هه‌رێم جوگرافیه‌كا بچویك و دبلۆماسیه‌ته‌كا مه‌زن
غیاس خالد زێبارى
قدا عه‌ردێ هه‌رێما كوردستانێ 78736 كیلۆمه‌تره و ژمارا ئاكنجیبوونێ ژى زێده‌تره ژ (6) ملیۆن كه‌سان، به‌ڕاوردكرن لگه‌ل زۆر وه‌لاتان هه‌رێما كوردستانێ ژ لایێ قادا جوگرافى و ژمارا ئاكنجیبوونێ هه‌رێمه‌كا بچویكه، لێ ئه‌گه‌ر ژلایێ سیاسى و دبلۆماسى به‌رێ خوه بده‌ینه هه‌رێما كوردستانێ، دێ بینین كو ئه‌ڤ هه‌رێمه یا چوویه رێزا وه‌ڵاتێن مه‌زنێن جیهانى و د زۆر چالاكیێن سیاسى و ئابۆرى دا یا چالاك و ئاماده‌یه و ئاڵایێ وێ به‌رامبه‌ر ئاڵایێن وه‌ڵاتێن سه‌ربه‌خوه دهێته بلندكرن.
ئه‌گه‌ر پشكداریا مه‌سرور بارزانى و شاندێ هه‌رێما كوردستانێ ل گۆڕبه‌ندێ دیالۆگا مه‌نامه ل پایته‌ختێ شانشینیا به‌حره‌ین و كۆمبوونێن جه‌نابێ وى لگه‌ل هژماره‌كا زۆرا رێبه‌ر و پله‌دار و نوونه‌رێن وه‌لاتا و دانانا ئالایێ كوردستانێ بكه‌ینه نموونه، هه‌ست ب شانازیه‌كا مه‌زن دهێته‌كرن و ڕه‌نگه خه‌لكێن وه‌ڵاتێن بیانى ب دیتنا ڤان دیمه‌نا كوردستانێ ب وه‌ڵاته‌كێ سه‌ربه‌خوه و خودان سه‌روه‌رى ببینن.
ئه‌ڤ چالاكیێن سیاسى و ئابۆرى یێن هه‌رێما كوردستانێ ژ نشكه‌كى یان بێ به‌رنامه‌یى نه‌بوویه، ئه‌قلیه‌تا سیاسى و دبلۆماسیه‌ته‌كا مه‌زن بۆ ڤێ چه‌ندێ پێدڤى یه، ئه‌ڤه ژى ژ ئه‌نجامێ سیاسه‌تا چه‌ندین ساڵى یا پارتى دیمۆكراتى كوردستانه، نه‌خاسمه پشتى سالا 2003 لسه‌ر ده‌ستێ سه‌رۆك مه‌سعود بارزانى هاتیه دارشتن و په‌یروكرن و سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانى ژى چ وه‌كى سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ یان سه‌رۆكێ هه‌رێمێ درێژه ب وێ سیاسه‌تێ و پلانێ دایه و بوویه سیاسیه‌كێ كارێزما و به‌رنیاس لسه‌ر ئاستێ جیهانێ، مه‌سرۆر بارزانى سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ژى وه‌كى په‌روه‌رده‌كاره‌كێ وێ قوتابخانێ و سه‌ركرده‌كێ گه‌نج شیا د كاودانێن دژوار یێن سیاسى و دبلۆماسى و ئابۆرى یێن سه‌پاندى لسه‌ر هه‌رێما كوردستانێ ب چالاكیێن سیاسى و ئابۆرى و گارگێرى و ئاڤه‌دانى و چاكسازى بوویه جهێ سرنجراكێشانا جیهانێ و ئێك ژ سه‌ركرده و رێبه‌رێن بریسقه‌دار ل ده‌ڤه‌رێ ب گشتى.
