پاشه‌رۆژا سووریێ بۆ ده‌مه‌كێ نێزیك
د. سۆزان ئامێدی
ئه‌م یێن دبینین كو ئیسرائیل ب گوهۆڕینا ڕژێما به‌شار ئه‌سه‌دى یا ئاهه‌نگێ دگێڕێت ژ بۆ سه‌ركه‌فتنا خۆ ل سه‌ر ئه‌وا ل سووریێ ڕوویداى، چه‌ندى كو ب ڕژێمه‌كا زۆر خراب ل قه‌له‌م دای و پشتى كونترۆلكرنا ده‌ڤه‌را جۆلان ژ لایێ ئیسرائیلێ ڤه، ئێدى هه‌لومه‌رج و زه‌مینه خۆش بووینه ژ بۆ به‌رفره‌هكرنێ و ده‌ستدرێژیكرنێ بۆ كۆنترۆڵكرنا چیایێ (ئه‌لشێخ) یێ كو گرنگییه‌كا زۆر مه‌زن هه‌یى و ب تایبه‌تی ژى د بیاڤێ سه‌ربازی دا، ب ئه‌وێ ئێكێ یێ ل سه‌ر چار وه‌لاتان زاله، به‌لێ ئه‌ڤه چه‌نده دبیته ئه‌گه‌ر كو ڕووى ب ڕووی هنده‌ك زلهێزێن دیتر ببیت، چونكو ئه‌و ب تنێ تاكه زلهێز نینه ل سووریێ، لێ ئه‌ڤه توركیا، ئه‌مریكا، بریتانیا و هه‌ڤپه‌یمانیا نێڤده‌وله‌تی ژى كو بنگه‌یه‌كێ سه‌ربازی ل كۆبانێ دامه‌زراندیه.
ئه‌م گه‌له‌ك باش دزانین كو سیاسه‌تا ئیسرائیلێ ل گه‌ل وه‌لاتان یا په‌یوه‌ندییه‌كا به‌رژه‌وه‌ندیانه، ب تایبه‌تى ژى وه‌لاتێن ده‌وروبه‌را كو پشت ب په‌یوه‌ندیێن كورتخایه‌نه‌كان دبه‌ستیت، بۆ نموونه هاریكاریا وێ ل گه‌ل ئێرانێ بۆ شه‌ڕێ ل گه‌ل ئیراقێ، كو پشتى هینگى ده‌ملده‌ست ڕژێما سه‌دام حوسێن هاته گوهۆرین هه‌تا وى ڕاده‌یێ بزاڤا نه‌هێلانا ڕژێمێ كریه و هه‌ر ئه‌ڤ ئێكه‌یه ژى داتایان ل سه‌ر ئه‌ردى پشتڕاست دكه‌ت بۆ پێنگاڤا شه‌ڕێ خۆ ل سه‌ر ده‌ستێن ئێرانێ ل غه‌ززه، باشووری لوبنان، سووریا و ل نێزیك ژى ل ئیراق و یه‌مه‌نێ، كو د ئه‌نجامدا ژى هه‌ول دده‌ت بگه‌هیته ئارمانجێن خۆ ل ئیرانێ.
د ڕاستی دا دبینم ئه‌وا كو ل سووریێ ڕوویداى ئه‌و ڕێككه‌فتنه‌كا توركى ـ ئیسرائیلى یه، چونكو جڤاكا نێڤده‌ولی یا هایداره ل سه وێ ئێكێ كا توركیا چه‌ند یا هاریكاره ل گه‌ل به‌ره‌یێ رزگاركرنا شامێ بۆ ڕۆخاندنا ڕژێما به‌شارى؛ ئه‌ڤه ژ لایه‌كى ڤه و چاڤ نقاندن ل ده‌ستدرێژیا ئیسرائیلێ ژ لایه‌كێ دیتر ڤه؛ ڕه‌نگه ئه‌ڤه بسه‌لمینیت كو ڕێككه‌فتن دێ هێته‌كرن، به‌لێ ئه‌رێ ره‌وش دێ وه‌كو خۆ به‌رده‌وام مینیت یان نه؟ چونكو هنده‌ك بابه‌ت یان هنده‌ك داتا هه‌نه دوور نینه ڕووى بده‌ن چه‌ندى كو ئه‌ڤ ڕێككه‌فتنه به‌ر ب گوهۆرینێ ڤه بچن كو تووشى هه‌ڤدو ببن یان لێكبده‌ن.
