په‌روه‌ردا جڤاكى و جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى
پشكا پێنجێ/ جوان عزه‌ت
جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى چاوا دهێته دروستكرن یان ل سه‌ر بنیاتێ چ جۆره مه‌عریفه‌یه‌كێ دهێته هه‌بوونێ؟ پێنگاڤا ئێكێ ئه‌وه ژ ره‌فتارا خێزانێ ده‌ستپێكه‌ت، ئانكو ده‌مێ تاك دبیته ئه‌ندامه‌ك د خێزانێ دا، وى ده‌مى رۆله‌ك و ئه‌ركه‌ك د ناڤ جه‌وهه‌رێ خێزانێ هه‌یه، كو كار ل سه‌ر بكه‌ت، ئه‌و ژى رۆلێ پێگیركرن ب په‌روه‌رده‌یه‌كا ئه‌قلانه و سه‌ره‌ده‌ریكرن و ره‌فتاره‌كا مه‌عریفى به‌رامبه‌ر كه‌سێ به‌رامبه‌رى خوه. پاشى په‌روه‌رده رۆلێ خوه ل ده‌رڤه بۆ خواندنگه‌هێ به‌ر ب پله‌یا زانكۆ و په‌یمانگه‌هان ببینیت و به‌لاڤى جڤاكى ببیت.
هه‌روه‌سا ژلایه‌ك دى زارۆ ل سه‌ر چ بنیات دهێته مه‌زنكرن، وه‌سا ل سه‌ر وى جۆره بنیاتى فێرى برێڤه‌برنا ژیانێ ژى دبیت، ل ڤێرێ دڤێت بزانین كو په‌روه‌رده و فێركرن ئامراز و ئالاڤێن ژیانێ نین، به‌لكو ره‌ه و خودانێن ژیانێ نه. هه‌روه‌سا دڤێت هه‌ر تاكه‌ك ل گور هزرا خوه ڤه‌كولینێ ل سه‌ر دامه‌زراندن و بنگه‌هێ وێ یێ دروست بكه‌ت، ئانكو جڤاكێ په‌روه‌ده‌یى هه‌موو ده‌مان وه‌سا دهێته ئافراندن، كو نیگایه‌كێ تازه و ئه‌قلیه‌ته‌كا تازه بۆ دونیایا ناڤخوه‌یى دا هه‌بیت، بنێره د رویێ په‌روه‌ردێ دا ملله‌تێن رۆژئاڤا به‌روڤاژى ملله‌تێن رۆژهه‌لاتن، ئانكو ئه‌ڤه سه‌د ساله رۆژئاڤا كار سه‌ر پێنگاڤ پێنگاڤا ئه‌زمۆكرنا ژیانا تاكى دكه‌ت، ب تایبه‌تى په‌روه‌ردا تاك، خێزان، ژن، زارۆ و كێشه‌یێن رامیارى و ئاكارى رۆژانه دهێنه شرۆڤه‌كرن، ژ به‌ركو فه‌لسه‌فه و مه‌عریفا وان ل سه‌ر بنگه‌هێ، گومان، پرسیار و دووڤچوونا به‌رسڤێ جهێ خوه چاندیه و هێدى هێدى په‌روه‌رردا وان ره‌خنه‌گر و پرسیار و گومانان دروستكه‌ت. نموونه/ ئه‌ڤ كێشه‌یێن كو نها ئه‌م دبینن رووبه‌روى جه‌وهه‌رێ رۆژهه‌لاتا ناڤه‌راست دهێن، پرسیار بۆچى هێن؟ چونكو هه‌موو ژ به‌ر نه‌بوونا په‌روه‌رده‌یه‌كا ساخله‌م و شكه‌ستنا ئه‌قله‌كێ بێ پرسیار، گومان و بێ ئومێد و نه‌هشیاره، ب تایبه‌تى بنگه‌هێ رۆژهه‌لاتێ جۆره‌كه، ئه‌سل و ئه‌ساسێن وى ل سه‌ر توندوتیژیا فیودالى و نه‌ریتى هاتیه برێڤه‌برن، بێگومان ئه‌ڤ بنه‌مایه نه‌شێت تاكه‌كێ كامل په‌یدابكه‌ت، به‌لكو دێ به‌رده‌وام تاكه‌كێ چاڤ نه‌ڤه‌كریى، سه‌رشكه‌ستى، ئه‌قل و جه‌وهه‌ر و روح لاواز پێشكێشى مه‌كه‌ت.
