پشتى سه‌ركه‌فتنا پارتا كرێكارێن بریتانیا دێ چ هێته ڕویدان؟
د.سۆزان ئامێدى
ئه‌ڤ ساله؛ 2024 مه‌زنترین ژماره‌ییا هه‌لبژارتنان ل جیهانێ ب خوه‌ڤه دگریت، ژ هه‌میان گرنگتر ژى یا كو كاریگه‌رى ل سه‌ر ئاسته‌كێ نێڤده‌ولى هه‌یى، هه‌لبژارتنێن سه‌رۆكایه‌تیا ڕۆسیا و وه‌لاتێن ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپانه بۆ هه‌لبژارتنا ئه‌ندامێن په‌رله‌مانێ ئه‌ورۆپا و هه‌لبژارتنێن گشتى ل بریتانیا، هه‌لبژارتنێن سه‌رۆكایه‌تیا ئه‌مریكا و هه‌لبژارتنێن سه‌رۆكایه‌تیا ئێرانێ… هتد؛ ژ هه‌لبژارتنێن جۆراوجۆر كو زێده‌تر ژ ٥٠ وه‌لاتان ب خوه‌ڤه‌دگرێت.
ئه‌ڤڕۆ ژى، پشتى 14 سالان ژ ده‌سهه‌لاتا پارتا (پارێزگاران) Conservative and Unionist Party)، بریتانیا گه‌هشتنا پارتا كرێكاران بۆ ده‌سهه‌لاتێ وه‌كو بده‌ستڤه‌ئینانا سه‌ركه‌فتنه‌كا مه‌زن ب خوه‌ڤه دبینیت، ب ڤێ ئێكێ نێزیكى دو لسه‌ر سێ ژ كورسیێن (جڤاتا گشتى) House of Commons of the United Kingdom بده‌ستڤه‌خوه ڤه دئینیت، هه‌رچه‌نده ته‌نها نێزیكى ئێك لسه‌ر سێیێ ژ ده‌نگده‌ران ده‌نگێ خوه دانه پارتا كرێكاران، به‌لێ سیسته‌مێ هه‌لبژارتنا بریتانیا (سیسته‌مه‌كێ ده‌نگدانا فره‌ییه كو ده‌نگده‌ر تنێ ده‌نگێن خوه دده‌نه ئێك كاندید، ئه‌و كاندیدێ پڕانیا ده‌نگان بده‌ستڤه‌دئینیت د هه‌لبژارتنان دا بسه‌ردكه‌ڤیت) كو ئه‌ڤێ خزمه‌تا كاندیدێ پارتا كرێكاران كریه هه‌تاكو بسه‌ركه‌فتى).
هه‌ژى گۆتنێ یه كو سه‌ده‌ما ژ ده‌ستدانا پارتا پارێزگاران ئه‌وه كو لایه‌نگرێن وان ژ حوكمڕانیا وان و ژ سالێن بۆرین یێن داویێ ژ رێڤه‌برنا وان بێزار بووینه، له‌ورا بڕیاردان ده‌نگى نه‌ده‌ن و پێ باشتر دیتن كو پارتا (پارێزگاران) ل ده‌سهه‌لاتێ نه‌مێنن و گرنگى ژى ب شوونگرێ وان نه‌داینه. ب واتایه‌كا دیتر ئینگلیز ب هۆیێ ئه‌دائا پارتا پارێزگاران ل دژی حوكمه‌تا پێشین بوون.
ل ڤێره‌دا پرسیاره‌ك هه‌یه كو خوه دسه‌پێنێت ژ ڕاده‌یا كاریگه‌ریا هاتنا پارتا كرێكارێن بریتانیا بۆ ده‌سهه‌لاتێ لسه‌ر سیاسه‌تا ناڤخوه و یا ده‌ره‌ڤه‌ى بریتانیا كا چه‌نده؟!
