پاشەرۆژا كوردستانا رۆژهەلات د نیڤا گوهۆڕینێن سیاسی یێن پارچەیێن دیتر یێن كوردستانا دایك دا
عـومـران میكائیل
پشتی شكەستنا دەولەتا كوردستان ـ مەهابادێ ـ ل سالا 1946ز، كو ل كوردستانا رۆژهەلات (ئیرانێ) هاتیە دامەزراندن، ژ ئەگەرێ ڤەكیشانا ئێكەتیا سۆڤیەتێ بۆ هێزێن خۆ ژ ئاخا كوردان، ژبەر بەرژوەندیێن مۆسكۆ ل گەل تەهران، كورد ل هەر چار پارچەیێن كوردستانێ نەچاربوون ل بن دەستهەلاتا چار دەولەتان بژین، چونكو چ رێكێن دیتر نەبوون و پشتەڤانیا ژبۆ بدەستڤەئینانا ئازادیا وان نیڤدەولەتی ژی نەبوو، بەلێ ل سەر داخوازكرنا مافێن خۆ د بەردەوام بوون و شۆرەش و خەباتێ ل دژی نەیەكسانی و دكتاتوریەتێ.
ژ دوماهیا چەرخێ دەربازبووی و هەتا دەمێ حازر، هندەك گوهۆرین ل هەر سێ پارچەیێن كوردستانێ (باكور، باشوور، رۆژئاڤا) رویدان و كو كاریگەریا خۆ ل سەر كوردان هەبووینە، بەلێ چ گوهۆرێنێن بەرچاڤ نە رویداینە ل كوردستانا رۆژهەلات، بەلێ گوهۆرینێن پارچەیێن دیتر كاریگەریا خۆ وان ل سەر كوردێن رۆژهەلات هەبووینە.
گوهۆڕینێن كوردستانا باشوور
گرنگترین گوهۆرینێن كوردستانا باشوور كو د بەرژوەندیا كوردان دا بووینە: دامەزراندنا هەرێمەكا سەربەخۆ ل سالا 1992ز، بدەستڤەئینانا مافێن سەرخۆبوونێ و خۆحوكمرانیێ، دانانا پەرلەمانەكێ تایبەت و سەرۆكاتیێ (سەرۆكێ هەرێمێ و سەرۆك وەزیران)، گەرەنتیكرنا مافێن وان د ناڤا دەستوورێ فیدرال دا ل سالا 2005 یێ ئیراقێ پشتی شكەستنا رژێما بەعس ل سالا 2003م، زێدەباری هەبوونا هێزێن ئەمنی و پێشمەرگەی، ئەنجامدانا ریفراندۆمێ ل سالا 2017ز.
و ل دەمێ نها دا، هەرێما كوردستانێ یا گەهشتیە پێشكەفتنەكا بەرچاڤ، بۆ نموونە دابینكرنا كەهرەبا 24 دەمژمێری كو حەتا ڤێگاڤێ ئیراقێ وگەلەك دەولەتێن دەڤەرێ شیان نینن دابین بكەن.
ئەڤان گوهۆرینان ئیرادەیا نەتەوەیی و سیاسی یا كوردستانا باشوور نیشا هەمی جیهانێ دان، دامەزراندنا قەوارەكێ ئوتونۆمی یێ تایبەت ب كوردان ڤە ل ئیراقێ هاندانە و ئیلهام بەخشە بۆ كوردان ل رۆژهەلاتا كوردستانێ، چونكو هزرا خۆبرێڤەبرنێ وەكی چارەسەریەكە بۆ وان، ئەزمۆنا كوردان ل ئیراقێ بوویە ئەگەر كو كوردێن ئیرانێ سەقفێ داخوازیێن خۆ بلند بكەن، نە بتنێ ژلایێ مافێن كولتوور و زمانی ڤە، بەلكو بۆ پشكداریا سیاسی و چارەنڤیسی ڤە و ئەنجامدانا ریفراندۆمێ ل كوردستانا باشوور بوویە ئەگەر كو خۆنیشادانێن كوردان ل ئیرانێ ل گەلەك باژێرێن كوردان.
گوهۆڕینێن كوردستانا باكور
پارتا كرێكارێن كوردستانێ ل كوردستانا باكور ل سالا 1978ز هاتە دامەزراندن، دەست ب خەباتا خۆ كر ب شێوەكێ فەرمی ل سالا 1984ز، خەباتا ئەڤێ پارتی سیمبۆلەكە بۆ كوردان ب گشتی ل هەمی پارچەیان، بەلێ پشتی چەندین سالێن جەنگ و خەبات و قوربانیێ، ئەڤ پارتە گەهشتە رێككەفتنێ ل گەل رژێما توركیایێ ژبۆ بدەستڤەئینانا ئاشتیێ و گەرەنتیكرنا مافێن كوردان و پشكداری د پرۆسێسا سیاسی دا.
ئەڤێ گوهۆرینێ كاریگەریا خۆ ل سەر كوردستانا رۆژهەلات یا هەی، تایبەت ژبەر كو پارتا كرێكارێن كوردستانی یا گرێدای بوو ب پارتەكا دیتر ل كوردستانا رۆژهەلات ئەوژی پارتا ژیانا ئازادی كوردستان (پژاك PJAK)، كو دهێتە هژمارتن وەك پشكەك ژ پەكەكێ، بەلێ پشتی كو پەكەكێ بریارا چەكدانانێ راگەهاند، پارتا پژاك ژلایێ خۆڤە راگەهاند كو چەكی نادانن.
