هه‌ولێر و راگرتنا هه‌ڤسه‌نگیێن هه‌رێمایه‌تی
د. ڤه‌هێل گه‌لناسكی
هه‌ولێر، وه‌سا به‌رنیاسه ل گشت رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست كو هه‌ڤالبه‌ندا رۆژئاڤایه، و د هه‌مان ده‌مدا شه‌ریكه دگه‌ل دو هێزێن هه‌رێمایه‌تی یێن كو پڕانیا به‌رژه‌وه‌ندیێن وان د گه‌ل به‌رژه‌وه‌ندیێن رۆژئاڤا دهه‌ڤدژن.
له‌وما؛ حوكمه‌تا هه‌ولێرێ كه‌فتیه هه‌مبه‌ر ئاریشه‌ك مه‌زن هه‌تاكو بشێت هه‌ڤسه‌نگیێ د ناڤبه‌را به‌رژه‌وه‌ندیێن ڤان هێزان دا رابگریت، پیخه‌مه‌ت پاراستنا ئه‌وله‌هی و گه‌شه‌پێدانا به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه.
وه‌ك دیار، كو ململانا ڤان به‌رژه‌وه‌ندیێن هه‌ڤدژ رۆژ بۆ رۆژێ زێده‌تر یێن خوه ڤه‌دكێشنه ناڤ جه‌رگێ هه‌ولێرێ، ب هێرشێن مۆشه‌كا جاروجار ژی ب هێرشێن درونا ـ (فرۆكێن بێ فرۆكه‌ڤان) بۆ سه‌ر فرۆكخانا هه‌ولێرێ و باره‌گایێن دیپلۆماسی و سه‌ربازگه‌هێن هه‌ڤپه‌یمانان، وه‌ك ئێك ژ ده‌رهاڤێژێن ڤێ ململانێ ژ ئه‌نجامێ نه‌رازیبوونا شه‌ریكێن هه‌ولێرێ ژ سیاسه‌تێن وێ.
ژ وان دلگرانیێن ته‌هرانێ هه‌مبه‌ر هه‌ولێرێ، بزاڤێن هه‌ولێرێ نه سه‌باره‌ت ده‌ركرنا هێزێن حه‌شدا شه‌عبی ژ شنگالێ، ژبه‌ر ئێك، ئه‌ڤ كاره دێ بیته ژ ده‌ستدانا كوریدورێ پێكڤه‌گرێدانا هێزێن هه‌ڤالبه‌ندێن ئیرانێ د ناڤبه‌را ئیراقێ و سووریێ دا، دو، ب ده‌ركرنا حه‌شدا شه‌عبی ژ شنگالێ، ئیران وه‌سا پێشبینی دكه‌ت كو ده‌ڤه‌ر دێ كه‌ڤیته ژێر كاریگه‌ریا توركی، و وه‌سا ته‌هران دێ كارته‌ك كاریگه‌ر هه‌مبه‌ر ئه‌نقه‌ره ژ ده‌ست ده‌ت. هه‌ر وه‌سا دلگرانیا ته‌هرانێ ژ هه‌ولێرێ سه‌باره‌ت داخوازا وێ ژبو گه‌له‌ك جاران ژ هه‌ولێرێ كو هێزێن پارتا دیموقراتا كوردستانا ئیرانێ ژ خاكا كوردستانا باشور ده‌ربكه‌ت.
ژ ئالیه‌كێ دی ڤه، هه‌ولێر هه‌مبه‌ر ئارێشه‌كا دیه، ئه‌و ژی هه‌بوونا هێزێن پارتا كرێكارێن كوردستانێ په‌كه‌كێ ل شنگالێ و هێزێن هه‌ڤالبه‌ندێن دگه‌لدا (یه‌كێن پاراستنا شنگالێ)، دیسا ئه‌ڤ چه‌نده ژی جهێ دلگرانیا ئه‌نقه‌ره‌یه ژ هه‌ولێرێ و وه‌سا ژ هه‌ولێرێ دخوازیت كو هاریكارتر بیت دگه‌لدا ژ بۆ ده‌ركرنا په‌كه‌كێ ژ شنگالێ.
ده‌رئه‌نجام، ته‌هران ل پشته‌ڤانیا په‌كه‌كێ ڤه‌گه‌ریایه ڤه وه‌ك كارته‌ك فشارێ دژی ئه‌نقه‌ره، بتایبه‌ت ژی پشتی ئه‌نقه‌ره هێزێن خوه ل توخیبێن باكۆرێ ئیرانێ ژ ئالیێ ئازه‌ربێجانێ ڤه بجهكرین د چارچۆڤێ شه‌ڕێ گرتنا هه‌رێما ناگۆرنۆ ـ قه‌ره‌باخ دا و پشته‌ڤانیا ئه‌نقه‌ره ل باكۆ پیخه‌مه‌ت ساخكرنا پرۆژێ وێ یێ بناڤێ (خورتكرنا ڕۆڵێ ئازه‌ری یێن ده‌رڤه). كو پروژه ئێكسه‌ر ئاراسته‌كریه ژبو هه‌رێما ئازه‌ربێجانا ئیرانێ (ئازه‌ربێجانا رۆژهه‌لات).
دئێته پێشبینیكرن كو حوكمه‌تا ئیراقێ یا بێت، ئه‌گه‌ر هات و كازمی هه‌ر بوو سه‌ڕوك وه‌زیرێن حوكمه‌تێ، دێ رژدتر بیت لسه‌ر ده‌ركرنا گشت هێزێن بیانی ژ ئیراقێ و نه‌هێلانا سه‌ربازگه‌هێن وان (ئانكو؛ ده‌ركرنا هێزێن په‌كه‌كێ و گرتنا سه‌ربازگه‌هێن توركی)، بتایبه‌ت ژی پشتی ئه‌مریكا هێزێن خوه بته‌مامی ژ ئیراقێ ڤه‌دكێشیت لدوماهیا ڤێ سالێ. ، ئانكو؛ به‌غدا دێ بزاڤا راگرتنا هه‌ڤسه‌نگییا دناڤبه‌را ئیران و توركیا دا كه‌ت، وه‌ك پارچه‌ك ژ سیاسه‌تا كازمی كو ئیراقێ دوباره ڤه‌گه‌رینیت وه‌ك فاكته‌ره‌كێ راگرتنا هه‌ڤسه‌نگیا هه‌رێمایه‌تی.
لدوماهیێ ژی، ئێك ژ ئارمانجێن ته‌هرانێ ژ ئێشاندنا هه‌ولێرێ ب رێیا هه‌ڤالبه‌ندێن خوه ئه‌وه، كو هه‌ولێر پتر ملكه‌چی داخوازیێن ته‌هرانێ ببیت، دیسا هه‌ولێر پتر هه‌ڤده‌نگ ببیت دگه‌ل نه‌خشه‌رێیا هه‌ڤپه‌یمانه‌تیا پێكئینان و پلانێن حكومه‌تا ئیراقێ یا بێت و، د هه‌مان ده‌مدا بیرا هه‌ولێرێ دئینیت ل حسابێن پشتی خوه‌ڤه‌كێشانا هێزێن ئه‌مریكا ژ ئیراقێ.
*مامۆستایێ زانكۆیێ