ده‌رباره‌یى پرۆسا په‌روه‌ردێ، پلاتۆ گۆتنه‌ك ره‌ها هه‌یه، دبێژیت: “هه‌كه هه‌ر تاكه‌كێ جڤاكى ل گۆر شیانیێن ئاماده‌كاریا خوه كاربكه‌ت، هینگێ هه‌ر ئێك ژ وان ب راده‌یه‌كێ زۆرێ به‌رز دێ شێت مفایى گه‌هینته هه‌موو بناغه‌یێن جڤاكى”. بوویه ئه‌گه‌ر شرۆڤا جڤاكێ خوه بكه‌ین و دوور و نه‌چین دێ دیاربیت، كو ب مخابنى ڤه جڤاكێ كوردى، ل سه‌ر ڤى پیڤه‌رى ئه‌و هێزه نه‌بوویه تاكه‌كه‌سى بده‌ت كاركرن، به‌لكو ب گرۆڤه‌یا هێزا كه‌لتوورى، هۆزه‌كى و ئولى و سیاسى هه‌ولدایه هه‌ر به‌هره و ئۆمێده‌كا تاكى هه‌بیت ژێ بهێته وه‌رگرتن.
ئه‌نجام: بوویه هه‌ر چ پرۆژه‌یه‌كێ گرێدایى هزرا په‌روه‌رده‌یێ بیت و سیسته‌مى بده‌ته سه‌قه‌تكرن و ئالوگۆریا د ناڤبه‌را توێژێن جڤاكى دا، هینگێ هزرا تاك و هزرا سیاسیكرنێ ژێ به‌رپرسیاره/ چونكو ژیان هه‌موو ل سه‌ر پیڤه‌رێ تاك و سیاسه‌تێ برێڤه دچیت، ژبه‌ركو د هه‌ر خێزانه‌ك و قوتابخانه‌ك و زانكۆ و ده‌زگه‌هه‌كێ دا تاك، زارۆ و ژنێ پێدڤى ب ژینگه‌هه‌كا دروست هه‌یه، كو كار ل سه‌ر به‌فره‌هبوونا ئه‌قلێ وان بهێته‌كرن نه‌ك ئه‌و ئه‌قل ب هنده‌ك كارێن دونیایى بهێته داگیركرن و راوه‌ستاندن.
په‌روه‌ردا جڤاكى و جڤاكێ په‌روه‌رده‌یى
پشكا شه‌ش و دووماهیێ/ جوان عزه‌ت
ئه‌و رویێ كو جڤاك ل سه‌ر دگه‌هیته ئه‌نجامێ ماینده‌بوونێ، ب تێپه‌ربوونا سێ قووناغان دشێت خوه بده‌ت په‌روه‌رده‌كرن، ئه‌و ژى ئێك: قووناغا ساڤاكرنا تاكى ل سه‌ر به‌گراوه‌نده‌كێ زانستى و ئه‌كادمیا نه، دو قووناغا دیالۆگكرنێ، سێ قووناغا ره‌خنه‌گرتنه‌كا ئه‌قلانى.