دبینم كو كاریگه‌رى دێ چه‌ند هه‌یڤه‌كێن دى بخوه‌ڤه گریت، ئه‌گه‌ر زێدتر ژى نه‌بیت، لسه‌ر سیاسه‌تا ناڤخوه‌ی و ژیانا هه‌ڤوه‌لاتییان، به‌لێ كێمتر لسه‌ر سیاسه‌تا خوه یا ژده‌رڤه، ب تایبه‌تی لسه‌ر ئه‌مریكا كو د سه‌ختترین قۆناغێن هه‌ڤركیا ده‌سهه‌لاتێ د ناڤبه‌را دیموكراتان و كۆماریان را دبۆریت، چونكو هاتنا پارتا كرێكاران وه‌ك گوهۆرینه‌كا مه‌زن د سیاسه‌تا بریتانیا دا دهێته هژمارتن، به‌لێ پا سه‌رۆك ـ وه‌زیرێن نوى یێ بریتانیا ستارمه‌ر،keir starmer، ل ماوه‌یێ پێش هه‌لبژارتنان دا، خوه ژ هێرشكرنێ یان ژ ڕه‌خنه‌گرتنێ ل پرسا په‌یوه‌ندیێن ل گه‌ل ئه‌مریكا دویرئێخست، ته‌نانه‌ت ئه‌ندامێن وى یێن كو ب هێرشكرنێ بۆ سه‌ر دۆنالد تره‌مپ دناسیارن، ل ده‌مه‌كى دا هه‌ولێن مه‌زن دابوون كو دید و بۆچوونان لێك نێزیك بكه‌ن و په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل هنده‌ك ژ سه‌ركرده‌ێن ئه‌مریكا دروست بكه‌ن ژبۆ گوهۆڕینا نێڕینا وان یا به‌رێ لسه‌ر دۆنالد تره‌مپ سه‌رۆكی پێشینێ ئه‌مریكا ل پێشبینیا سه‌ركه‌فتنێ د هه‌لبژارتنێن داهاتى دا تایبه‌ت پشتى ئه‌نجامدانا ب شكه‌ستن یا بایدنى د دیبه‌یتا ئێكێ یا سه‌رۆكاتیێ دا.
ب راستى دا پارتا كرێكارێن بریتانیا پێ باشتره دیموكرات بمیننه‌ڤه نه‌كو كۆمارى، ب وێ چه‌ندێ كو ژبیر نه‌كه‌ین سیاسه‌تا ترامپ گه‌له‌ك ژ یا وان جوداتره، بۆ نموونه پرسا ئۆكرانیا و سه‌پاندنا باجه‌یێن گران یێن گومرگێ لسه‌ر هاورده‌كرنا ئه‌مریكا… هتد ژ وان سیاسه‌تێن كو ڕه‌نگه په‌یوه‌ندیێ د ناڤبه‌را وان دا خراپتر بكه‌ت، به‌لێ ئه‌و پرسێن ئه‌منى یێن كو په‌یوه‌ندى ب ڕۆژهه‌لاتا ناڤه‌ڕاست ڤه هه‌یى، هه‌روه‌سا پرسا ده‌ریا سۆر ژى وان پێكڤه گرێدده‌ت.
ڕۆسیا ته‌نانه‌ت پشتى هاتنا پارتا كرێكاران هیچ نووبوونه‌كێ د ڕوانگه‌یا بریتانیا دا نابینیت، بۆ زانین كو پارتا كرێكاران پێشتر ئاماژه ب وێ چه‌ندێ كربوو كو دێ لسه‌ر پشته‌ڤانیكرنا ئۆكرانیا بۆ ڕوی ب ڕویبوونا ڕۆسیا به‌رده‌وام بیت.
سه‌باره‌ت ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپا، گوهۆرینا سیاسی یا بریتانیا ناكۆكه ل گه‌ل وان گوهۆرینان یێن كو د وه‌لاتێن ئه‌ورۆپى دا په‌یدا دبن، كو ژ ئه‌نجامێ سه‌رهه‌لدانا (ڕاستڕه‌و یا توندڕه‌و) هاتیه ئارا و هه‌رچه‌نده پارتا كرێكاران لسه‌ر بڕیارا خوه یا بۆ ده‌ركه‌فتن ژ ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپا یا رژده، به‌لێ هه‌ولدده‌ت په‌یوه‌ندیان ل گه‌ل خورت بكه‌ت.
