هه‌ژاری و ئێمناهی
ب هه‌بوونا مرۆڤی ل سه‌ر ئه‌ردی هه‌ژار و هه‌ژاری هاتینه نیاسین و هه‌می ئایین و بیرمه‌ندا بزاڤ كرینه ڤێ ئاریشێ چاره‌سه‌ر بكه‌ن یان ئێش و ئازارێن وێ ل سه‌ر مرۆڤی كێم بكه‌ن.
هه‌ژاری دیارده‌كا ئاسان نینه و چه‌ندین ره‌هه‌ندێن جۆرا و جۆر یێن (ئابووری ـ جڤاكی ـ سیاسی و مێژوویی و هه‌تا ئه‌منی بخوه‌ڤه دگریت و تێگه‌هێ هه‌ژاریێ ژ كومه‌لگه‌هه‌كێ بۆ ئێكا دیتر دهێته گوهۆرین هه‌ر وه‌سا ژ قووناغه‌كێ بۆ قووناغا دی ژ به‌ر گوهۆرینا سیسته‌مێ سیاسی و ئاستێ ره‌وشه‌نبیری و رێژا داهاتی، به‌لێ رێكه‌فتنه‌كا نه فه‌رمی هه‌یه د ناڤبه‌را هه‌می خه‌لكێ جیهانێ داكو هه‌ژاری ئه‌وه ئاستێ ژیانێ وه‌ك پێدڤی نه‌بیت و كێماسی د خوارنێ دا هه‌بن و چاڤدێریا ساخله‌می یا كێم بیت و فێركرن د هه‌می ئاستێن فێركرنێ دا نه‌بیت و ئاكنجیبوون ل جهێن به‌رته‌نگ بیت و وه‌لاتی چ یه‌ده‌كێن پاره‌ی نه‌بیت بۆ دابینكرنا پاشه‌رۆژێ و به‌رسینگرتنا ئاریشێن نه‌خۆشیێ و گرفت و ئالۆزیان و بێكاریێ.
هه‌ژاری چه‌ندین جۆرن ژ ئه‌وان هه‌ژاریا (مادی) و هه‌ژاریا پشكداریێ د بریاردانێ دا ل وه‌لاتی و هه‌ژاریا سه‌ربه‌خوه‌یێ و زێده‌باری هه‌ژاریا ده‌مكی و یا درێژخایه‌ن و هه‌ژاریا ره‌هایی و رێژه‌ی و هه‌ژاریا تاكه كه‌سی و یا گشتی و هه‌ر وه‌سا هه‌ژاریا به‌لاڤ و لڤلءك و یا خوه‌جه.
هه‌ژاری دیارده‌كا ب مه‌ترسیه ل سه‌ر جڤاكێ نیڤده‌وله‌تی ژبه‌ر كو ژ ئه‌نجامێ جوداهیێ د داهاتی دا په‌یدا دبیت و ئه‌ڤ مه‌ترسیه هه‌می لایه‌نێن ژیانێ بخوه‌ڤه دگریت و سازیێن نێڤده‌وله‌تی ل ئه‌وێ باوه‌ریێ نه كو پێدڤی یه ئه‌ڤ دیارده بهێته چاره‌سه‌ركرن و كارتێكرنا وێ بهێته كێم كرن و ژماره‌كا زۆر ژ خه‌لكی دبن هێلا هه‌ژاریێ دانه و ئاڤ و خوارن و سه‌خله‌می و فێربوون و جهێ ئاكنجیبوونێ وه‌ك پێدڤی بۆ نائێته دابین كرن و رێژا هه‌ره مه‌زن ژ داهاتێ جیهانێ د ده‌ستێ رێژه‌كا كێم دایه و ل دووڤ به‌رژه‌وه‌ندیێن خوه كاری دكه‌ن و بۆ ئه‌ڤێ مه‌ره‌مێ چه‌ندین كۆنفرانس و كۆنگره هاتینه به‌ستن و ژماره‌كا زۆر ژ رێكخراو و ده‌زگه‌هان ل سه‌ر ئاستێ نێڤده‌وله‌تی یان نافخوه هاتینه دامه‌زراندن بۆ پێناسه‌كرنا ڤێ دیاردێ و زانینا ئه‌گه‌رێن وێ و به‌رجاڤكرنا چاره‌سه‌ریێ و كارتێكرنا وێ ل سه‌ر ژیانێ و ژ لایێ ئێمناهیێ ڤه ئه‌ڤێ دیاردێ كارتێكرنێن خراب هه‌نه و ژ ئه‌وان: ـ
ـ كه‌سێ هه‌ژار بۆ په‌یداكرنا پاریێ ژیانێ (رێژا هه‌ره‌مه‌زن) یێ به‌رهه‌ڤه په‌نایێ بۆ ئه‌نجامدانا تاوانان ببه‌ت و تایبه‌ت تاوانێن (كوشتنێ ـ دزیێ، فێلبازیێ، خوازۆكیێ، شه‌لاندن، بازرگانیا ب كه‌ره‌ستێن بێ هۆشكه‌ر.. هتد) و ئه‌ڤ تاوانه دبنه جهێ نه‌ئارامیێ ل ناڤ جڤاكی كو هه‌می وه‌لاتی ژ گیان و سامانێن خوه بترسن و هه‌می رێكا بكاربینن بۆ دابینكرنا ئه‌وان و رێژا تاوانان گرۆڤه‌یه ل سه‌ر ته‌ناهیا هه‌ر جڤاكه‌كی.
