هه‌شتى مارس زه‌نگا هشیاریا جڤاكى یه
هه‌یفا دۆسكى
(پێدڤیه ئه‌م به‌س به‌حسا یه‌كسانیێ بكه‌ین، به‌لكو هه‌ولا دادپه‌روه‌ریێ بكه‌ین ل سه‌ر هه‌ر بابه‌ته‌كێ سیاسى و ئابوورى و جڤاكى)
د ناڤ جڤاكى دا به‌حسا هه‌شتى مارس ل سه‌ر رۆپه‌لێن رۆژنامه و گۆڤارا و تۆرێن جڤاكى دهێته‌كرن و ب جاران ب گه‌رمى گه‌نگه‌شه ل سه‌ر بابه‌تێ مافێ ئافره‌تێ دهێته‌كرن هه‌تا جاران ب توندى به‌رسڤ ل سه‌ر كۆمێنت و بابه‌تى ده‌ن و هزر دكه‌ن مافێ ئافره‌تێ هێلا سۆڕه، ئانكو جاران ئه‌و كه‌سێن به‌حسا مافێ ژنێ ژى دكه‌ن مرۆڤێن جودانه د جڤاكى دا و كه‌سانێن سه‌یرن، لێ تشتێ مه دڤێت ئه‌م به‌حس بكه‌ین هه‌شتى ئادارێ چ دگه‌هینیت و بۆچى هاتیه كو ل كارگه‌هه‌كا رستن و چنینێ ل ل باژێرێ نیۆیۆرك ل ئه‌مریكا ژماره‌كا ژنان وه‌ك كرێكار لێ كاركر ل سالێن 1856 ئه‌ڤان كرێكاران كار دكر، لێ پشتى گه‌له‌ك مافێن وان دهاتنه بنپێكرن، ئینا ئه‌ڤان ژنان بوون به‌لێ مووچێ زه‌لامان ژ یێ ژنان پتر بوو دستوورى پتر بۆ زه‌لامان دهاتنه‌دان، لێ ژن ب زارۆیێن خوه‌ڤه كاردكر و هه‌تا ده‌ستوورى و مووچێ ژنان كێمتر بوون ژبه‌ر هندێ ئه‌و نه‌خۆشى و ده‌رده‌سه‌ریا ب سه‌رێ ژنان دهات گه‌هشته گۆپیتكێ و ئێدى ژن نه‌شیان هه‌دارێ بكه‌ن رابوون ب گێرانا به‌یانامه و دیسا خوه نیشادانه‌كێ، كو مافێ وان به‌س بهێته خوارن و ئه‌و ب كێمى بهێنه دیتن د ناڤ جڤاكى دا، راسته د ڤێ كارگه‌هێ ڤه ژنان كاردكر، لێ ئه‌و كه‌سێن ئه‌ڤ چه‌نده ب سه‌رى ڤان ژنان دئینا هه‌ر ئه‌و زه‌لام بوون یێن ژ وه‌لاتێ وان ب سه‌رى وان دئینا و ئه‌و وه‌لاتێ ئه‌م هزر دكه‌ین یێ ل گۆپیتكا ره‌وشه‌نبیرى و تێگه‌هشتنێ، ئه‌و ژنه ژى رابوون ئه‌ڤ خوه‌نیشادانه‌كرن و ل دۆرێن وێ سالێ ب هزاران ژن بوونه قوربانى، چونكى پتریا زه‌لامان ئه‌و چه‌نده ره‌تكرن و ئه‌و ئێشاندن و برینداركرن و هه‌تا گه‌له‌ك ژ وان هاتنه سۆتن، بتنێ داكو ده‌نگێ ژنێ نه‌مینیت و هه‌ر كویله و ژوار و ل بن ده‌ستێ زه‌لامى بیت، ئانكو ئه‌ڤ چه‌ند گه‌له‌ك ژمێره ل سه‌ر ده‌ستێ زه‌لامان هاتینه كرن و هه‌مى ده‌ما هه‌ول دایه ژن كویله‌كا ژار بیت و هه‌ر گوهدارى وى بیت وه‌كو به‌نده‌یه‌ك بیت دبن فه‌رمانێن زه‌لامى ڤه، ژبه‌ر هندێ ئه‌ڤان ژنان ئه‌ڤ چه‌نده ره‌تكرن و تووشى گه‌له‌ك توندوتیژیى و نه‌خۆشى و ئازارا بوون، ئینا