هایكۆنڤیس جه‌یمس هاكێت، به‌رجه‌سته‌كرنا هه‌ستا ژیانێ ب هایكۆیێ
به‌رهه‌ڤكرن و وه‌رگێڕان: شه‌مال ئاكره‌یی
جه‌یمس ویلیه‌م هاكێت James William Hackett، ل 19ی هه‌یڤا ته‌باخا سالا 1929ێ هاتیه سه‌ردونیایێ و ل 9ێ چریا دویێ یا سالا 2015ێ ماڵئاڤاهی كریه.
هاكێت هاتیه نیاسین ب نڤیسینا هه‌لبه‌ستێن هایكۆ ب ئنگلیزی، پشتی مرنا وی خه‌لاته‌كێ نێڤده‌وله‌تی یێ سالانه بۆ هایكۆیێ بناڤێ وی هاته راگه‌هاندن كو ژ ئالیێ كۆمه‌لا به‌ریتانی یا هایكۆیێ دهاته به‌لاڤكرن.
پرتووكا وی یا هه‌ری گرنگ “رێچكا هایكۆیێ” ل سالا 1969ێ چاپ بوویه.
ل پێشه‌كیا ڤێ پرتووكێ كو هه‌ژماره‌كا زۆر یا هایكۆیان بخوه‌ڤه دگریت، هاكێتێ هایكۆنڤیس خوه‌یا دكه‌ت، “هایكۆیێن من نه لاساییكرنا هایكۆیێن چاپۆنی یه، به‌لكو داهێنانن ب زمانێ ئنگلیزی و هه‌ر هایكۆیه‌ك ره‌نگڤه‌دانا ئه‌زموونا منه د تێڕامان و دیتنه‌ڤه‌نه بۆ رندیا خوه‌زایێ باخچه‌یێ مالا من و ده‌شت و بیابانێن ئه‌مریكایێ.
هاكێت دبینیت، د شیانا هه‌ر زمانه‌كی دایه ده‌ربڕینا هه‌ڤبه‌ندیا پێشبینیێ ل گه‌ل خوه‌زایێ بكه‌ت، و ڤه‌ده‌ر ژ هه‌ر جۆره‌كی دی یێ هه‌لبه‌ستێ ب تنێ هایكۆیێ خوه‌دیكا خوه هه‌مبه‌ر خوه‌زایێ ڤێ هه‌یه، و سالۆخه‌تێ راستینه یێ هایكۆیێ زیندیبوون و هه‌ستا ژیانێ یا به‌رجه‌سته‌كری یه نه‌ك جوانی یه و دڤێت خوانده‌ڤانێن هایكۆیێ بزانن كو مه‌به‌ست ژ هایكۆیێ نه سحراندنا وه‌رگری یه، به‌لكو هایكۆ بزاڤێ دكه‌ت داكو ب رێكا تێڕامانا سروشت و خوه‌زایێ، مه‌نده‌هۆشیێن ئه‌فراندنا خوه‌زایێ به‌رچاڤ بكه‌ت.
ل گۆڕی بۆچۆنا هاكێتێ هایكۆنڤیس، هه‌لبه‌ستڤان ژیانێ دپه‌رێسیت و ژ به‌ر هه‌لبه‌ستاڤان نه خزمه‌تكارێ هونه‌ری یه و هایكۆ نه ب تنێ هونه‌ره‌كه، به‌لكو لێدانا دلێ ژیانێ یه و رێكه‌كه مرۆڤی به‌ر ب مه‌نده‌هۆشی و خوه‌شیێ دبه‌ت.
هه‌ر د پێشه‌كیا پرتووكا خوه دا، هایكۆنڤیس هاكێت خوه‌یا دكه‌ت كو مرۆڤی خوه ژ خوه‌زایێ ڤه‌ده‌ر كریه و ئه‌ڤ چه‌نده ژی ل سه‌ر نڤشێ مرۆڤی مه‌ترسیه و ئه‌ڤ چه‌نده ئه‌گه‌ره‌كه داكو مرۆڤ پال بده‌ت دیسان به‌ر ب هیڤیه‌كێڤه بچیت و دڤێت نڤشێن سوبه‌رۆژێ هزرا خوه د پێدڤیبوونا مرۆڤی ب جوانی و روحا خوه‌زایێ دا بكه‌ن.
ئه‌گه‌ر گه‌ڕیانه‌كێ دمالپه‌ڕی هایكۆنڤیس (جه‌یمس ویلیه‌م هاكێت)دا بكه‌ین، دێ بینین كو ڤی هایكۆنڤیسی گرنگیه‌كا گه‌له‌ك زۆر ب هایكۆیێ دایه و هایكۆیێن خوه ب سه‌ر چه‌ندین جۆر و پشكان دا به‌لاڤكرینه ب ره‌نگه‌كی كو خوانده‌ڤان ب ساناهی سه‌رهه‌لی هایكۆیان و بابه‌تێن وان ببیت..
ل ڤێره، بۆ خوانده‌ڤانێن رۆژنامه‌یا ئه‌ڤرۆ، دێ هه‌ژماره‌كا هایكۆیێن ڤی هایكۆنڤیسی ناڤدار به‌ر چاڤ كه‌ین.
بنه‌دارێن ئۆكالیپتوس
ب كه‌سكاتیا خوه یا تاری پسته پستێ دكه‌ن..
بێهنا هاڤینێ.
***
یاریا كولی:
دادده‌ته سه‌ر به‌لگه‌كێ گیای
ل هێزكێ سوار دبیت.
