هوین ژی ل خوه بزڤڕن
سیاسه‌تڤانێ ئه‌مریكی ئیستۆن (Easton, D. , 1953) پێناسه‌یه‌كا كلاسیكی بۆ زانستێ سیاسه‌تێ پێشكه‌ش دكه‌تن و بدیتنا وی سیاسه‌ت بریتیه ژ ” پارڤه‌كرنا ده‌ستهه‌لاتا بۆهایان”. و دگه‌ل ڤێ چه‌ندێ دا و هه‌كه‌ر ئه‌م ل بن به‌رچاڤكا زانستێ سایكۆلۆژیایا سیاسی ته‌ماشه‌ی ڤێ پێناسێ بكه‌ین و ژ هه‌ر لایه‌كی وێ بده‌ینه به‌ر ئێك دچینه سه‌ر بابه‌تێ پرۆسێسا بڕیاردانێ د سیاسه‌تێدا و ژلایه‌نێ پارت و یان حوكمه‌ت یان سیاسه‌تڤانان.
بڕیاردان د سیاسه‌تێدا پرۆسێسه‌ك ئالۆز و د هه‌مان ده‌م دا كارتێكه‌ر و گرنگه. بڕیارێن سیاسی گرێداینه ب گه‌له‌ك كاودانێن ده‌ره‌كی و ڕه‌وش و لایه‌نێ خۆیه‌تی ڤه. دبن ئه‌ڤ بڕیاره تاكی بن و دبیتن ژی ب كۆمه‌ل بهێنه‌دان، و گرنگ ئه‌وه ئه‌ڤ بڕیاره ڕۆله‌كێ مه‌زن د سه‌ركه‌فتن یان سه‌رنه‌كه‌فتنا وی دامه‌زراوه‌ی یان وێ ده‌وله‌تێ دگێڕیتن.
دیاره پارتی دیمۆكراتی كوردستان د په‌رله‌مانێ هه‌رێما كوردستانێ و وه‌ك سه‌نگه‌كێ مه‌زن تێدا ڤیا ڤێ جارێ ژی پێنگاڤه‌ك ئه‌رێنی بۆ سه‌رئێخستنا پرۆسێسا سیاسی ل كوردستانێ بهاڤێژیتن و ئه‌ڤه بڕیاره‌ك وێره‌ك بی، و ب به‌رچاڤگرتنا ڤێ تایبه‌تمه‌ندییا سیاسه‌تێ جاره‌ك دیتر ده‌لیڤه‌یه‌كی بده‌ته هنده‌ك لایه‌نان دا د ڤێ دامه‌زراوێ دا كو ژ پێخه‌مه‌ت بده‌ستڤه‌ئینانا وێ كوردستانیان هزاران هزار شه‌هید و قۆربانیێن داین، ده‌رگه‌هه‌ك بهێته ڤه‌كرن بۆ پشكداریكرنا وان لایه‌نان د بۆهایێن وه‌كی هاریكاری، دۆستایه‌تی، ڕێزگرتن، به‌رژه‌وه‌ندییێن گشتی، په‌ندوه‌رگرتن ژ ئه‌زموونا ته‌حل و دژوارا ڕابردووی و گه‌له‌ك بۆهایێن سیاسیێن دیتر، بۆ وان پارت و لایه‌نان، لێ جهێ داخێیه گه‌له‌ك جاران هاوكێشه وه‌سا ده‌رناكه‌ڤن وه‌كی پلان بۆ دهێته داڕشتن و برَیار ل سه‌ر دهێته‌دان، و مه دیت ڤان پارت و لایه‌نان ل شوینا ببنه ده‌رگه‌هێ خێرێ بۆ ده‌ربازبوون ژ هه‌موو ئه‌و ئاسته‌نگ و قه‌یران و كریزێن ناوچه‌یی و ده‌ڤه‌رێ و جیهانی بۆ كوردستانیان دروستكرین، به‌رۆڤاژی یێ سوواری پێلێن وان دوژمنان بووین ئه‌وێن بدرێژاهییا دیرۆكێ نه‌ته‌وه‌یێ كوردی ساته‌كێ بتنێ ژی ته‌ناهی ل سه‌ر ده‌ستێ وان نه‌دیتیه، و ڤیان ب پیڤه‌رێن دوژمنان بۆهایێن كوردستانیان بپیڤن و ئه‌و هه‌موو قۆربانیا بۆ ڤان ده‌ستكه‌فتان هاتیه‌دان ب فێڕۆ بده‌ن. مه‌ته‌لا ڤان لایه‌ن و پارتان وه‌كی وێ چیڕۆكێیه یا دبێژیتن جاره‌كێ زه‌لامه‌ك هه‌بوو هه‌موو مرادا وی ئه‌و بوو گۆهدرێژه‌ك هه‌بایه و به‌رده‌وام دۆعا بۆ ڤێ چه‌ندێ دكر، و ژ به‌ختێ وی جاره‌كێ ده‌نگه‌ك هاته وی و گوت دۆعایا ته یا هاتیه قه‌بوولكرن به‌لێ ب مه‌رجه‌كی و مه‌رج ژی ئه‌وه ئه‌م دێ گۆهدرێژه‌كی ده‌ینه ته به‌س دێ هه‌سپه‌كی ژی ده‌ینه جیرانێ ته. ڕابوو زه‌لام گه‌له‌ك قه‌هری و خوه نه‌ڕازیكر و گازنده‌كرن دێ چه‌وا گۆهدرێژه‌ك بۆ وی هێتن و هه‌سپه‌ك به‌ر جیرانێ وی كه‌ڤیتن. وی پێهنه‌ك ل به‌ختێ خوه دا و ژبیر كر ئه‌و ئه‌و بوو یێ بۆ گۆهدرێژه‌كی دمر، به‌لێ نۆكه ب ڤی سه‌روبه‌ری ڕادبیتن.