پشتى هینگێ ب چه‌ند سالا كو 1908 كو نێزیكى60 ژنان گیانێ خوه ژ ده‌ستدایى و د وێ كارگه‌هێ ڤه، چونكى پشتى خوه‌نیشادانێ ئه‌و هه‌مى هاتنه سۆتن و گه‌له‌ك ژ وان گیانێ خوه ژده‌ستدا، ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ ل سالا 1908 گه‌له‌ك چالاكى و بزاڤ هاتنه‌كرن و بۆ هندێ ده‌مژمێرێن كارى ژنێ بهێنه‌كێمكرن و زارۆ كار نه‌كه‌ن مووچێ ژنێ ژى وه‌كو یێ زه‌لامى بیت نه‌ك یێ كێمتر بیت هه‌تا ده‌مێن بهێن ڤه‌دانێ بۆ ژنێ هه‌بن ژبه‌ر چاڤدێریا زارۆیێن وێ زێده‌بارى ره‌فتاره‌كا نه‌رم ل گه‌ل وێ بهێته ئه‌نجامدان، به‌روڤاژى ئه‌ڤێ هه‌میێ ل سالا 1909 ژلایێ ژماره‌كا ژنێن سه‌ركرده ل نه‌ته‌وێن ئێكگرتى هه‌ول دان ئه‌و درووشم و پۆسته‌ر و ئاخفتنێن وان هاتنه په‌سندكرن و رێز ل خه‌بات و قوربانیا وان ژنا هاته‌دان ئه‌ڤه رۆژه ساخدكر و گرنگى پێ دا هه‌تا سالا 1977 ل كۆنگره‌كێ (نه‌ته‌وێن) هاته په‌سه‌ندكرن كو ل هه‌مى سالان هه‌شتى ئادارێ ببیته رۆژا جیهانى یا ئافره‌تان و ب چالاكى و درووشم و بزاڤ بهێته ساخكرن وه‌كو بیرئینانه و ڤه‌گه‌ریانه‌ك بۆ هه‌ر كه‌سه‌ك بكه‌ت به‌رانبه‌ر رۆل و مافێ ژنێ ل جڤاكى و خێزانێ ب تایبه‌ت، ژبه‌ر ڤێ ئێكێ ژى هه‌شتى ئادارێ رۆژا جیهانێ یا شۆره‌شا ژنێ یه و ئه‌و به‌رگرى و نه‌خۆشى و ئازارێن ژن دبه‌ته سه‌ر ل سه‌ر ده‌ستێ ره‌گه‌زێ نێر و هه‌تا جاران بلا ئه‌م دراستگۆ بین ژن ژى دژى ژنێ ئێش و ئازارا ده‌تێ و دڤێت زه‌لامى هانده‌ت دژایه‌تى و ئه‌زیه‌تێ ل به‌رانبه‌ر ژنێ بكه‌ت، گرنگه ئێدى پێ بگه‌هین ژن ته‌مامكه‌را زه‌لامى یه د هه‌ر كاره‌كى دا و نابێژم مه زه‌لامێن توندره‌و نینن، لێ گه‌ر بیرا خوه ل قوربانیێن ژنا كورد بینین دێ هه‌ست پێ كه‌ین گه‌له‌ك خه‌بات و بزاڤ هه‌ول دان كرینه داكو بشێت هه‌ڤكاره‌كا چه‌له‌نگ بیت د هه‌ر بیاڤه‌كێ زه‌لام تێدا كار دكه‌ت و دڤێت خێزانا خوه راگریت، چونكى پتریا جاران په‌سنه و ئاڤاكرنا خێزانێ بۆ رۆلێ زه‌لامى ڤه‌دگه‌ریت و دبیت جڤاك هزر نه‌كه‌ت كه‌سه‌ك هه‌یه ڤى زه‌لامى ئاڤا دكه‌ت هه‌تا شیایى ڤێ خێزانێ ل سه‌ر پێن وێ بهێلیت، ل دووماهیێ ژى دبێژم پێدڤى یه ئه‌و داخوازا یه‌كسانیێ نه‌كه‌ین، به‌لكو یا دادپه‌روه‌ریێ بكه‌ین ل سه‌ر هه‌ر بابه‌ته‌كێ د ناڤبه‌را ژن و زه‌لامى دا د بیاڤێ سیاسى و ئابوورى و جڤاكى و.. هتد.