***
نها هزركرن رادوه‌ستیت
واز سه‌رنجێ دده‌ته چاڤی:
جیهانا پاییزێ.
***
ئه‌و گولا بێناڤ
یا مێرگێ دادپوشیت
ره‌نگه‌كێ زه‌ره دێ شێی تام بكه‌یێ.
***
ل خانیه‌كێ ل هنداڤی ئه‌ڤران
ل وێرێ
تنێبوونا دێرین.
***
ئه‌لهۆ هه‌ڤڕكیێ دكه‌ت
داكو بفڕیت، و هه‌رده‌ما گه‌هشته بلنداهیان
كێم جاران په‌ڕێن خوه دلڤینیت.
***
لێڤا ڤێ جۆكێ
ژ خیزی و به‌لگێن پاییزێ و
سێبه‌رێن گوهه‌ری پێك دهێت.
***
ئه‌لند د ئارامیه‌ك ره‌ها دایه
لێ به‌لگێن دارێن بلند
به‌رهه‌ڤبوونا وێ ئاشكه‌را دكه‌ت.
***
چو جاران ئه‌لهۆی هه‌ست ب تنێبوونه‌كا هند مه‌زن نه‌كریه
ته‌مه‌ت وێ یا ئه‌ڤرۆ هه‌ست پێدكه‌ت
ده‌ردۆرێن وی تژی قه‌له‌ره‌شكێن ب قیژقیژن.
***
به‌لگه‌ك د جۆكێ دا
خوه بادده‌ت و دزڤڕیت ژ نشكه‌كێڤه
به‌رزه دبیت.
***
ئه‌لهۆ ئاڤڕیێ ڤه‌دده‌ت دا ببینیت
لێ چاڤێ وی یێ لێگه‌ڕ دبیته
خوه‌دیكا رۆژێ.
***
پشكداریا مرۆڤی
د ڤێ گۆما چیایی یا ئارام دا:
ئێك قوتیكا كه‌ڤن یا یرێ یه.
***
كه‌ڤر و به‌لگ ده‌نگی
ب ڤێ كانیكا بێده‌نگ، و گۆمێن ئاڤێ د په‌خشن
كو تێدا هه‌یڤ ره‌نگ دده‌ته‌ڤه.
***
نها، بایه‌كێ بهێز
به‌لگان ژ داری و ئه‌ردی دمالیت
جاردی تێكهه‌ل دكه‌ته‌ڤه.
***
ل پشت ڤی چیای
یێ كو ب پانیا خوه چاڤی ماندی دكه‌ت
جیهانه‌ك ژ پاییزێ هه‌یه.
***
ئێڤاره‌كا پاییزی..
سه‌نگ و قه‌باره‌یێ ڤی گاڤێ
زه‌نگه‌كا دووره.
***
ژ نشكه‌كێڤه،
ته‌ڤ بالنده بێده‌نگ دبن..
ده‌نگێ كه‌فتنێ.
***
به‌لگه‌ك د جۆكێ دا
هێدی نقووم دبیته د پێلێ دا
به‌ر ب گۆمه‌كا كوورتر دچیت.
***
باهۆزه‌كا پاییزی:
ئه‌ڤ جیهانا ب تنگژین
ب تنێ یاریگه‌هه‌كا بایه.
***
سیڤاندۆك د ڤێ باهۆزێ دا
به‌ر ب داره‌كا بێ به‌لگ دفڕن و
خوه ب ئارامیا وێڤه دگرن.
***
دلۆپه‌كا مه‌زن یا خوه‌ناڤێ
دكه‌ڤین، ژ به‌لگه‌كێ بۆ ئێكا دی گورێل دبیت،
پاشڕا د ئه‌ردی دا دچیته خوار.
***
سپێده‌هیه‌كا گه‌له‌ك سار:
سیڤاندۆك ب هه‌ڤڕانه
بێی هیچ هه‌مبێزه‌ك.
***
وه‌رن! لێ بنێڕن چاوا ڤێ به‌فرا نوو
ته‌ڤ توخیبێن ڤێ هه‌یڤه‌شه‌ڤێ
بێده‌نگ كرن.
***
ده‌ما زه‌نگا ئێڤارێ لێ دده‌ت
كولیلك دكه‌ڤنه د ناڤ جۆكا تاری دا
هوڕینا وێ خوه‌یا دكه‌ت.
***
پشتی شه‌ڤه‌كا با هه‌مبێز،
زڤستان ل هه‌ر جهه‌كی یا راوه‌ستیایی یه
لسه‌ر ئه‌رده‌كێ پاییزی.
***
مامبزا هنگاڤتی ئاڤێ ڤه‌دخوه‌ت
سێبه‌را وێ
دبیته ئه‌ڤره‌كێ قورمزی.
***
ڤه‌ده‌ریا زڤستانێ..
سینگێ ئه‌لهۆیێ ل چاڤه‌ڕێ
ته‌ڤی هه‌ر فڕه‌كا بای پوف دبیت.
***
ئه‌و به‌فرا ب خوه‌شی دكه‌ڤیت
كراسه‌كێ ژ هارمونیێ
دكه‌ته به‌ر مامبزێن ئارام.
***
جۆیه‌كا تژی ژ به‌فرێ:
هه‌یڤه‌كا زه‌ر ب تاكێ دارێڤه
دبوهوژیت… د هه‌یڤێ دا.
***
هه‌رتم
خوه ل گه‌ل چێژا گووزێ دگریت:
پاییزه‌كا كوور.
ژێده‌ر:
https://hacketthaiku.com/
https://whrarchives.wordpress.com/category/james-w-hackett/
