پـەیـوەندیێن هـەرێما كـوردسـتانـێ ل گـەل وەلاتێن هەڤسوی وەكو دەستكەفتەك
هێلین سـالـم
خۆیایە كو كوردستان وەكو دەڤەرەكا ستراتیژی ل ناڤەراستا رۆژهەلاتا ناڤین، پەیوەندیێن وێ ل گەل وەلاتێن دەوروبەر گەلەك دگرنگن. ئەڤ پەیوەندیە كارتێكرنەكا مەزن ل سەر ئارامی، ئابووری و گەشەكرنا هەرێما كوردستانێ هەیە. د ڤێ گۆتارێ دا، ئەم دێ بەحسێ پەیوەندیێن كوردستانێ ل گەل وەلاتێن هەڤسوی كەین، ژ لایێ دیرۆكی، سیاسی، ئابووری و كولتووری ڤە، ئەڤ بەلانسە كو ب ڤی سروشتێ هندێ ئالۆز تو بكاری پەیوەندیێن خۆ ل گەل وەلاتێن دەوروبەر بپارێزی، نەك تشتەكێ ساناهی یە و هەمی سیاسەتمەداران پێ چێببیت، لێ دەستهەلاتا هەرێمێ ئەڤ چەندە بەلانسكریە و شیایە بكەتە دەستكەفتەك ب خێرا وێ سیاسەتا ب زانابوون. ئەم بەرێ خۆ بدەینێ ب پۆلینكرنا ڤان وەلاتێن هەڤسوی كو ب ڤی رەنگینە:
پـەیـوەنـدی ل گــەل تـوركـیا
توركیا وەكو وەلاتەكێ هەڤسوی، پەیوەندیێن وێ ل گەل هەرێما كوردستانێ سەرەرای هەڤراز و نشێڤیان كو گەلەك تێدا دیتینە. ژ لایێ ئابووری ڤە، توركیا ئێك ژ مەزنترین هەڤپشكێن بازرگانی یێن هەرێما كوردستانێ یە. بۆرییا نەفتێ یا د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و توركیا گرنگیەكا مەزن هەیە بۆ ئابوورییا هەردو لایەنان. هەروەسا، گەلەك كۆمپانیێن توركی ل هەرێما كوردستانێ كاردكەن، تایبەت د بیاڤێ ئاڤاكرنێ دا. ژ لایێ سیاسی ڤە، توركیا هەلوەستەكێ دژوار ل بەرامبەر پرسا كوردی ل وەلاتێ خۆ هەیە، ئەڤە جارجار كارتێكرنێ دكەتە سەر پەیوەندیێن وێ ل گەل هەرێما كوردستانێ. لێ د دەمێن دوماهیێ دا، ئەم دبینین كو پەیوەندیێن ئابووری بوونە فاكتەرەكێ ئێكلاكەر بۆ باشتركرنا پەیوەندیان د ناڤبەرا هەردو لایەنان دا.
پـەیـوەنـدی ل گــەل ئیـرانێ
ئیران پەیوەندیێن دیرۆكی یێن كویر ل گەل كوردستانێ هەنە. ژ لایێ بازرگانی ڤە، سنوورێن درێژ یێن د ناڤبەرا هەرێما كوردستانێ و ئیرانێ دا دبنە ئەگەرەكێ گرنگ بۆ ئالوگۆركرنا كەلوپەلان. گەلەك دەرگەهێن سنووری هەنە كو رۆژانە هزارەها كەس و بارهەلگر دبۆرن و ئەڤە دبیتە ئەگەرێ گەشەكرنا ئابووری ل سەر هەردو لایەنان. ژ لایێ سیاسی ڤە، ئیرانێ هەلوەستەكێ نەگونجای هەیە ل بەرامبەر سەربەخۆیا كوردستانێ، ژبەر هەبوونا نەتەوەیا كورد ل ئیرانێ ژی. لێ ل گەل ڤێ چەندێ، ئیران گرنگیەكا مەزن ددەتە پەیوەندیێن خۆ ل گەل هەرێما كوردستانێ، نەخاسمە ژبۆ پاراستنا بەرژەوەندیێن ستراتیژی و ئابووری یێن خۆ ژ بەر سیاسەتا هەرێمێ یا ئەكیتڤ و گونجای.
پـەیـوەنـدی ل گــەل ئیراقـێ
پەیوەندیێن هەرێما كوردستانێ ل گەل حوكمەتا ناڤەندی یا ئیراقێ ئالۆزن. ژ لایێ دەستووری ڤە، كوردستان بەشەكە ژ ئیراقێ، لێ هەرێمەكە كو گەلەك ئۆتۆنۆمی و دەستهەلاتێن تایبەت هەنە. پرسێن وەكی بودجە، نەفت و گاز و دەڤەرێن كوردستانی یێن دەرڤەی هەرێمێ، بەردەوام دبنە ئەگەرێ كێشە و ئالۆزیان. ژ لایێ ئابووری ڤە، ئیراق بازارەكێ گرنگە بۆ بەرهەمێن كوردستانێ. هەروەسا پشكەكا مەزن ژ بودجەیا هەرێما كوردستانێ ژ حوكمەتا ناڤەندی یا ئیراقێ دئێت، ئەگەر چەند سالێن دوماهیێ دا گەلەك گوهۆرین د ڤی واری دا چێبووینە. لێ ب گشتی پێشەرۆژ دێ یا گەرەنتی بیت هەكە جڤاك نیڤدەولی و رایا گشتی ل سەر ڤێ پرسێ د زال بن.
پـەیـوەنـدی ل گــەل سـووریـا
پەیوەندیێن هەرێما كوردستانێ دگەل سووریا ژی د جهگیرن سەرەرای ڤان ئالۆزیێن داویێ، نەخاسمە پشتی دەستپێكرنا شەڕێ ناڤخۆیی ل سووریا. هەبوونا كوردێن سووریا و پرسا ئۆتۆنۆمیا وان، كارتێكرنەكا راستەوخۆ ل سەر پەیوەندیێن هەرێما كوردستانێ ل گەل سووریا هەیە. ژ لایێ مرۆڤی ڤە، هەرێما كوردستانێ بوویە پەناگەهـ بۆ گەلەك پەنابەرێن سووری، ب تایبەت كوردێن سووری، پشتی دەستپێكرنا شەرێ ناڤخۆیی. ئەڤە بوویە ئەگەرێ پەیداكرنا پەیوەندیێن كولتووری و جڤاكی یێن كویرتر.
هەرێما كوردستانێ دشێت ببیتە پرەك بۆ پەیوەندیێن د ناڤبەرا وەلاتێن رۆژهەلاتا ناڤین و رۆلەكێ گرنگ بگێریت د ئارامی و گەشەكرنا دەڤەرێ دا. لێ ئەڤە پێدڤی ب ستراتیژیەكا دیپلۆماسی یا باش و بەرفرەه هەیە، دا بشێت بەرژەوەندیێن خۆ بپارێزیت و پەیوەندیێن خۆ ل گەل وەلاتێن جیران بهێزتر بكەت.