گوهۆڕینێن كوردستانا رۆژئاڤا
هندەك گوهۆرین ل كوردستانا رۆژئاڤا رویدان پشتی شكەستنا رژێما بەشار ئەسەدی، ژ وان گوهۆرینێن گرنگ: خۆبڕیڤەبرنا كوردان بۆ دەڤەرێن خۆ، بدەستڤەئینانا مافان، دانوستاندنێن دەمێ حازر دا ل گەل حوكمەتا سووریایێ.
ئەڤان گوهۆرینان چ كاریگەریەكا راستەوراست ل سەر كوردستانا رۆژهەلات نەبوویە، بەلێ بدەستڤەئینانا پارچا سێیێ ژ كوردستانا دایك بۆ هندەك مافان، دێ بیتە ئەگەرێ نەمانا بێدەنگیێ ل كوردستانا رۆژهەلات.
پاشەرۆژا كوردستانا رۆژهەلات
د نیڤا ئەڤان گوهۆڕینان دا
گوهورینێن مە ئاماژە پێ داین ل هەر سێ پارچەیێن دیتر یێن كوردستانێ، كاریگەریەكا سیاسی، ئەمنی، سەربازی، جڤاكی و كولتووری ل سەر هەمی كوردێن جیهانێ ب گشتی یا هەی و كوردستانا رۆژهەلات ب تایبەت.
دویرئێخستنا كوردان ژ پرۆسەیا سیاسی و نەبوونا مافێن كولتووری و زمانی و یەكسانیا دەستووری دێ بنە ئەگەرێ بەردەوامی ب داخواز كرنا مافان، ب دیتنا من ئەگەر ئیران رازی نەبوو ل سەر پێدانا مافێن كوردان د نیڤا ڤان گوهۆرینێن كو ل دەڤەرێ رویداین، دێ بیتە ئەگەرێ هندێ كو كورد ب توندی داخوازا مافێن خۆ بكەن.
هندەك فاكتەرێن هاریكار یێن هەیین ل ئیرانێ و د بەرژوەندیا كوردان دانە، وەك رێپێدانا دەستورێ ئیرانێ كو زمانێن نەسەرەكی یێن نەتەوەیێن كورد و توركمان و عەرەب بهێنە بكارئینانا دگەل زمانێ فارسی ل قوتابخانەیان و ل راگەهاندنێ ژی، هەروەسا دەستوورێ ئیرانێ دیار كریە كو دڤیت یەكسانی هەبیت د ناڤبەرا هەمی نەتەوەیان.
و هەبوونا پتر ژ نەتەوەكێ: (فارس، توركێن ئازەربەیجانی، كورد، عەرەب و هندەك نەتەوەیێن دیتر)، فاكتەرەكێ هاریكارە كو كوردێن رۆژهەلات مافێ چارەنڤیسی ل ئیرانێ ب دەستێ خۆڤە بینن، چونكو عەرەبێن ئیرانێ پتر ژ جارەكێ خۆنیشادان ل دژی رژێما ئیرانێ یێن ئەنجامداین و یێن بووینە ئەگەرێ تێكدانا ئارامیێ، ڤیجا یا گرنگە حوكمەتا ئیرانێ مافێن ئەڤان نەتەوەیان ل بەرچاڤ وەربگریت ل دەمێ هەبوونا فشارێن نیڤدەولەتی ل سەر ئیرانێ.
ب دیتنا من، كوردێن رۆژهەلاتا كوردستانێ دێ مافێن خو بدەستڤەئینن چ ب رێكا دامەزراندنا هەرێمەكێ (وەك كوردستانا باشوور) یان ژی ب رێكا پشكداریێ د پرۆسێسا سیاسی وەك (كوردستانێن باكور و رۆژئاڤا)، ئەگەر ئەڤ مەرجە پەیدابوون:
– رویدانا كاودانەكا نوی ببیتە ئەگەرێ لاوازیكرنا رژێما ئیرانێ دا: هەر چەندە گەلەك زیان ب ئیرانێ كەتن ژ ئەگەرێ شەرێ دوماهیێ ل گەل ئیسرائیلێ، ئەڤجا رویدانەكا دی دێ بیتە دەرفەت بۆ كوردان، چونكو دێ رژێما ئیرانێ گەلەك لاواز بیت.
– ئێكرێزی د ناڤبەرا كوردان دا ل ئیرانێ: هەر چەندە مە ئاماژە پێ دا كو هێزێن PJAK یێن هەین، بەلێ هندەك پارتێن دیتر ژی یێن هەین یێن نەچەكدار وەك پارتا دیموكراتا كوردستان یا ئیرانێ، كۆملە و پاك.
– پشتەڤانیا نیڤدەولەتی: یا گرنگە كوردێن رۆژهەلات پشتەڤانیا نیڤدەولەتی ب دەستێ خۆڤەبینن، تایبەت پشتی شەرێ دوماهیێ، ئەمریكا بێگومان دێ پشتەڤانیێ ل كوردێن رۆژهەلاتێ كەت، چونكو دو ئەزموونێن سەركەفتی دگەل كوردان ل ئیراقێ و سووریێ هەبووینە.
– هەماهەنگی ل گەل نەتەوەیێن دیتر ل ئیرانێ، چونكو مافێ هەمی نەتەوەیانە پشكداریێ د پرۆسێسا سیاسی دا بكەن.
– داخوازكرن ژ ئیرانێ دەستووری جێبەجێ بكەت: هەر چەندە مە ئاماژە پێ دا كو دەستوورێ ئیرانێ رێدایە كو زمانێ كوردی بهێتە بكارئینان ل قوتابخانەیان و ژلایێ راگەهاندنێ ژی، زێدەباری یەكسانیا دەستووری د ناڤبەرا هەمی نەتەوەیان.
