هنده‌ك بریارێن په‌روه‌ردێ زیانن بۆ قوتابی
قوتابخانه مالا دوویئَ یه یا كو زاروك لێ دهێته په‌روه‌رده‌كرن و فێركرن و هه ر تشته كێ ل قوتابخانێ دهێته گوتن ئیكسه‌ر ژلایێ قوتابی ڤه دهێته وه‌رگرتن ئه‌ڤجا ئه‌ڤ تشته خرابی بیت یان باشی بیت؛ هه‌ر بریاره‌ك ژلایێ په‌روه‌ردێ ڤه بهێیته دان بێ گوَمان دێ ل سه ر ڤان قوتابییان هێته په‌یره‌وكرن؛ ل ڤێره ب مخابنی ڤه دێ بێژین هه‌ر وه‌زیره‌ك دێ هێت و بریاره كێ دگه‌ل خوه دئینت و سیسته‌مه‌كی دێ په‌یره‌و كه‌ت. ل قو تابخانان و ل سه ر قوتابیان و ڤان سیسته‌مان باشی و خرابێن خوه یێن هه‌ین ل سه‌ر قوتابیان؛ لێ بلا ئه م ژبیر نه‌كه‌ین ئه‌ڤ سیسته‌مه ل سه‌ر هه‌موو قوتابخانێت مه ناهێنه په‌یره‌وكرن بلا ئه م یان په یره‌و نه‌كه‌ین یان ژی ئه‌و ئاریشێن قوتابخانێن مه و قوتابیێن مه دناڤدا چاره‌سه‌ر بكه‌ین پاشی ڤان سیسته‌مان په یره و بكه‌ین؛ بوَ نموونه ئێك ژ بریارێن سیسته‌مێن نوو ده‌مێ شروَڤه‌كرنا وانێ قو تابی دهێنه دابه ش كرن بوَ سه‌ر چه‌ند گروَپان و لدووڤ ڤێ دابه‌شكرنێ وانه بوَ بهێته شرۆڤه‌كرن ئانكو كا ناڤه‌روَكا ڤی سیسته‌می چاوایه دڤێت ب دروستی بهێته بكارئینان؛ ئه م دێ بێژین خوه‌زی ئه‌م به‌ری هه‌ر تشته‌كی خوه ژ وێ ژمارا زوَرا قوتابیان دئێك پول دا رزگار بكه‌ین پاشی ڤی سیسته‌می په یره‌و بكه‌ین. مه قو تابخانه هه نه د ئێك پول دا (60)قوتابی یێن تێدا ئه‌رێ دێ ب ج رێك ئه‌ڤ سیسته‌مه هێته بجه ئینان؟ یان بریارا سیسته‌مێ هه‌لبژارتنێن ئه‌زموونان ئانكو پرسیار بشێوێ هه‌لبژارتن بهێنه دانان؛ ئه‌رێ ئه‌ڤ بریاره تا چه‌ند یا د جهێ خوه دایه؟ ئه‌رێ مه چه‌ند قوتابی هه‌نه دێ زیان گه‌هیتێ بڤێ بریارێ؟ دێ بێژین مه ژماره‌كا زوَرا قوتابییان هه‌نه دێ بیژین قوتابێن ژبه‌ركرنێ نه ئانكو وێژه‌ینه و ئاستێ وان زوَر باشه لێ ئه و د فێری هندێ نه كو وانێ ژبه‌ركه‌ن و ئێك په‌یڤ ژێ بهێته ڤه قه‌تاندن میشكێ وی هه‌موو دێ تێك چیت؛ ئانكو ئه ڤ بریاره دێ زیانێ بڤی قوتابی گه‌هینت و كارتێكرنێت خراب ل سه‌ر په‌یدا كه‌ت؛ ئه‌رێ ئه‌ڤ سیسته‌مه دێ چه‌ند هزرا نڤیسینێ لده‌ڤ قوتابیێ مه هێلیت؟ گه‌له‌ك قوتابی هه‌نه قوَناغێن بنه‌ره‌تی ده‌رباز دكه‌ن به‌لێ پا خواندن و نڤیسین ل ده‌ف یا لاوازه؛ په‌یره‌وكرنا ڤی سیسته‌می دێ ئاستێ ڤان قوتابیان لاوازتر لێ كه‌ت؛ هه‌ر دیسان بریاره كا دی یا زیانێ بگه‌هینته قوتابیێن مه ئه‌و ژی بریارا ده‌ربازكرنا قوتابی یه ل قوَناغێن بنه‌ره‌ت تایبه‌ت قوناغا ئیكێ و دووێ؛ وه‌كو ئه‌م دزانین قوَناغا بنه‌ره‌ت قوَناغه‌كا گرنگه قوَناغا فێركرنا سه‌ره‌تایی یا مێشكێ قوتابیه و قوتابی یێ هه‌ی شیانێت وه‌رگرتنێ لده‌ڤ زوَر دباشن لێ به‌روڤاژی مه قوتابی هه‌نه دلاوازن و شیانێن وه‌رگرتنێ گه‌له‌ك دلاوازن یا دروست نینه ئه‌ڤ قوتابیه دگه‌ل ئێك ده‌ربازی پوله كا نووی ببن ژبه ر هندێ دێ بینن قوتابیێ مه دێ گه‌هیته پولێن چار و پێنجی لێ نزانن پیتێن وانێن خوه دروست بخوینن یان په یڤێن خوه دروست بخوینن ئه‌ڤه ژی هه می ده‌رئه نجامێ وان بریارێن شاشن یێن دهێنه دان ب تایبه‌ت ل قوَناغێن بنه ره‌تی دا؛ دێ بێژین خوه‌زی ئه‌ڤ بریارێن دهێنه دان دروست و دبه‌رژه‌وه‌ندیا قوتابیێن مه دابن ؛چونكی مه تنێ پاریزگه‌هه‌ك نینه بلا ئه م سه‌حكه‌ینه ئاستێ قوتابیێن خوه و وه‌رگرتنا ئاستێ شیانێن وان.
