هونەر و خەونێن کچان: داخوازەکا رەوا
سندس سالح محەمەد
ل جیهانا مە یا ئەڤرو، گەلەک کچ هەنە خودان شیان و رەوشتێن هونەری نە، لێ مخابن گەلەک جاران ئاستەنگ و رێگری ژ لایێ مالباتان ڤە دهێنە دروستکرن ئەڤ چەندە دبیتە ئەگەرێ هندێ کو گەلەک ژ وان کچان نەشێن خەونێن خو بدەست خوڤە بینن و هیڤیێن خو پێش بئێخن.
ل دەڤەرا مە، هونەر ب گشتی و ب تایبەتی ژی بو کچان، هێشتا نەبویە تشتەکێ ئاسایی و قەبیلکری ژ لایێ هندەک مالباتان ڤە. گەلەک جاران مالبات ب چاڤەکێ نەباش ل هونەری دبینن وێ چەندێ دبینن کو هونەر دێ کاریگەریەکا نەرێنی ل سەر کچا وان هەبیت.
لێ راستی ئەوە کو هونەر رولەکێ گرنگ د ژیانا تاکەکەسی و جڤاکی دا دگێریت هونەر دبیتە ئەگەرێ:
– پێشکەفتنا کەسایەتیێ
– زێدەکرنا هزرا داهێنەرانە
– باشترکرنا شیانێن دەربرینێ
– کێمکرنا سترێسێ
– پەیداکرنا متمانەیێ ب خو
پێدڤیە مالبات تێبگەهن کو رێکگرتن ل کچێن خو یێن خودان شیانێن هونەری، نە تشتەکێ دروستە. چونکی:
١. هەر کەسەک مافێ وی هەیە خەونێن خو بجهبینیت.
٢. تالێنت و شیان نابیت بهێنە ڤەشارتن
٣. جڤاک پێدڤی ب هونەرمەندێن ژن هەیە
٤. هونەر دشێت ببیتە سەرچاڤەیێ داهاتی
٥. هونەر دبیتە ئەگەرێ گەشەکرنا جڤاکی
چەوا مالبات دشێن پشتەڤانیا کچێن خو بکەن؟
– گوهداریا خەونێن وان بکەن و وان هان بدەن
– دەرفەتان بو وان پەیدا بکەن بو فێربوون و پێشکەفتنێ
– باوەریێ ب شیانێن وان بینن
– پشتگیریا وان بکەن ل دەمێ ئاستەنگیان
– رێکێ بدەنێ بەشداریێ د چالاکیێن هونەری دا بکەن
– کەرەستەیێن پێدڤی بو وان دابین بکەن
ئەگەر مە بڤێت جڤاکەکێ پێشکەفتی و تەمام هەبیت، دڤێت ئەم رێکێ بدەین هەمی ئەندامێن جڤاکی، ژ ژن و مێر، کو بەهرەیێن خو پێشڤە ببەن و خزمەتا جڤاکێ خو بکەن. هەر کچەکا خودان شیانێن هونەری پێدڤیە پشتەڤانیێ ژ مالباتا خو ببینیت، دا کو بشێت خەونێن خو بدەست ڤە بینیت و ببیتە نمونەیەکا باش بو کچێن دی.
مە هندەک نمونێن سەرکەفتی هەنە ژ کچێن شیاین ب سەرکەفتن د بیاڤێ هونەری دا پێش بکەڤن، و ئەڤ چەندە ببو ئەگەرێ هندێ کو ناڤێ وان و مالباتێن وان بلند ببیت و ببنە جهێ شانازیێ بو دەڤەرا خو.
ئاریشەیێن سەرەکی یێن کو کچ روبەرو دبن:
– ترسا جڤاکی و عەیبکرن
– نەبوونا پشتەڤانیا دارایی
– کێمبوونا دەرفەتان
– نەبوونا سەنتەرێن تایبەت بو راهێنانێ
– رەخنەیێن نەرێنی ژ لایێ دەوروبەری ڤە
چارەسەری بو ڤان ئاریشەیان:
١. رولێ دەزگەهێن پەروەردەیی:
– دڤێت قوتابخانە گرنگیەکا زێدەتر بدەنە چالاکیێن هونەری
– پێشبرکێن هونەری بهێنە رێکخستن
– مامۆستایێن شارەزا بهێنە دامەزراندن
– هاندانا قوتابیان بو بەشداریکرنێ د چالاکیێن هونەری دا
٢. رولێ رێکخراوێن جڤاکی:
– پێشکێشکرنا راهێنانێن بێبەرامبەر
– دابینکرنا کەرەستەیێن پێدڤی
– رێکخستنا پێشانگەهان
– بلندکرنا هشیاریا جڤاکی
٣. رولێ حکومەتێ:
– ڤەکرنا سەنتەرێن هونەری
– دابینکرنا بورسان بو خواندنا هونەری
– پشتەڤانیا پروژەیێن هونەری
– دامەزراندنا یاسایێن پاراستنا مافێن هونەرمەندان
٤. رولێ راگەهاندنێ:
– بەلاڤکرنا چیروکێن سەرکەفتنێ
– روناهیکرنا گرنگیا هونەری
– پێشکێشکرنا بەرنامەیێن هونەری
– هاندانا جڤاکی بو پشتەڤانیا هونەری
د داویێ دا، گرنگە کو جڤاک تێبگەهیت کو هونەر نە تنێ بو خوشی و دەمبواراندنێ یە، بەلکو رێکەکە بو:
– پاراستنا کەلتوری
– گەشەپێدانا ئابوری
– پێشکەفتنا جڤاکی
– ناساندنا دەڤەرێ ل دەرڤە
– ئافراندنا دەرفەتێن کاری
ل دوماهیێ دڤێت ئەم وەک جڤاک تێبگەهین کو کچ ژی وەک کوری مافێ هەی خەونێن خو بجهبینیت و پێشڤە ببەن. نابیت ئەم رێگریێ ل پێش وان چێبکەین تەنها ژبەر کو ئەو کچن. هونەر تشتەکێ جوانە و دشێت ببیتە ئەگەرێ پێشکەفتنا تاک و جڤاکی. لەوما پێدڤیە مالبات پشتەڤانیا کچێن خو بکەن دا کو ئەو بشێن ببنە هونەرمەندێن سەرکەفتی و خزمەتا جڤاکێ خو بکەن.