ڕاسته توركیا ب ته‌مامی كۆنترۆل لسه‌ر سووریێ ناكه‌ت، لێ هێزا وێ و په‌یوه‌ندیێن وێ ل گه‌ل عه‌شیره‌تێن سوننه‌یان، هه‌روه‌سا حوكمه‌تا ده‌مكی یا ئه‌حمه‌د ئه‌لشه‌رع، مرۆڤ ناكاریت ب كێمى و ب سڤكى سه‌حكه‌تێ، به‌لێ ئه‌و دێ خۆ د چارڕێیانه‌كێ دا بینیته‌ڤه ل گه‌ل ئیسرائیلێ و هێزێن جڤاكا نێڤده‌ولی، ل سه‌ر ئه‌وێ پرسا به‌رهنگاربوونا پێكهاته‌یا عه‌له‌ویان و ئه‌وێن دیتر ب هایكاری ل گه‌ل چه‌كدارێن ئه‌حمه‌د ئه‌لشه‌رع و داخواز ژێ بێته‌كرن كو هێزێن كوردى سه‌ركوت بكه‌ت ب تایبه‌تی كو پشتگیری ژ لایێ ویلایه‌تێن ئێكگرتی یێن ئه‌مریكا و هێزێن هه‌ڤپه‌یمانیا نیڤده‌ولی ڤه لێ دهێته‌كرن.
ئه‌ڤ داتایانه و هنده‌كێن دیتر دبنه جهێ نه پشتراستیێ بۆ ئه‌مریكا و زلهێزێن دیتر، ڕه‌نگه ببیته هۆیێ وه‌رچه‌رخانه‌یه‌كێ كو داخوازا پێكدادانێ بكه‌ت، ئه‌ڤه ژى وه ل ئیسرائیلێ دكه‌ت بیر ل ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریه‌كێ بۆ دۆخێ خۆ ل ناڤا سووریێ دا بكه‌ت، سه‌ره‌ڕای تێكچوونا بارودۆخێ وێ ل پشتى شه‌ڕین وێ یێن ڤان دوایان و ئه‌و شه‌ڕێن هاڤێتنا مووشه‌كان د ناڤبه‌را وێ و یه‌مه‌نێ دا، ل ڤێره دا پرسیاره‌ك هه‌یه؛ خۆ دسپینیت: ئه‌رێ هه‌لوه‌ستێ ئیسرائیلێ چییه ئه‌گه‌ر هاتو بانگه‌وازه‌یێن توركیا بۆ درێژكرنا ده‌ستهه‌لاتا خۆ ل ناڤا سووریێ و ئیراقێ دا جێبه‌جێ بكه‌ت، بۆ هندێ هه‌ژموونا خۆ ب سه‌ر ده‌ڤه‌رێ دا ڤه‌بگه‌رینیت و شكۆمه‌ندیێن خۆ یێن ڕابردوویى ژى ڤه‌بگه‌رینیته‌ڤه؟ و پاشى هه‌وڵدانێن خۆ بده‌ت كو نڤێژێ د مزگه‌فتا (ئه‌قسا) دا بكه‌ت، ب تایبه‌ت كو فاكته‌رێ تائیفى یێ هه‌ڤپشك ل سه‌ر ناڤچه‌یێن ل ژێر ده‌ستهه‌لاتا توركیا یێ زاله، له‌ورا دبینم ئه‌گه‌ر ئه‌ڤه ل سه‌ر زه‌مینێ بهێته بجهئینان و كارڤه‌دانێن وى سه‌رده‌مێ كه‌ڤن و ڕادیكال به‌لاڤ ببن، دویر نابینم شه‌ڕ د ناڤبه‌را وان دا روى بده‌ت، ل سه‌ر ڤێ ئێكێ ژى ڤه‌گه‌ڕیانا ئیسرائیلێ بۆ ڕێككه‌فتنه‌كێ ل گه‌ل ئیرانێ دوور نابینم؛ نه‌خاسمه ئیرانێ هێشا ده‌ستێن خۆ ل ده‌ڤه‌رێ بلند نه‌كرینه و ته‌سلیم نه‌بوویه.
و ل داویێ ژى، ڕویدانێن ل سووریێ دبینم زۆر بله‌ز دهێن و ئه‌ڤ رویدانه د جۆراوجۆرن ژ لایه‌كى ڤه، هنده‌ك پێشنیازێن نێزیكى میانره‌ویێ ژ لایێ ئه‌حمه‌د ئه‌لشه‌رع ڤه مه گوه لێ دبن و هه‌روه‌سا ژى ئارامى د پێنگاڤێن وه‌زاره‌تا ده‌ره‌ڤه یا توركیا دا دبهیسین كو دبنه نیشانێن شه‌ڕه‌كێ ناڤچه‌یی.
و/ئه‌ڤرۆ
