هزرا كۆلۆنالیزم و رزگاركرنێ
جوان عزه‌ت/ پشكا چارێ
د هزرا سیاسى یا هه‌ڤچه‌رخ دا كۆلۆنالیزم ئێك ژ چه‌مكێن هه‌ره سه‌ره‌كى یێن سیاسه‌تێ بوو كو به‌رده‌وام رووبه‌روى ژیانا تاكه‌كه‌سى بوویه. پشتى بوورینا چه‌ندین سالان ب ئه‌نجامێ رێنساسێ هزرا كولۆنالیزمێ بۆ ئه‌نجامێ هشیاریه‌كا ته‌واو د ئامرازێن به‌رپاكرن و گوهۆرینا سیاسى و جڤاكى دا.
ئه‌ڤێ هزرا داگیركه‌ر ل رۆژئاڤا د جه‌نگێن جیهانا ئێكێ دوویێ دا ده‌سپێكر، به‌لێ ل ل گه‌ل سه‌رهلدانا بیروباوه‌رێن فه‌یله‌سۆف و ره‌وشه‌نبیران هزره‌كا نوو د جیهانا سیێ دا ده‌ركه‌فت ئه‌و ژى ئێك ژ وان فه‌یله‌سوفان بناڤێ فانوون خوازت كو هشیاریا نه‌ته‌وه‌یى وه‌ك بنیاته‌كێ نه‌ته‌وه‌یى ب ئه‌نجامێ شارستانیه‌ته‌كا نوو دامه‌زرینیت. ل سه‌ر ڤێ دامه‌زراندنێ قانوون دبێژیت “ئه‌ڤ رێیه یا تژى یه ژ چه‌نگ و توندتیژى و ڤه‌شارتنا راسته‌قینه‌یا مرۆڤبوونێ (ئینسانیبوونێ) پاشى ڤێ بۆچوونێ ره‌ت دكه‌ت و دیاركه‌ت، كو دڤێت ئه‌ورۆپا دووماهیێ ب ڤێ هزرا داگیركه‌ر بینیت و هه‌ولبده‌ت هێزه‌كا جودا، پرۆژه‌یه‌كێ جودا و خه‌یاله‌كا جودا زێده ئاراسته‌بكه‌ت، هه‌روه‌سا جیهانا سیێ ببیته شارستانیه‌ته‌كا نوو و ئالته‌رناتیف بۆ سه‌قامگیریا رۆژئاڤا”.
ل ڤێرێ مه‌رجێ پێنگاڤ دانانێ د ئازراندنا پرسیارێ دا ئه‌وه ئه‌رێ هشیاریا نه‌ته‌وه‌ى وه‌كى پێدڤى ل رۆژهه‌لاتێ به‌ر ب كیڤه‌یه؟ ئه‌گه‌ر ئه‌م یتنێ بۆ بكه‌ین، كێشا هه‌ره پێدڤى و سه‌ره‌كى ل رۆژهه‌لاتێ كو بوویه ئه‌گه‌رێ داگیركرنا هزرا سیاسى و كومه‌لایه‌تى و ئابوورى د لاسایكرنا تاكه‌كه‌سى دا، ئه‌گه‌رێ لاوازیا پرۆژێ نه‌ته‌وه‌یى بوویه، چونكو هشیاریا نه‌ته‌وه‌یى نه‌بوویه ئه‌نجامێ كومه‌له‌یه‌كێ، یان كه‌لتووره‌كێ، به‌لكو بوویه ئه‌نجامێ تایبه‌ت ب تاكه‌كه‌سه‌كێ یان چه‌ند ده‌سته و گروپه‌كان ڤه، ئه‌ڤێ چه‌ندێ وه‌كر كو هشیاریا نه‌ته‌وه‌یى د ناخێ مرۆڤى ببیته ئه‌گه‌رێ داگیركرن و مودێلا بنه‌مایێن ماددى و روحى.
ل سه‌ر ڤى به‌گراوه‌ندى ئه‌و كێشا كو ناسیونالیزمێ ( نه‌ته‌وه‌یێ) كه‌فیته رۆژه‌ڤا ئه‌ڤرۆ دا، دڤێت ب شێوه‌یه‌كێ ئاشكه‌را و وه‌كێ بنیاته‌كێ بهێته چاره‌سه‌كرن، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤ كێشه ب هێزا سه‌رمایه‌داریێ هاته چاره‌كرن، هینگێ ئه‌ز باوه‌رم دێ مرۆڤه‌ك په‌یدا بیت كو مادده‌ى ئه‌و مرۆڤ دروست كرییه، نه‌كو مرۆڤى ئه‌و مادده خولقاند دى یه، نموونه ئه‌گه‌ر دویرنه‌چین و به‌رێ خوبده‌ین ملله‌ت كورد ب گشتى كه‌فتیه قووناغا شێربه‌نجه‌یه‌كێ دا، ژبه‌ركو هێز و مۆرالا وان یا به‌رگریكرن و ئاستێ نه‌ته‌وه‌یى هاتیه هنداكرن و ژناڤبرن، بێگومان ئه‌ڤه ئه‌نجامێ چێكرنا مرۆڤه‌كێ یه، كو به‌رده‌وام د سایكولوژیا(ده‌روونێ) خوه دا كه‌سه‌كێ نه‌خوش و بێ هێز و بێ مورال بیت، كه‌سه‌كێ هزر داگیركه‌ر و ده‌مارگیر بیت، كه‌سه‌كێ بێ زمان و كه‌لتووره‌كێ نه‌جه گرتى و جڤاكه‌كێ ب كاریگه‌ر و رێك پێ نه‌دایى بیت، ئه‌ڤه نابیته هزره‌كا رزگاركه‌ر، چونكو مرۆڤ نه‌شێت بێژیت داگیركرنا من هنده ئاستێ زانینێ ب من به‌خشیه و د هه‌مان ده‌مى دا نابیته كاریكاتێره‌كا نه‌ته‌وه‌یى د مه‌سه‌له‌یا سه‌ربه‌خویا سیاسى و كه‌لتوورى، ئاستێ ره‌وشه‌نبیرى و دروونیێ كه‌سى ژى دا.
ئه‌نجام: بوویه كۆلۆنالیزمكرن دئێكه‌م ده‌رگه‌هێ نه‌ته‌وه‌یى دا، دڤێت ببیته ئه‌گه‌رێ ڤه‌كرنا هه‌مى ده‌رگه‌هێن ئازادیێ و نه‌ته‌وه وه‌ك بوونه‌كا گوهه‌رى مافه‌كێ خوازتى ل سه‌ر هه‌مى چین وگروپاندا بهێته ده‌ستبه‌ركرن، ژبه‌ركو جیاوازى دناڤبه‌را هزرا داگیركه‌ر و رزگاكه‌ر دا ئه‌وه ڤه‌گوهاستنا هشیاریا نه‌ته‌وه‌یى بۆ هشیاریا كومه‌لایه‌تى وه‌ك چه‌مكه‌كێ دادپه‌روه‌ر به‌رامبه‌ر، ده‌وله‌مه‌ند وهه‌ژار، نێر و مێ، باژێر و گوند و…هتد دناڤ گشتیا جڤاكى دا ببیته دیروكا مرۆڤایه‌تیێ و دژى چه‌قێ دوژمنكارى و مه‌ترسیا جڤاكى راوه‌ستیت.
