هرز و پرۆسێسا ژیان و باژێران
هزر و پرۆسێسا ژیان و باژێران
جوان عزه‌ت /
پشكا سیێ
دیرۆك به‌رده‌وام د قووناغا گوهۆرینێ دا دزڤریت، به‌لێ هه‌ر مرۆڤه‌ك ته‌ڤنێ وێ دیرۆكێ ب بنه‌مایه‌كێ درێسیت، سه‌ره‌راى ئه‌و پێشكه‌فتنا نها د گه‌ردوونى دا زفریت، دیرۆك و مرۆڤان به‌ر ب شه‌نكسته‌ك نوى ڤه دبه‌ت، چونكو ئه‌ڤ پێكهاته مرۆڤى راستى گوهه‌رینه‌كا بله‌ز دكه‌ت. له‌ورا هزركرن بۆ وێ پێشكه‌فتنێ هند یا پێدڤى نینه، به‌لێ یا پێدڤى و گرنگ ئه‌وه مرۆڤ هزر بكه‌ت كاچاوان ئه‌و پێشكه‌فتن هات و په‌یدابوو!
دیاره ڤێ ره‌وشێ مرۆڤ كره په‌نابه‌رێ ژیانێ، چونكو ژیان ده‌م بۆ ده‌مى گوهه‌رین ب سه‌ر دا دهێن و وه‌ك خوه نامینت، به‌لێ ئه‌و دبیته به‌شه‌ك ژ هه‌بوونا جیهان و گه‌ردوونى، لێ ب رێكا دامه‌زرینگه‌ها وێ مرۆڤ دشێت پێكولا داناندنا بنگه‌هێ خوه یێ مرۆڤى بكه‌ت.
ئه‌م دشێن هه‌تا ئاسته‌كێ هزر د ئاڤاكرنا ژیانێ دا بكه‌ین، به‌لێ بۆچى ئه‌م هزر د هه‌بوونا وێ دا ناكه‌ین؟
چونكو هه‌تا نها هزر دناڤ مه دا نه بۆ یه بنگه‌هێ سه‌ره‌كى، به‌لكو ب سایا هزرا ته‌ڤاهى ئه‌م هه‌مى وه‌كهه‌ڤ هزردكه‌ین وه‌كهه‌ڤ پرسان دخوینن و وه‌كهه‌ڤ تێدگه‌هین، ره‌نگه ئه‌ڤه جیاوازیا پرۆسسێ به‌رزه دهێلیت و ژیانێ ژى دكه‌ت به‌هانه بۆ نه‌بوونا ئالاڤان.
هزربكه، هه‌تا ب ڤێ دیتنێ مرۆڤێ كورد، نه‌شیایه ده‌ربازى هزرا مرۆڤایه‌تى و دادپه‌وه‌ره‌ریێ ببیت، چونكو گومان كریه سه‌نته‌رێ گونه‌هباركرنێ، له‌ورا ژى به‌رده‌وام سیمایێ كه‌لتوورى بوویه ژێده‌رێ یاخیبوون و پاشداچونا ئه‌قلێ مرۆڤى.
به‌لێ هه‌تا ئه‌م بشێن رازیكرنا وان كێشه و ئاسته‌نگان بكه‌ینه ژێده‌رێ ئاڤاكرنا ژیان و باژێران، ب هزرامن گرنگه ئه‌م زوو تشتان وه‌ربگرین و هزر د پیڤان و پێكهاتێن وان دا بكه‌ین سه‌ره‌راى وێ زانینا دناڤبه‌را جیهانا كه‌لتورى و جیهانا باژێرى دا ژى پێدڤییه ب ئاسته‌كێ ئه‌قلانه ژێك جودابكه‌ین هه‌تا ئه‌م بشێن بهایێ دیرۆكا خوه د ئه‌ڤرو دا ببینین و مفایى ژێ وه‌رگرین.
بنێره ئه‌م به‌رده‌وام دناڤ هزرا داگیركه‌ریێ دا ده‌ست ب پێنگاڤ و داهێنانان دكه‌ین، ئه‌ڤ ژى مه دگه‌هینت وى ئاستى كو پێگیریێ ب هه‌بوونا خوه و وه‌لاتێ خوه نه‌كه‌ین، به‌لكو ئه‌ڤ داهێنانه پتر مه دكێشه‌نه ناڤ ئاقارێ ئه‌شیر و نه‌ریتان دا ڤه، له‌ورا ئه‌م نه‌بووینه مولكێ ناسنامه، نه‌ته‌وه و وه‌كهه‌ڤیا خوه. ئه‌ڤ چه‌نده ژى هزرا مه تێكه‌لى ئاست و بویه‌رێن جڤاكى دكه‌ت.