پاشی ئه‌ڤ سیسته‌مه بهێنه په‌یره‌وكرن؛ خوه‌زی به‌ری هه‌ر تشته‌كی ڤان قوتابخانێن خراب و مه ترسیا هه‌رفینێ ل سه‌ر هه‌ی وان چاره‌سه‌ر بكه ین و چاره‌سه‌ریا وان پولان بكه‌ین ئه‌ڤێن ژمارا قوتابیێن وا (60) د یه‌ك پول دا و ئه م بزانین ئه‌ڤ وانه چه‌ند دگه‌هیته ڤان قوتابیان؛ هه‌ر قوتابخانه‌كا مه ژماره‌كا زوَرا قوتابیان تێدانه ئاریشێن ئاخفتنێ لده‌ڤ هه‌نه ئانكو ئاستێ تێگه‌هشتنا وان یا جیاوازه دگه‌ل قوتابیێن دیتر؛ پێدڤیه چاره‌سه‌ریه‌ك بوَ بهێته‌كرن؛ چونكو ڤان قوتابیان ژی مافێن خوه یێن هه‌ین وه‌ك یێن دی بهێنه فێركرن؛ ژبلی نه‌بوونا ماموَستایێن ده‌روونی د ناڤ قوتابخانان دا ژ پَدڤیێن هه‌ره گرنگن بوَ هه‌ر قوتابخانه‌كێ. فه‌ره هه‌ر قوتابخانه‌كا مه ماموَستایه‌ك(ا) ده‌روونی هه‌بیت؛ چونكو ئاریشێن قوتابیێن مه دزوَرن و گه‌له‌ك قوتابی مه هه‌نه ئاریشێن وان گه‌له‌كن ئه ڤه ژی كارتێكرنێت خراب دووڤ خوه دهێلن و دگه‌هنه وی راده‌ی قوتابی خوه بسوژیت و هزرا كوشتنا خوه بكه‌ت؛ به لێ هه‌بوونا ماموَستایێن ده‌روونی دێ ڤان ئاریشان گه‌له‌ك كێم كه‌ن و پتر به‌رێ وان دده‌نه خاندنێ؛ راسته ل گه‌له‌ك قوتابخانێن مه ماموَستایێن ده‌روونی هه‌نه؛ به‌لێ ئایا ئه‌ڤ ماموَستایه تا چه‌ندێ ب دروستی كارێ خوه ئه‌نجام دده‌ن؟ ئایا روَژێ چه‌ند قوتابیان چاره‌سه‌ردكه‌ن؟ ئه‌ڤه ژی پێنگاڤه‌كا گرنگه و پێدڤیه په‌روه‌ردێن مه به‌رچاڤ وه‌ربگرن. خوه‌زی هه‌ر بریاره‌كا بهێته دان باش بهێته خواندن پاشی بهێته دارشتن؛ چونكو بوارێ په‌روه‌ردێ بواره‌كێ گرنگه د ناڤ جڤاكی دا و تاكێن جڤاكی به‌ره‌ڤ پێشڤه دبه‌ت؛ لێ ب مخابنی ڤه دێ بێژین ئه‌گه‌رل سه‌ر ڤی ده‌ست و داری بین دێ هه‌ر د جهێ خوه دا بین و تنێ چاڤ لێكه‌رێن وه‌لاتێن بیانی بین و كوَپیا هزرێن وان بین.
