وه‌به‌رهێنانا بیانى بۆ مه چه‌ندا گرنگه؟
سه‌ردار شاكر سلێڤانه‌ى
خوه‌یایه هه‌رێما كوردستانێ ئێكه ژ وان وه‌لاتان ێن كو سیاسه‌تا ئابوورى یا ئازاد تێدا دهێته په‌یره‌وه كرن و سه‌قامگێریه‌كا سیاسى و ئابوورى یا گونجایى یا هه‌ی و زێده‌بارى به‌رده‌ستیا رێژه‌یه‌كا زۆر ژ كه‌ره‌سته‌یێن سروشتى و هه‌بوونا جهێن گه‌شتوگوزارێ, هه‌روه‌سا سه‌ره‌راى پالپشتیا وه‌به‌رهێنانێ ب گشتى و وه‌به‌رهێنانا بیانى ب تایبه‌تى لێ هێش وه‌به‌رهێنانا بیانى نه چوویه د ئاستێن پێدڤى ده و نه‌شیایه سه‌رنجا هه‌رى زێده یا وه‌لاتێن بیانى و كۆمپانیێن بیانى بۆ خوه رابكێشت. د ڤێ گۆتارێ دا گرنگیا وه‌به‌رهێنانا بیانى بۆ پێشكه‌فتنا ئابوورێ هه‌رێما كوردستانێ دێ هێته دیاركرن ل گه‌ل هنده‌ك پێشنیاران بۆ باشتركرنا سیاسه‌تێن وه‌به‌رهێنانێ بۆ راكێشانا رێژه‌یه‌كا زۆر ژ وه‌لاتێن بیانى بۆ ناڤ ئاخا كوردستانێ ب مه‌ره‌ما وه‌به‌رهێنانێ, لێ د ده‌سپێكێ دا پێدڤیه بزانین وه‌به‌رهێنانا بیانى چیه و كه‌نگى به‌لاڤبوویه. وه‌به‌رهێنان دهێته ناسكرن ب دانا كارى یا گۆژمه‌كێ دیاركرى چ ب كرینا كه‌لوپه‌له‌كێ یان كرینا كاغه‌زه‌كا دارایى ب مه‌ره‌ما بده‌ستڤه‌ئینانا گۆژمه‌كێ زێده‌تر د پاشه‌رۆژێ ده یان ب رامانه‌كا دى ژ ده‌ستدانا گۆژمه‌كێ دیاركرى یێ دراڤى یه د وه‌ختێ نوكه دا ژ بۆ ئارمانجا پاراستن و زێده‌كرنا دراڤى د پاشه‌رۆژێ ده, گه‌له‌ك جۆرێن وه‌به‌رهێنانێ هه‌نه لێ یێن به‌رچاڤ وه‌به‌رهێنانا ناڤخوه‌یى و وه‌به‌رهێنانا بیانى و وه‌به‌رهێنانا ناڤخوه‌یى گرێدایه ب كارێن د ناڤا وه‌لاتى ده دهێنه ئه‌نجامدان ژلایێ وه‌به‌رهێنه‌رێن ناڤخوه‌یى ڤه. وه‌به‌رهێنانا بیانى ژى دهێته ناسكرن ب وان كریاران یێن كو كۆمپانى و كه‌سێن بیانى ل ناڤا وه‌لاتێ مرۆڤى ئه‌نجامدده‌ن كو ب رێیا وێ سه‌روه‌ت و سامانێ بیانى دكه‌ڤته ناڤ وه‌لاتى چ ب رێیه‌كا ئێكسه‌ر بت یان ژى نه ئێكسه‌ر، لێ ل ڤێره ئه‌م دێ پتر ل سه‌ر وه‌به‌رهێنانا بیانى یا ئێكسه‌ر راوه‌ستین و گرنگیا وێ بۆ خوه‌نده‌ڤانان دیار كه‌ین. پرسیاره‌ك دبت ل ده‌ف وه‌به‌رهێنه‌ران دروست ببت، ئه‌رێ بۆچى وه‌به‌رهێنانێ ل هه‌رێما كوردستانێ ئه‌نجام بده‌م؟ دا به‌رسڤا ڤێ پرسیارێ بده‌ین پێدڤیه بزانین كو پشتى ده‌ركه‌فتنا قانوونا وه‌به‌رهێنانێ یا ژماره (13) ل سالا 2006 و ل گه‌ل راستڤه‌كرنا وێ ل سالێن (2009 و 2013) پتر رێك بۆ وه‌به‌رهێنه‌ران خوه‌شكریه كو كارێن خوه یێن وه‌به‌رهێنانێ ل كوردستانێ ئه‌نجامدان و ئه‌م دزانن كه‌ره‌سته‌یێن سروشتى و مرۆڤى ل هه‌رێما كوردستانێ د زێده‌نه و ده‌ستێن كارى و كرێكار ژى د ناڤ دا هه‌نه‌و ئه‌ڤ كه‌ره‌سته دبنه هاریكار وه‌به‌رهێنه‌ر قه‌ستا ڤێ هه‌رێمێ بكن, خاله‌كا دى هه‌بوونا سه‌قامگێریه‌كا زۆر یا ئابوورى و یا سیاسی و جێگربوونا بهایێ دراڤى هه‌تا راده‌یه‌كێ به‌رامبه‌ر دراڤێن دى, ل دووماهیێ ژبه‌ر كو ژێرزه‌مینا ڤێ هه‌رێمێ حه‌تا راده‌یه‌كێ یا گونجایه كو ئه‌م دشێن بێژن ئه‌ڤ خالێن هه‌بووینه ئه‌گه‌ر رێ بۆ وه‌به‌رهێنانا بیانى خوه ش ببت. لێ ئه‌رێ دێ چاوا شیێن پتر رێكێ بۆ كۆمپانیێن بیانى خوه‌شكین دا قه‌ستا ناڤ وه‌لاتێ مه بكن و وه‌به‌رهێنانێ ئه‌نجامبدن؟ خالا ئێكێ و یا هه‌ره گرنگ ئه‌وه ئه‌م بكارن سه‌قامگێریێ بۆ په‌یدا بكن ژ لایێ ئابوورى و سیاسى ڤه, هه‌روه‌سا ب دانا كوژمێن زێده‌تر بۆ كۆمپانیێن بوه‌به‌رهێنانێ رادبن وه‌ك كریێ, زێده‌بارى كێمكرنا رێژا باجێ و هه‌ر وه‌كى ئه‌م دبینن ژى د قانوونا وه‌به‌رهێنانێ دا ل هه‌رێما كوردستانێ هاتیه وه‌به‌رهێنه‌ر بهێته ئازاكرن ژ دانا باجێ بۆ ده‌مێ چه‌ند سالێن ده‌سپێكا كارى ێن دیار كرى پاشى ژێ بهێته وه‌رگرتن ئه‌ڤه ژى خاله‌كا ئه‌رێنى یه بۆ پشته‌ڤانیكرنا وه‌به‌رهێنه‌ر و كۆمپانیێن بیانى, پێشكێشكرنا كار ئاسانیان ژ هه‌موو لایان ڤه چ بد انا ڤیزه‌یى بت یان ژى ژلایێ قانوونان ڤه بت كو چ قانوونێن نه‌گونجاى نه‌هێته ده‌ركرن ب دژى وه‌به‌رهێنه‌رێن بیانى. لێ دڤێت ئه‌م هشیاربن ژ هنده‌ك كاودانان ئه‌و ژى ب ئینانا كارمه‌ندێن بیانى ژ لایێ كۆمپانیێن دڤێت وه‌به‌رهێنانێ ل وه‌لاتێ مه بكن و ل سه‌ر وان بسه‌پینن كو رێژه‌یه‌كا زۆر ژ كرێكارێن مه بدامه‌زرینن و بده‌نه كارى دا هه‌م رێژا بێكاریێ كێمتر ببت و هه‌م ژى دراڤ بمینت ل ناڤ وه‌لاتێ مه ئه‌گه‌ر نه دبیت ئه‌م سه‌روه‌ت و سامانێ خوه ژ ده‌ست بده‌ین و به‌هرا زێده‌تر بۆ كۆمپانیێن بیانى بچت. له‌وا ب دیتنا من چه‌ند ئه‌م رێ خوه‌شكین كو دراڤێ بیانى ل ناڤ وه‌لاتێ مه زێده ببت دێ بته هاریكار بۆ بهێز راگرتنا بهایێ دراڤێ مه و پتر ده‌لیڤیێن كارى بۆ هه‌ڤوه‌لاتیان په‌یدا بن و دێ رێژا بێكاریێ كێمتر بت و ئابوورێ وه‌لاتێ مه ژى دێ گه‌شه كه‌ت و ژێرخانه‌یا ئابوورى دێ بهێزتر بت.
