هه‌رێما كوردستانێ پێدڤى ب پاراستنه‌كا ناڤده‌وله‌تى یه
موسه‌ده‌ق تۆڤى
ب درێژییا 32 سالێن نیمچه سه‌ربه‌خوه‌ییا ب ناڤێ هه‌رێما كوردستانێ ل باشوورێ كوردستانێ هه‌ى، چ سه‌رده‌مێ رژێما به‌عسى و چ پشتى دامه‌زراندنا ئیراقا ئه‌م كورد ب ئیراقا فیدرال ناڤدكه‌ین، ئه‌ڤ پارچه‌یه ژ كوردستانێ نه‌یا ته‌نا و ئێمن بوویه ژ ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو (جیران)، به‌رده‌وام ژێر هێرشێن فرۆكه و تۆپباران و سالێن داویێ درۆن و مۆشه‌كێن ڤان جیرانان بوویه. ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ چه‌ند ده‌ستێ هه‌ڤالینیێ و نیازپاكیێ بۆ ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو ل رۆژهه‌لات و باكوورێ خوه درێژكربیت و ژبه‌ردانان بۆ كربیت، به‌رژه‌وه‌ندیێن وان پاراستبن نه‌شیایه وه‌لاتیێن هه‌رێمێ ژ ده‌ستدرێژیێن وان ب پارێزیت، رۆژانه ب مهانه‌یێن جۆراوجۆر خوینا وه‌لاتیێن باشوور ب چه‌كێن وان هاتییه‌رێژتن و داوى ده‌ستدرێژییا ده‌وله‌تا ئیرانێ ل رۆژا 15 كانوونا دووێ موشه‌كبارانا ناڤ باژێرێ هه‌ولێرێ و شه‌هیدكرنا سه‌رمایه‌دارێ كورد ره‌حمه‌تى پێشره‌و دزه‌یى و كچا وى و مێڤانێ وى و كاركه‌ره‌كا فلیپبینى و برینداركرنا چه‌ندێن دى بوو، ئه‌ز پێشبینى دكه‌م ئه‌ڤه نه داوى ده‌ستدرێژییا ئیرانێ بیت.
د هه‌مان ده‌مدا ده‌ستدرێژیێن ده‌وله‌تا تركیا رۆژانه د به‌رده‌وامن ژ سنوورێ ئیراقێ و تركیا ڤه‌گرتییه هه‌تا دگه‌هیته كووراتییا هه‌رێمێ ل گه‌رمیان، د ڤان ده‌ستدرێژییاندا نه تنێ چه‌كدارێن به‌رهه‌لستكارێن خوه كرینه ئارمانج به‌لكى هه‌ر مرۆڤه‌كێ كورد ب گیانه‌وه‌ر و ئاڤاهیڤه كرینه ئارمانج و بێى هیچ دلوڤانییه‌ك و بێى به‌رچاڤوه‌رگرتنا هه‌موو ده‌ستبه‌ردانێن ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ بۆ وان كرین.
هندیكه ده‌ستدرێژیێن ژ باشوورێ هه‌رێمێ ئانكو ژ ئێراقا فیدرالا ئه‌م پشكه‌ك ژ وێ دهێنه سه‌ر مه نه كێمترن ژ یێن هه‌ردو ده‌وله‌تێن هه‌ڤسوو، هه‌رچه‌نده ئیراق وه‌ك ده‌وله‌ت خوه ژ ڤان ده‌ستدرێژییان دووردگریت، به‌لێ ب چه‌كێ ئیراقێ دهێنه‌كرن و ده‌ستدرێژیكه‌ر پشكه‌كن ژ هێزێن چه‌كدارێن ئیراقێ و مووچه و پێدڤیێن خوه ژ داراییا ئیراقێ وه‌ردگرن.
ب كورتى به‌رێ چه‌كێن هه‌رسێ وه‌لاتێن جیران ل هه‌رێما كوردستانێیه و هه‌موو هه‌ڤپه‌یمانى و ده‌وله‌تێن په‌یوه‌ندى ب وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتێ ناڤینڤه هه‌ى ئاگادارن ژ ڤێ ره‌وشێ به‌لێ دبێده‌نگن.
پرسیار ئه‌وه هه‌تا كه‌نگى ئه‌ڤ ره‌وشه دێ یا به‌رده‌وام بیت، چه‌ند قه‌ره‌قۆله‌كا تركان به‌ر گولله‌هاونه‌كا به‌رهه‌لستكارێن وان بكه‌ڤیت دێ گونده‌كێ مه هێته تۆپارانكرن..؟ ئه‌رێ چه‌ند وه‌لاتییه‌كێ رۆژهه‌لاتێ كوردستانێ مێڤانێ باشوور بیت د به‌رامبه‌ر وێ مێڤانداریێ دا دێ ئیران وه‌لاتێ مه مۆشه‌كباران كه‌ت، چه‌ند رێڤینگه‌ك نه ب دلێ ده‌سته‌لاتدارێن ئیرانێ ب گه‌شتیارى یان بۆ كاره‌كێ بازرگانى رێكا وى بكه‌ڤیته ڤى وه‌لاتى ئه‌و دێ مه مۆشه‌كباران كه‌ن..؟ ئه‌رێ هندى ل فه‌لستینێ یان هه‌روه‌لاته‌كێ دى یێ گرێداى ب ئیرانێڤه شه‌ره‌ك رووده‌ت دێ به‌رێ درۆن و مۆشه‌كێن حه‌شدا شیعییا ئیراقێ كه‌ڤیته كوردستانا مه؟.
