هێزا نڤیسینێ
عەبدولخالق سولتان
نڤیسین رویێ دی یێ ئاخفتنێ یه، له‌ورا هێزا نڤیسینێ دگه‌ل هێزا ئاخفتنێ دهێته به‌راوه‌ردكرن، یا خویایه هه‌ر ل ده‌سپێكێ مرۆڤان ئاخفتن وه‌كو هێزه‌كا ڤه‌شارتی و نه ل به‌رچاڤ بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا په‌رژه‌وه‌ندیێن خۆ بكارئینایه، له‌ورا د مێژوویێ دا هەر كه‌سه‌كێ ئاخفتن خۆش بایه لسه‌رێ دیوانا دروینشت، و هه‌ر كه‌سه‌كێ ئاخفتنێن وی دبنه‌جهـ بانه و ل دویڤ لۆژیكی پەیڤێن خۆ ب رێزكربانه د بوو ئاقلمه‌ندێ ده‌ستهه‌لاتداران، ئه‌ڤجا مرۆڤان به‌رده‌وام هه‌ولدایه ببنه‌خودان زمانێن خۆش و كارتێگه‌ر، و د گه‌ڤن دا د گۆتنه ئه‌ڤان كه‌سان (حه‌كیم) وه‌كی لوقمانێ حه‌كیم.
نڤیسین ژی مینا ئاخفتنێ، نه‌تنێ رێزكرنا رسته و په‌یڤانه، به‌لكو فه‌ره لۆژیكه‌ك ل پشت هه‌بیت، دا بهایه‌كی بده‌ته وێ نڤیسینێ، ژبه‌ركو واتایه نڤیسینێ ژ ئاراسته‌كێ نه‌دیار به‌ره‌ڤ ئارمانجه‌كا ده‌ستنیشانكری دبه‌ت، واتا ژی یا گرێدای ناخێ نڤیسه‌ری یه، ب گۆتنه‌كا دی: نڤیسین ده‌ربڕینێ ژ مه‌به‌ستا نڤیسه‌ری دكه‌ت، له‌وڕا هه‌می نڤیسینێن جددی د مه‌به‌سدارن، و ئارمانجه‌كا هه‌ی، نه‌ده‌ربڕینه‌كا كووره و بێ ئاراسته‌یه، ل ڤێره دیاردبیت كو نڤیسین پروسه‌یه‌كه ژ ناخێ نڤیسه‌ری ده‌ستپێدكەت، ڤه‌رێژا وان هزر و بیرانه ئه‌وێن د مێشكێ نڤیسه‌ری دا دهێنه ئازراندن، چه‌ند ئه‌ڤ هزره د روهن و ئاشكرابن دێ كاریگه‌ریا نڤیسینێ لسه‌ر وه‌رگری پتر بیت، و رێژه‌یا هێزێ د ناڤدا یا فره‌هتر بیت.
هه‌روه‌سا نڤیسین نه‌تنێ ڤه‌رێژا مێشكی یه، به‌لكو هه‌ستكرنا نڤیسه‌ری كارتێكرنه‌كا ئێكسه‌ر یا لسه‌ر راستگوییا نڤیسینێ هه‌ی، ئه‌گه‌ر نڤیسه‌ر ب خۆ د ئه‌ز‌موون وتاقیكرنه‌كێ دا ببۆریت، ل وی ده‌می دێ نڤیسینا وی پتر یا كارتێكه‌ر بیت، ئانكو دێ ب شێوەیەكێ هویرتر ده‌ربرینێ ژ كارڤه‌دانێن ئه‌وێ ئه‌زموونێ كه‌ت، ب گۆتنه‌كا دی: نڤیسه‌رێ خودان سه‌ربۆڕ یێ جێوازه ژ نڤیسه‌رێ پێزانینێن خۆ ب رێكێن خواندنێ یان ڤه‌گێڕانێ وه‌ردگریت، و ئه‌ڤ ب شێوەیەكێ زیق د نڤیسینێ دا دیار دبیت، وەرگر ژی هه‌ست پێ دكه‌ت.
رێژه‌یا پێزانینێن نوی و سه‌رنجراكێش ئه‌وێن د ناڤ هه‌ر گۆتاره‌كێ دا هاتیه دارشتن، هێزه‌كا مه‌زن دده‌ته ئه‌وێ گوتارێ، و كارتێكرنا وێ لسه‌ر نڤیسه‌رێ كویرتر دكه‌ت، مه‌ره‌ما مه ب پێزانینا ئه‌و بهانه ئه‌وێن زێدەكرنەكا مه‌عریفی یان خۆشیه‌كا تایبه‌ت بۆ وه‌رگری دروست دكه‌ن، ئه‌ڤجا پێزانین مینا شیفرانه د ناڤ گۆتارێ دا دڤێت نڤیسه‌ر ب شێوەیەكێ ژیرانه ب كاربینیت، هه‌می پێزانینان ب ئێك جار و ل ئێك جهـ نه دانیت، به‌لكو دڤێت لسه‌ر په‌رگرافێن گۆتارێ ب هێنه دابه‌شكرن.
ئه‌ڤێن مه‌دیار كرین هنده‌ك فاكته‌رن هێزێ دده‌نه هه‌ر تێكسته‌كێ نڤیسینێ، ئه‌و تێكسته یێ زانستی بیت یان یێ وێژه‌یێ بیت.