ـ هه‌ژاری پالده‌ره‌كێ سه‌ره‌كی یه بۆ كۆچبه‌ریێ ب رێیێن یاسایی و نه یاسایی و كه‌سێ هه‌ژار (رێژه‌ی یه) یێ به‌رهه‌ڤه خاك و وه‌لاتێ خوه بجه بهێلیت ل دووڤ پاریێ ژیانێ بگه‌ریت و هه‌ر كاره‌كی بكه‌ت زێده‌باری هه‌لگرتنا بارێ ئه‌و ئالۆزیێن ژ ئه‌نجامێ كۆچكرنێ په‌یدا دبن.
ـ زۆربه‌ی شۆره‌ش و سه‌رهلدانان ل جیهانێ ژ ئه‌نجامێ هه‌ژاریێ بووینه و خه‌لكێ هه‌ژار ئه‌ڤی كاری دكه‌ت وه‌ك كۆده‌تا ل سه‌ر رژێمێن ده‌ستهه‌لاتدار و هزر دكه‌ت ئه‌ڤ رژێمه‌یه ئه‌گه‌رێ هه‌ژاریا وی و چ به‌رنامه نینن بۆ كێمكرنا ئازارێن ئه‌وان و گومان تێدا نینه شۆره‌ش و سه‌رهلدان ئه‌گه‌ره‌كێ سه‌ره‌كینه بۆ نه‌ئارامیێ ل هه‌ر وه‌لاته‌كی تایبه‌ت ل ده‌سپێكێ و زیانێن مه‌زن ل دووڤ خوه دهێلیت.
ـ ته‌خا هه‌ژار بۆ ب ده‌ستڤه‌ئینانا مافێن خوه د ژیانێ دا په‌نایێ دبه‌نه به‌ر خوه‌نیشاندانان و كارێن توندوتیژیێ دژی ده‌ستهه‌لاتێ و كه‌سێن ده‌وله‌مه‌ند و ئه‌ڤ كاره دبنه ئه‌گه‌رێ تێكدانا ره‌وشا ئێمناهیێ ل هه‌ر وه‌لاته‌كی.
ـ ژ لایێ ده‌روونی ڤه هه‌ژاری ئێكه ژ هۆكارێن دوبه‌ره‌كیێ یه د ناڤبه‌را ته‌خا هه‌ژار و تاخا ده‌وله‌مه‌ندا یه تایبه‌ت ده‌مێ هه‌ژار هزر دكه‌ن ئه‌گه‌رێن هه‌ژاریا ئه‌وان ده‌وله‌مه‌ندن و پاریێ ژیانا ئه‌وان قوت دكه‌ن و كه‌ربوكین په‌یدا دبیت و ئه‌ڤ چه‌نده دبیته ئه‌گه‌رێ لاوازیا ئێكرێزیا جڤاكی بۆ به‌رسینگرتنا هه‌ر گه‌فه‌كا ب مه‌ترسی ل سه‌ر ئێمناهیا ئه‌وی جڤاكی.
ـ زۆربه‌ی جاران كه‌سێ هه‌ژار دبیته نێچیره‌كا ئساناهی بۆ ده‌زگه‌هێن ئه‌منی كو ئه‌ڤی كه‌سی بۆ مه‌ره‌مێن خوه بكاربینن ل به‌رامبه‌ر باشكرنا ره‌وشا ژیانا وی.
ئه‌ڤجا پێدڤی یه هه‌ر ده‌ستهه‌لاته‌كێ به‌رنامه‌كێ باش هه‌بیت بۆ كێمكرنا كارتێكرنا ڤێ دیاردێ ل سه‌ر وه‌لاتیان و هه‌ڤكاری هه‌بیت ل گه‌ل جڤاكێ نێڤده‌ولی بۆ هه‌مان مه‌به‌ست.