ل ڤێره، گرنگه ئه‌م ده‌ربازى هنده‌ك سه‌ره‌ده‌ریێن نوى ببین، كو ئه‌و سه‌ره‌ده‌رى ببن په‌یكه‌رێن ئاڤاكرنا هزرێ ، هه‌تا بشێن زمان، هزره‌ك نوى، ئاراسته‌ى ناسنامه و نه‌ته‌وه‌یا خوه بكه‌ین پاشى ل سه‌ر پرۆسێسا ژیان و باژێران راوه‌ستین، كو ئێدى گیانێ مرۆڤایه‌تیێ دناڤ مه دا ببیته ئه‌گه‌رێ دامه‌زراندنا وه‌رارا هشیاریێ.
ئه‌نجام: ئه‌رێ ئه‌ڤ هزر و ره‌وشه كه‌نگى دێ بیته پرۆژه‌یه‌كێ ئه‌كتیڤ و تێرو ته‌سه‌ل؟ ب هزرامن وى ده‌مى یا ب باندوره ئه‌و ده‌مێ مرۆڤ كار بۆ هزرا خوه یا ئازاد دكه‌ت، چونكو بنگه‌هێ ئازادیێ دناڤ مه دا نه بتنێ ئه‌وه تو كه‌سه‌ك زیندانى بى و هزر د ئازادیا خوه دا بكه‌یى، به‌لكو بنگه‌هێ سه‌ره‌كى ئه‌وه ئه‌ز ب هزرا خوه دشێم خوه ئازاد بكه‌م و به‌رهه‌مێ ژیان و باژێران ب ئه‌داكرنا وێ هزرێ ئاڤابكه‌م.
پشكا چارێ
ئه‌و ره‌وشا نها گه‌لێ كورد تێدا ده‌رباز دبیت هه‌تا ئاسته‌كێ مرۆڤ ژ هێلا نه‌بوونێ رزگار كریه، به‌لێ ئه‌و گوهۆرینێن بله‌زێن د جیهانێ دا هاتینه ئاراسته‌كرن، ئه‌ڤرۆ جڤاكێ كوردى هێلا د دوریانا ئاسته‌نگێن ژیانێ دا، ژ به‌ركو جڤاكێ كه‌ڤن راستى بۆیه‌رێن هه‌لوه‌شاندنێ هاتیه و جڤاكێ نوو ژى هێشتا نه‌گه‌هشتیه كاروانێ ئاڤابوونێ ب راستێ ئه‌ڤه ژى مرۆڤى دهێلیت د ناڤا دودلیێ دا، چونكو جڤاكێ ده‌رڤه بنگه‌هێ مرۆڤى ژ مێژه دایه ئاڤاكرن.
ل سه‌ر ڤى ته‌ڤنى مرۆڤى كورد هاته ئاراسته‌كرن بۆ ئه‌نجامێ بێ بنگه‌هیێ و كه‌ڤته د پاوانا مشه‌ختبوون و هندابوونێ دا، له‌ورا هێدى هێدى هه‌ست ب پرس و گومانان كر سه‌ربارێ وێ چه‌ندێ ژى هاته بێ باوه‌ركرن، ب راستى ده‌مێ مرۆڤ ل سه‌ر ڤێ دیرۆكێ راوه‌ستیت ئێدى هزرا مرۆڤى به‌ر ب بنواشه‌كێ جوداتر ڤه دچیت، كو مرۆڤه‌كێ ب بنگه‌هێ هه‌بوونێ بهێته ئاڤاكرن و ژ ناسنامه نه‌ریتێن بێ ئه‌نجام بهێته ڤه‌قه‌تاندن.