مه‌ته‌لا ڤان پارتان ژی هۆسایه. ئه‌ڤرۆكه خودێ كه‌ره‌م یا كری و ب قۆربانیدان و ماندیبوونێ و خۆڕاگریا نه‌ته‌وه‌ێ كوردی و كوردستانیان و كۆڕێن پارتی و ڕێبازا بارزانیێ نه‌مر و خه‌لكانه‌ك دیتر نێزیكه ئێك ژ خه‌ونێن هه‌ره مه‌زنێن خه‌لكێ ڤێ پارچا كوردستانێ بجه بهێتن و ئه‌ڤ خه‌ونه یا ل سه‌ر ده‌ستێ سه‌رۆك مه‌سعود بارزانی، ئه‌و سه‌ركردێ ماندینه‌ناس، یێ كو شه‌ڤ و ڕۆژێن خوه كرینه ئێك و تێر د ناڤ مال و حال و زارۆكێن خوه دا نامینیتن و ناڤه‌حه‌ویتن، دێ بیته ستێره‌كا گه‌ش و ڕۆناهی، به‌لێ هنده‌ك نه‌فس نزم و نه‌حه‌زێن، كو خۆدانێ مێنتالیته‌یا هزرییا وه‌كی وی زه‌لامێ نه‌زان و تڕۆهاتن، ل جهێ هندێ سوپاسگۆزاری خۆدایێ مه‌زن بن ل ڤێ قۆناغا دژوار دا سه‌ركرده‌یه‌كێ هوسا پێشكه‌شی ڤی گه‌ل و نیشتمانی كری، لێدگه‌ڕهن و لێدگه‌ڕهن دا تشتی مه‌زن و ” ژ مێشێ بكه‌نه گامێش” و ل شوینا هندێ ل ڤێ قۆناغێدا چاڤێ وان ل هندێ هه‌بیتن كا دێ چه‌وا د هاریكار بن و ڕێزێ ل هه‌موو بۆهایێن سیاسی و مرۆڤایه‌تی یێن كوردستانیان بگرن، هندێ دی دبنه ئاسته‌نگ و وه‌كو ” پینجه‌كێ دكه‌ڤنه به‌ر تایێن عه‌جه‌لۆكا ئاڤابوونا ده‌وله‌تا كوردی” ب لایه‌نێ كێمی ڤه ل ڤێ پارچێ كوردستانێ، و ئه‌و نزانن ئه‌ڤ كه‌رب و كینه و دلڕه‌شی و زكڕه‌شیا وان دبیتن ببیته ده‌لیڤه‌یه‌ك بۆ هندێ دوژمنێن مه هندا دیتر بسه‌ر مه‌دا زال ببن و به‌لكو ژی دیسانێ ببنه ئاسته‌نگه‌ك مه‌زن بۆ ڤێ ده‌وله‌تا نۆكه پترتر ژ شێست وه‌لاتان پشتگیریێ لێدكه‌ن و دیسان بۆ سه‌دان و هزاران سالێن دیتر مه بهلێنه ل به‌ر پۆستال و زۆردارییا دوژمن و نه‌یارێن ب چه‌وساندنا كوردستانیان هه‌ر ناڤ و نیشان و ڕێكه‌كێ ل مه دجه‌ڕبینن.
*مامۆستایێ ئه‌كادیمی/بسپۆرێ زانستێن پێداگۆگی و سایكۆلۆژی/زانینگه‌ها زاخۆ