیت بۆ زلهێزان ئه‌رێ چ پێدڤیه بهێته‌كرن دا كو بگه‌هیته ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ژینداری و بشێت ببیته هۆكارێ گه‌ره‌نتیكرنا بده‌ستڤه‌ئینانا پشته‌ڤانیا زلهێزه‌كێ!؟ كوردستان یا خواستیه شیانێن خوه بگه‌هینیته ئاستێ به‌رژه‌وه‌ندیێن ژینداری یێن زلهێزان، یا ب زه‌حمه‌ته، به‌لێ گه‌له‌ك بیاڤێن مه‌زنێن كاركرنێ هه‌نه دشێن ببنه هۆكار كو كوردستان خوه ب شیانێن ژینداری نیشابده‌ت، ل به‌راهیا هه‌میان، ڤالاهیا مرۆڤان، چل ملیۆن مرۆڤ ژ نفشه‌كی و جوگرافیه‌ك مه‌زن، پێنچ سه‌د هزار كیلۆمه‌تر چارگۆشه و هه‌بوونا سامانه‌ك سروشتی مه‌زن و ووزه‌ك زوور، و حه‌زكرنا ته‌ڤایی و ئیراده‌ك وه‌كهه‌ڤ و حه‌زا ئازادیێ كو ب ساناه ب سه‌دان هزار دبنه پێشمه‌رگه ژبۆ رزگاركرنا وه‌لاتی و مێرچاكێن شه‌رانه ده‌مێ هه‌ڤسه‌نگی د توخمێ مرۆڤی و جۆرێ چه‌كی هه‌بیت و گه‌ر ئه‌ڤ هۆكار بهێنه به‌رنامه‌كرن و پلانكرن و رێخستن ل سه‌ر بنه‌مایه‌ك گونجای دێ هێزه‌ك مه‌زن ده‌ته كوردستانێ و دێ بیته هۆكارێ بلندبوونا ئاستێ گرنگیا وێ بۆ ئاسته‌ك ژینداری،.
نها گه‌له‌ك ژ وان ده‌وله‌تێن د سه‌رده‌مه‌كی دا فراوانخواز بوونه، سیاسه‌تا خۆیا فراوانخوازیا ئاسۆیی گوهۆری یه ب سیاسه‌تا فراوانخوازیا ستوونی(بلنداهی) و هێز و جهێ خوه پاراستیه ب هێزا ئابووری و پێشكه‌فتنا زانستی و ته‌كنۆلۆجی و بلندكرنا داهاتیێ تاكی و خوشگوزه‌رانیا خه‌لكی، یابان و ئه‌لمانیا و چین و گه‌له‌كێن دی ڤی رۆلی دگێرن و نه دووره هنده‌ك ده‌وله‌تێن دی ژی چاڤ ل وان بكه‌ن، ئسرائیل ده‌وله‌ته‌كه ل ئاستێ هه‌ڤپه‌یمانا ستراتیژیه ل گه‌ل ئه‌مریكا، لێ ئه‌و چه‌ندا پشتراسته ب پشته‌ڤانیا ئه‌مریكا و هه‌ڤپه‌یمانێن وێ پتر یا خوه پشتراستكری ب شیانێن خوه‌یێن هه‌ڤگرتنا جوهیێن جیهانێ و هێزا خوه یا له‌شكری و ئابوورێ و زانستی و ته‌كنولۆجی، كو جیهان هه‌می پێدڤی داهێنانێن وان دبیت، ل ڤی سه‌رده‌می زانست و ته‌كنۆلۆجیا بیاڤه‌كێ گرنگێ ژینداریه و ئه‌ڤه بیاڤه‌كێ دیتره كوردستان دشێت كاری تێدابكه‌ن و خوه پێ پێشبێخن، چل ملیۆن سه‌رێن مرۆڤان، چل ملیۆن ئه‌قل و ژیر و هشیاری و زانست و ته‌كنولۆجی شیانێن مه‌زنن سه‌ره‌ده‌ریه‌كا دی یا جیهانی ل گه‌ل خوه چێدكه‌ت.
دڤێت ل خوه باوه‌ربین چه‌ند ره‌وش خراببیت و گه‌ف و مه‌ترسی هه‌بن هند بیاڤ و ده‌رگه‌هێن كاركرنێ یێن دیتر ژی هه‌نه، سه‌ره‌ده‌ری ل گه‌ل دهێته‌كرن و مه‌ترسیێ دووردئێخیت، دڤێت ب خوه‌دا بچینه‌ڤه و به‌ری وه‌ختی ب ته‌ناهی و ب ئارامی و ب ژیرانه ل سه‌ر هه‌می پرس و كێشه‌یێن خوه باخڤین و به‌رنامه‌كێ رێكوپێكێ گونجای بۆ دانین، و خوه ژ وی ژیرێ ئه‌ز ئه‌ز یێ و بێ منه‌تیێ ژ ئێكودو و خوه نه‌دان ب ئێكودو و شكاندنا ئێكودو و گوهنه‌دان بئێكودو كه‌یفهاتن ب هنگافتنێن ئێكودو و ئه‌ز چێترم ژته بده‌ینه پاش، هه‌می هه‌ڤدو قه‌بوولكه‌ن و رێزێ ل هه‌ڤ بگرن، ئه‌م هه‌موو ئێكین، ئه‌م پێكڤه ب هێزین و دباشین. وه‌كو ئه‌م ب هه‌ڤگرتن بین و ب هه‌ڤرا خویندنه‌كا زانستی و دۆرهێلی بۆ ره‌وشا خوه بكه‌ین و به‌رنامه‌كێ هه‌ڤپشك دانین و ب رژدی و دلسۆزانه كار بۆ بكه‌ین دێ ئه‌نجامێن باش هه‌بن، ب هیڤینه بشێین ژ هه‌می ئاسته‌نگ و ئالۆزیان ده‌ربازبین و كوردستان ژی ب ئاسایش و سه‌قامگیریێ شاد ببیت.