چه‌ند پرسیاره‌كن رۆژانه هه‌ر وه‌لاتیه‌كێ باشوور یێ خه‌ما ڤى وه‌لاتى و پاشه‌رۆژا ڤێ نیمچه سه‌ربه‌خوه‌یێ هه‌ى دكه‌ت، به‌رى هه‌ر تشته‌كى ژ ده‌سته‌لاتدار و رێبه‌رێن حزبێن هه‌رێمێ و هه‌ڤپه‌یمانییا ناڤده‌وله‌تییا ئیراق ژ سه‌دامى رزگاركرى دكه‌ت، هه‌موو پرسیار ژى د پرسیاره‌كێدا كۆمدبن: ئه‌رێ د ڤێ ره‌وشێ دا ئه‌ڤ هه‌رێمه نه پێدڤى ب پاراستنه‌كا ناڤده‌وله‌تى (Protected area) یه كو ڤێ هه‌رێمێ ژ هه‌رده‌ستدرێژییه‌كێ بپارێزیت و راسته‌خوه ئه‌رد و ئه‌سمانێ هه‌رێمێ ل ژێر كۆنترۆل و پاراستنا وێ هێزا ناڤده‌وله‌تى بن یا ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ یا نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى دهێته‌پێكئینان و باده‌كا ته‌ناهى و ئاسایشا ناڤخوه‌ییا هه‌رێمێ ژى هه‌ر ل ژێر كۆنترۆلا وێ بیت..؟ دروسته پرسیار بێته‌كرن د وى ده‌میدا دێ هه‌لوه‌ستێ ده‌سته‌لاتێ هه‌رێمێ دگه‌ل ئیراقێ و هنده‌ك هێزێن چه‌كدار یێن ب زۆرى خوه ل سه‌ر هه‌رێمێ سه‌پاندى چ بیت..؟ د به‌رسڤا پشكا ئێكێ دا ژ پرسیارێ ئه‌ز دبینم هندى ده‌وله‌تا ئیراقێ شیانێن پاراستنا هه‌رێمێ نه‌بن دروسته هه‌رێم یا پاراستى بیت ژ ئالیێ هه‌ڤپه‌یمانییه‌كا ناڤده‌وله‌تیڤه ب بریارا جڤاتا ته‌ناهیێ و ژ ئالیێ سیاسى و كارگێرى و ئابووریڤه هه‌رێمه‌كا فیدرال بیت د سنوورێ ئیراقا فیدرالی دا هه‌تا ره‌وش وه‌سا دهێته گۆهارتن ئیراق بكاریت و نیازا پاراستنا هه‌موو ئیراقێ هه‌بیت. د به‌رسڤا پشكا دووێ ژ پرسیارێ ئه‌گه‌ر ئه‌و هێزا ناڤده‌وله‌تییا ب ئه‌ركێ پاراستنا هه‌رێمێ دهێته‌راسپاردن یا كرنێ بیت و خوه‌دى ده‌سته‌لات بیت دێ شێت سنووره‌كى بۆ هه‌ر هێزه‌كا چه‌كدار یا ده‌رڤه‌ى باشوورێ كوردستانێ دانیت، چ ئه‌و هێز به‌رێ خوه بده‌ته وى جهى یێ ژێهاتى چ ژى وه‌ك هێزه‌كا بێچه‌ك و سڤیل د چارچووڤێ یاسایێن هه‌رێمێ و ئیراقێ دا بمینیت.
ل داویێ ئه‌ز دبینم چ چاره‌یێن دى ل به‌ر ڤێ ره‌وشا هه‌رێما كوردستانێ نین ژبلى هندێ ببیته پاراستییه‌كا ناڤده‌وله‌تى و ژێر سه‌رپه‌رشتییا جڤاتا ته‌ناهیێ و نه‌ته‌وه‌یێن یه‌كگرتى و ده‌م هاتییه ده‌سته‌لات و هه‌موو حزب و ئالیێن سیاسى و رێكخراوێن جڤاكێ سڤیل و چالاكڤانێن كوردستانیێن هه‌رێمێ و ده‌رڤه‌ى هه‌رێمێ كار بۆ ڤى ئارمانجى بكه‌ن.