ئه‌رێ ده‌رباره‌ى سیاسه‌تا كرێكاران ل گه‌ل ئیرانێ و سیاسه‌تێن وێ ل ده‌ڤه‌رێ دێ چ بیت؟، پشتى كو هێزێن بریتانیا به‌رهه‌ڤییا خوه ل به‌رامبه‌ر حوسییان ل یه‌مه‌نێ ده‌ڕبڕیه كو گه‌میێن بارهه‌لگر یێن كو د ناڤ ده‌ریا سۆر دا تێدپه‌ڕن دكه‌نه ئارمانج و سه‌پاندنا سزایان یێن كو یه‌كه‌یێن سه‌ره‌كى ل ناڤ هێزێن پاسداران یێن سه‌ر ب یه‌مه‌نێ ڤه ب خوه‌ڤه‌دگریت، وه‌سا دادنن كو ڕژێما ئێرانێ نه‌ك تنێ لسه‌ر گه‌لێ خوه، به‌لكو بۆ سه‌ر ڕۆژهه‌لاتا ناڤه‌ڕاست و جیهانێ ژى دبیته گه‌فه‌كا مه‌زن،
دیسا ل گوپیتكا جیهانی بۆ ئێرانه‌كا ئازاد، خانم (لیز ترۆس)، سه‌رۆك وه‌زیرا پێش یا بریتانیا، دوپاتكریه كو ئیران پشته‌ڤانیا چالاكیێن تیرۆرستى و و رۆژاندنا شه‌ڕى ل ده‌ڤه‌رێ دكه‌ت و سه‌ره‌ڕاى هه‌لبژارتنێن كو ل ئێرانێ دهێنه‌كرن، لێ بریتانیا پێ وایه كو ڕژێم ل ئێرانێ ژ لایێ خامه‌نه‌ئى كۆنتڕۆلكریه و هنده‌ك ڕاوێژكاریان ته‌نێ ژ فه‌رمانده‌یێن سوپایێ پاسداران وه‌ردگریت و هنده‌كێن دیتر ژى هیچ ڕۆله‌ك د بڕیاردانێ دا نینه.
ل داویێ، هه‌تا چو راده‌كى سیاسه‌تا حوكمه‌تا نوى یا بریتانیا ل پشتى كو پارتا كرێكاران ده‌ست ب سه‌ر ئیداره‌یا كارگێڕى دا گرتى؛ دێ ئاشكرا بیت، گه‌ر ب ڕاستی ژ سیاسه‌تا حوكمه‌تێن ل به‌رییا خوه جیاواز بیت ژ حوكمه‌تێن ل گه‌ل ئه‌مریكا، ئێكه‌تیا ئه‌ورۆپا، ئیران و وه‌لاتێن كاریگه‌ر.
ئه‌ڤجا ب ڕاستی هه‌موو ڕویدانێن پێشتر ئاماژێ دده‌ن كو سیاسه‌تا ده‌ره‌ڤه‌یا بریتانیا یا نه‌یا خوه‌جهه و ناڕۆهنه، به‌لێ د په‌یوه‌ندییان دا ل گه‌ل وه‌لاتان به‌خته‌كێ باشتر هه‌یه، چونكو ژناڤ هه‌ڤركیان دا ب بێ دژایه‌تیكرن و ئوپوزسیۆن ده‌ردچیت، به‌لێ چاڤێ خوه ل هندێ دنقینیت؛ كانێ ژ ناسه‌قامگیریێ ب ئه‌نقه‌سد یان ژ نه‌شیانا خوه بۆ ڤه‌دیتنا چاره‌سه‌ریان دا دێ چ ل پاش خوه هێلیت، ئه‌ڤه ژى ئه‌وه یاكو هاتیه رویدان و دهێته رویدان ب ئه‌گه‌رێ سیاسه‌تا بریتانیا ل ئیراقێ و ل زێده‌تر ژ وه‌لاته‌كى ل ده‌ڤه‌رێ و ب ڤێ چه‌ندێ هنده‌ك نه‌یار و ئوپۆزسیۆنێن خوه ژده‌ستداینه ل به‌رامبه‌ر ڕژێمێن دیكتاتۆرى یێن كو وان هزر دكر دۆستێن وانن.
ئه‌ڤجا حوكمه‌تا نوى یا بریتانیا دێ ئه‌ڤى تشتى زانیت و دێ ڕێره‌وا سیاسه‌تا خوه یا ده‌رڤه و ستراتیژیا خوه ڕاستڤه كه‌ت یان نه؟
