پارچەبوونا یۆگسلاڤیایێ ل ساڵا ١٩٩٣، ئەرێ هەمان چیڕۆك دێ ل ئیرانێ و دەڤەرێ ژی دوبارە بیت؟
نزار زهێر شەفیق
وەكی دیار؛ یۆغسلاڤیا ل دوماهیا جەنگا جیهانیا ئێكێ ١٩١٨ وەكو شاهنشینەكا ئێكگرتی دهێتە دامەزراندن، وەكو هەولەك بۆ ئێكگرتنا مللەتێن سلاڤی و پتریا وان ل سەر مەزهەبێ ئەرسودۆكسی «كەنیسا رۆژهەلاتی»، ئەڤ ئێكگرتنە د ناڤبەرا 7 مللەتان دهێتەكرن، ژ وان «سلۆڤی، كرواتی، بۆسنی، مەقدۆنی و سڕبی و چیایێ ڕەش»، پشتی جەنگا جیهانیا دووێ ئەڤ قەوارە ب كۆمارا ئێكگرتیا یۆغسلافیا دهێتە نیاسین، هەلبەت ئێكگرتنا د ناڤبەرا ئەڤان مللەتان ڕەهەندێ خۆ یێ دیرۆكی هەیە ڤەدگەریت بۆ سەدسالیا ١٩ز، نەخاسمە سەرهلدانێن وان دژی دەولەتا ئۆسمانی..هتد.
پشتی ژناڤچوونا ئێكەتیا سۆڤیەتی ١٩٩١، نەخاسمە مژویلبوونا رۆسیا ب كێشێن ناڤخۆ و دویربوونا وێ ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی، دەرفەت بۆ ئەمریكا و ناتۆ دروستبوو مایتێكرنا لەشكری د ناڤخۆیا یۆغسلافیا بكەن، بۆ پێنج دەولەتان هاتە دابەشكرن، ژ وان «سلۆڤینیا، كرواتیا، بۆسنا، مەقدونیا و سڕبیا».
كەواتە؛ هەر جارا رۆسیا ڕۆلێ وێ ل سەر ئاستێ نێڤدەولەتی كێمبووی، ئەمریكا و ناتۆ گوهۆرینێن مەزنكرینە، كا چاوا ل باشورێ رۆژهەڵاتێ ئەورۆپا كرین و پێنچ دەولەتێن نوی دروستبووین.
پرسیار ئەوە؛ دویركەفتنا ئەڤێ جارێ یا رۆسیا ژبەر شەرێ ئۆكرانیا، ئەرێ هەمان چیرۆك دێ ل رۆژهەلاتا ناڤەراست و نەخاسمە ل ئیرانێ دێ دوبارەبیت، تایبەتی پشتی دەستهەلاتا ئەسەدی ل سووریا رۆخیای. ئەو ئیرانا ژ چەندین نەتەوەیان پێكدهێت، ئەوا بریتانیا ل سالا ١٩٢٥ ب رێكا دانانا حاكمەكێ لەشكری ئیران ژ پارچەبوونێ رزگاركری و ل سالا ١٩٤١ شاهێ وێ گۆهارتی.. ژبەركو تێكچوونا ئیرانێ دێ تێكچوونا تەڤایا رۆژهەلاتا ناڤەراست ل دویڤ خۆ ڕا ئینیت.
ب كورتی؛ شەڕێ ئۆكرانیا گەلەك ژ هندێ مەزنترە، هندەك كۆمپانیێن ئەمریكا چەكێ خۆ بفرۆشن، یان دەست ب سەر هندەك كانزا و كەرەستێن گرانبها دا بگریت، بابەت گرێدایە ب لاوازكرن ومژویلكرنا رۆسیا وئەنجامدانا گوهۆرینكاریێن جیۆسیاسی ل دەڤەرێ و دوبارە كونترۆلكرن و نەخشەكێشانا رۆژهەلاتا ناڤەراست و جیهانا سیێ و سەركێشیكرنا جیهانگیریێ.