ده‌سپێكێ بنگه‌هێ ئاڤاكرنا مرۆڤێ كورد ل سه‌ر رێخستنا سیسته‌مێ كه‌لتوورى بوویه، ب ڤى ره‌نگى مرۆڤێ كورد ژ گه‌له‌ك ئاسته‌نگان را بوویه هه‌ڤال هه‌تا بگره ژ لایێ زمان، كارێكته‌ر، ناسنامه و…هتد ئه‌ڤێ دوئالیزمێ نه‌شیایه رێكا هزرێ بۆ مرۆڤێ كورد ڤه‌كه‌ت، به‌لێ بۆ بریارا وى بۆیه ئه‌گه‌رێ هه‌لبژارتنه‌كا كێم، چونكو ئه‌ڤ سیسته‌مه ل گه‌ل وى به‌رده‌وام مه‌زن، كه‌هى و په‌روه‌رده بوویه، له‌ورا نه‌شیایه ژیانه‌ك پۆزه‌تیڤ ل جه‌م خوه په‌یدا بكه‌ت.
ب ڤى مه‌رجى پێشكه‌تنا باژێران ژى به‌ر ب كه‌لتوورێ گوندى ڤه چوو، ئه‌ڤێ چه‌ندێ ژى ئالۆزى دن اڤبه‌را باژێر و گوندان دا په‌یداكر، به‌لێ ئه‌گه‌ر مرۆڤ ب كویرى هزربكه‌ت ماف، ئازادى و هه‌بوونا مرۆڤى هه‌مى گرێدایى مه‌ده‌نیه‌تا باژێرانه، چونكو باژێر هه‌بوونا ده‌وله‌ت و سه‌نته‌رێ پراكتیكێ یه، كا چاوان بنگه‌هێ كه‌لتوورى هاتیه ئاڤاكرن، ئها وه‌سا گرنگه ئازادیا تاكه‌كه‌سى و ده‌وله‌تا باژێرى ژى بهێته دامه‌زراندن، ژ به‌ر هندێ پرۆسێسا باژێرى نه پرۆسێسه‌ك ب سانه‌هى یه، به‌لكو پێدڤى ب پلان و پرۆژه‌یێن ستراتیژى یه.
بنێره ده‌مێ مرۆڤ هزر د ئاڤاكرنا قووناغێن گوهۆرینێ دا دكه‌ت، پێدڤیه هزر د ده‌ربازبوونا ئه‌نجامێن ئه‌شیر و نه‌ریتان ژى بكه‌ت، ژ به‌ركو هینگێ مرۆڤ خاترا خوه ژ رابردوویى دخوازیت و به‌ر ب نیڤ ره‌وشه‌نبیریه‌كێ ڤه دچیت، ب ڤى ره‌نگى مرۆڤ ژ كه‌لتوورێ گوندان ده‌ربازى كه‌لتوورێ باژێران دبیت.
هزربكه مرۆڤێ كورد د ناڤ هنده‌ك به‌رهه‌مان دا په‌روه‌رده بوویه، هه‌تا نها نه‌شیایه كارێكته‌ره‌ك جودا بخو دروست بكه‌ت، به‌لكو ئه‌و ل سه‌ر كارێكته‌ره‌ك ب ماسك هاتیه به‌رهه‌مدان ب ڤى ره‌نگى ئه‌و هه‌ر رۆژ رووبه‌رى هزرێن نه‌چاڤه‌رێ كرى دبیت، هه‌تا به‌رهه‌مێ ژیانا وى بوویه به‌رهه‌مێ خه‌یال و تیكه‌لێن هزرا ئه‌فسانێ، له‌ورا ل سه‌ر ڤێ رێكێ ته‌خمینا هه‌رتشتى نه‌كریه و وه‌ك به‌نابه‌ر ل سه‌ر ئارسته‌كرنا ڤى زه‌مینه‌یى هاتیه راسته‌رێ كرن.
ئه‌نجام: ئه‌رێ دێ چاوان شێن خوه ب مه‌رجێن سه‌رهلدانا باژێرى راگه‌هینن؟ یان ژى بین ئه‌و كه‌س یێن كو خوه نێزیكى ده‌وله‌تا مودێرنیزمێ دكه‌ن؟ واته، ئه‌قل سه‌نته‌رێ هه‌رتشتى یه، له‌ورا گرنگه ئیدى مرۆڤ پرسا خوه بكه‌ت، پاشى ئه‌قلێ خوه ل گور ماهیه‌تا هزرا خوه بكاربینت، هه‌تا خوه هه‌ژمیریت ئیك ژ كه‌سێن خودان، ئه‌قل، ماف، ئیراده و باوه‌رى، ئىز باوه‌رم ب ڤى ره‌نگى هینگێ هزرا باژێرى ژى بخوه دێ گه‌هیت ئه‌نجامێ ره‌وشنگه‌ریێ.
