نە هەر «رۆمانەک» رۆمانە و نە هەر «هەلبەستەك» ژی هەلبەستە!
شەمال ئاکرەیی
د ڤێ گێلەشۆکا بلەز یا ئەدەبی و چاپکرنا ب ساناهی و زۆربوونا جهێن بازرگانی یێن چاپکرنێ دا، رۆژانە ئەم گەلەک پەرتووکان دبینین و ل سەر بەرگێن وان هاتییە نڤیسین «رۆمان» یان «چیرۆک» یان «هەلبەست»، بەلێ مخابن پترییا وان د گەوهەرێ خۆ دا رەگەز و مەرجێن هونەری یێن پێدڤی یێن وان ژانرێن ئەدەبی تێدا نینن؛ داکو ب دروستی بچنە د خانەتا وی ژانرێ ئەدەبی دا.
نە هەر تشتەکێ هاتییە نڤیسین و بەرپەڕ پێ هاتینە رەش کرن و نڤیسەری هندەک ژ بیۆگرافی و خەیال و هزر و بیرێن خۆ ب شێوەیەکی ژ شێوەیان ل سەر دارێژتین، یان رێزکرین و ب ڤەهاندنا هندەک کۆپلەیان رابووی، دێ شێین ب دلێ خۆ ب ناڤ بکەین.
ئەڤ تەڤلیهەبوونا د ناڤبەرا فورم و ناڤەرۆکێ دا و داکەفتنا ئاستێ نڤیسینێ (نابێژم هەمی، بەلکو پترییا وان)، خواندەڤان یێ ئێخستییە د گێلەشۆکێ دا و تێگەهێن ئەدەبی یێن شێل و بێل کرین.
رۆمان، نە ب تنێ ڤەگێڕانەکا درێژە بۆ سەربۆرەکا ئەڤینیێ یە، بەلکو ئاڤاهییەکێ هونەرییە و پێدڤی ب کرار (حبکە)یەکا رێکوپێک یا پڕ هێل و ئاراستە و کارێکتەرێن خودان رەهەند و دەم و جهێن تەکۆز و زمانەکێ ئەدەبی یێ جوان و راستنڤیسەکا دروست هەیە.
ژ ئالییەکێ دی، چیڕۆکا کورت مەرجێن خۆ هەنە، هەر ژ ئێکگرتنا بابەتی بگرە هەتا دگەهتە ئابۆرییا زمانی و تەکنیکێن هونەری. هەلبەست ژی نە ب تنێ (هەبوون یان نەبوونا) کێش و سەروایێ یە؛ بەلکو هەستەکە ب زمانەکێ پوخت و وێنەیێن داهێنانەرانە و ریتمەکێ ناڤخۆیی، کو وەرگری ب دیتنەڤا سەرێن داڤێن چێژ و خۆشی و نشکڤینان مەندەهۆش بکەت.
ئاریشە نە ب تنێ ل گەل نڤیسەرێن دەستپێکی یان یێن بەهرەمەندانڤە یا گرێدایی یە؛ بەلکو پتر ب ئالی و جهێن بەلاڤکرنێڤە یا هەڤبەستە، کو چاڤێن خۆ ژ کوالیتییا هونەری دگرن؛ داکو دەستکەفتەکێ دارایی ب دەستڤەبینن.
ژ جاتی کو جهێن بەلاڤکرن و چاپکرنێ، بەرهەمەکێ ب کوالیتی و باش چاپ بکەن و هان بدەن، مخابن یێن بووینە چاپخانەیێن بازرگانی و هەر چ تشتەکێ هاتە بەردەستێ وان چاپ دکەن.
دیسان سوشیال مەدیایێ ژی پشکداری د بانگەشەکرن و رەواجکرنەکا بلەز ژ بۆ هندەک بەرهەمێن نەگەهی کرییە، کو سیمایێن بازرگانیبوونەکا دویر ژ کویراهییا هونەری ل سەر دزالن.
بەربەلاڤبوونا بەرهەمێ ئەدەبی یێ لاواز، زیانێ دگەهینتە پرۆسێسا ئەدەبی و نڤیسەرێ راست و دروست، هەروەها وەرگری ژی، لەواڕا ل بەراهیێ بەرپرسیارەتی دکەڤیتە سەر ملێن نڤیسەری ب خۆ کو پێدڤییە لەزێ د چاپکرنێ دا نەکەت هەتا بەهرەیا وی باش بهێتە هونین و سەقاکرن و تێر ئەزموون ببیت.
زێدەباری وەرگرێ تێکستێن ئەدەبی، کو گەرەکە خواندەڤانەکێ ئەکتیڤ بۆ هەبیت، پشکەکا دی یا ئەرکی دکەڤیتە سەر ملێن رەخنەگران کو دڤێت ئەو ڤاڤارتنێن خۆ بکەن و زیوانی ژ گەنمی جودا بکەن، ئەو ژی ب لادانا ماسکان و ئاشکەراکرنا تێکستێن ژ نە ژ هەژی چونکی نە هەمی پەیڤ ئەدەبن.