وێ پێشوازیا گه‌رم و فه‌رمى یا سه‌رۆكێ حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ و زنجیره‌كا كۆمبوونان لگه‌ل پاشایێ به‌حره‌ین و مه‌زنه سه‌ركرده و نوونه‌رێن وه‌ڵاتێن جیهانى و هه‌رێمى ل كۆڕبه‌ندێ دیالۆگا مه‌نامه پێگه‌هێ سیاسى یێ هه‌رێما كوردستانێ مه‌زنتركر و نیشانه كو ل سه‌ر ده‌ستێ جه‌نابێ وى و سیاسه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ئه‌وا ژلایێ پارتى دهێته دارشتن و برَێڤه‌برن، كوردستان كریه بنگه‌هه‌كێ مه‌زن و ئارام یێ دیمۆكراسیێ و پێكڤه‌ژیانێ و ل پێشیا زۆر وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ دهێت و بوویه فاكته‌ر و كلیلا چاره‌سه‌ركرنا زۆر پرسێن سیاسى و جڤاكى ل سه‌ر ئاستێ ئیراقێ.
ره‌نگه ژبه‌ر وێ ره‌وشا ئابۆرى یا ژلایێ ئیراقێ ل سه‌ر هه‌رێما كوردستانێ هاتیه سه‌پاندن، پشكه‌كا خه‌لكێ هه‌رێما كوردستانێ، نه‌خاسمه چینا لاوان ڤان چالاكیێن سه‌رۆكێ حوكمه‌تێ گرنگ و مه‌زن نه‌بینن، لێ به‌روڤاژى، راسته چونكى هه‌بوونا په‌یوه‌ندیێن دبلۆماسى یێن بهێز لگه‌ل وه‌لاتان بتایبه‌ت بۆ هه‌رێما كوردستانێ كۆ دناڤ ده‌وله‌ته‌كێ دایه كو هزرا شۆفینى و مه‌زهه‌بى لسه‌ر ڤى هزرا ئارامى و ئاڤه‌دانى و نشتیمانى و ده‌وله‌تداریێ یه و بێ گوهدان ب ده‌ستوور و قانوونان بۆ پاراستنا به‌رژه‌وه‌ندیێن تایبه‌ت په‌نایێ بۆ چه‌كداریێ دبه‌ن و خوه مه‌زنتر و بلندتر ژ گوپیتكا ده‌ستهه‌ڵاتا وه‌ڵاتى دزانن..!
بۆ پاراستن و پێشڤه‌برنا هه‌رێما كوردستانێ و دابینكرنا پشته‌ڤانیا سیاسى و ئابۆرى گرنگه هه‌رێما كوردستانێ تۆڕه‌كا به‌رفره‌ها په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل وه‌لاتان هه‌بیت، پشكدارى ل ڤان ره‌نگه كۆڕبه‌ندا وێ پشته‌ڤانیێ و وان په‌یوه‌ندیان دروست دكه‌ت، هه‌ر وه‌كى هه‌بوونا په‌یوه‌ندیێن بهێز یێن كوردستانێ لگه‌ل هژماره‌كا وه‌ڵاتێن جیهانێ، نه‌خاسمه یێن زلهێز ل سالا 2017 ل سه‌ر ده‌ستێ سه‌رۆك نێچیرڤان بارزانى هه‌رێما كوردستانێ ل قه‌یران و گه‌مارۆیه‌كا مه‌زن قورتالكری بتایبه‌ت فه‌ره‌نسا.
لگه‌ل ڤێ چه‌ندێ ژى پێدڤیه حوكمه‌ت هه‌وڵێن ژدل بده‌ت بۆ خۆشكرنا ژین و ژیارا وه‌لاتیا و ڤه‌كرنا ده‌رگه‌هێن دامه‌زراندنێ و زێده‌كرنا ده‌لیڤه‌یێن كارى بۆ كێمكرنا رێژا بێ كاریێ، ئه‌ز دبینم گاڤێن چاكسازیێ یێن حوكمه‌تا هه‌رێما كوردستانێ ل سه‌ر ده‌ستێ مه‌سرۆر بارزانى و ده‌ستپێكرنا چه‌ندین پرۆژێن ستراتیژى ژێرخانه‌كا ئابۆرى یا ب هێز بۆ كوردستانێ دانایه و نیشانێ چاره‌سه‌ركرنا ڤێ قه‌یرانا ئابۆرى یه.