هزربكه جڤاكێ كوردى هه‌تا نوكه ئه‌و روویێ په‌روه‌ردێ نه دایه چێكرن، كو بشێت تاكه‌كه‌سى بكه‌ته ئاشقێ مه‌عریفه و چێكه‌رێ داهێنانكرنێ، چونكو د لا شعورێ وى دا، یان ئه‌قلێ وى یێ باتنى (بێ ئاگه‌هى) دا كۆمه‌كا گرێكان هه‌یه و تێدا یێ زیندانكریه، ئانكو ده‌مێ د ناڤخوه‌یا كه‌سى دا گه‌له‌ك زنجیره هه‌بن و كار ل سه‌ر ڤه‌كرنا وان نه‌هێته‌كرن، هینگێ ئه‌و كه‌س دمینیت كه‌سه‌كێ هشك، ڤالا و بێ ئه‌نجام.
هه‌لبه‌ت وى ده‌مى نه گوهۆرین و نه‌گوهه‌راندن ب سه‌ر وى دا دهێت، ژبه‌ركو رێك ل گه‌له‌ك تشتێن د ناڤ جه‌وهه‌رێ وى دا هه‌ین دهێته‌گرتن، ئانكو ڤه‌شارتینه وه‌ك نێهنى دمینن ناهێلیت مرۆڤ ل سه‌ر هزرا خوه بریار و هه‌لویسان بده‌ت یان مرۆڤ ببیته مرۆڤه‌كێ راهێنه‌ر، ئه‌كتیف و بلیمه‌ت و نمایشكار، به‌لكو ئه‌ڤ جۆره په‌روه‌ردا نه‌ریتى ئه‌قلى داگیركه‌ر كه‌ت و وه‌دكه‌ت، كو مرۆڤ ب تنێ هه‌ولبده‌ت ببیته كه‌سه‌كێ پیشه‌كار و لاواز و بێ ئیراده.
بوویه كارێ په‌روه‌رده‌كرنێ ل سه‌ر ساخله‌میا جڤاكى، ئه‌وه مرۆڤه‌كێ ساخله‌م بده‌ت دروستكرن، چونكو “په‌روه‌رده تاكه ئامرازه كو دونیایێ دگوهۆریت/ نیسلون مانده‌لا “ل سه‌ر ڤى راوه‌ستانێ مخابن مه وه‌ك جڤاكێ كورد په‌روه‌رده‌یه‌ك دروستكرییه كو هه‌ر تشته‌ك و خه‌یاله‌كا هاتبیته ناخێ مه دا، كرییه ره‌فتار و پاشى ژ ره‌فتارێ ده‌ربازى ده‌رڤه‌یى خێزانێ بوویه و د ناڤ جهێن په‌روه‌رده‌كرنێ دا وه‌ك پره‌نسیپه‌ك پێگیرى پێ هاتیه‌كرن، له‌ورا جڤاك ب گشتى ل سه‌ر وى ئه‌ته‌كێتى هاتیه سالۆخدان. فرۆید د گۆتنه‌ك خوه دا دبێژیت/”ئه‌و مرۆڤێ هه‌موو ده‌ما د ناڤ تاریاتیان دا بژیت، پێدڤیه رۆناهیان ل خوه زێده بكه‌ت و هه‌ولا دیتنا وان بنچینان بده‌ت، ئه‌وێن بووینه ئه‌گه‌رێ نه ئارامى و نه ئاسۆده‌بوونا دینامیكى (سه‌ركێشى) و په‌یوه‌ندیێن وى یێن ژیانێ”.
بێگومان ئه‌گه‌ر هه‌ر تشته‌ك ده‌ستپێكێ ل سه‌ر هزره‌كا شاش هاته رێخستن و مومارسه‌كرن، ئه‌نجامێن وێ ژى دێ شاش هێنه دیاركرن و گه‌هاندن، له‌ورا یا كو پتر به‌رێ جڤاكى دده‌ته پێگه‌هه‌كێ بلند و سه‌قامگیر و ساخله‌م پێنگاڤا ده‌ستپێكى خوه په‌روه‌رده‌كرنا ناخێن ئازاده، چونكو هه‌ر تشته‌ك ژ ئازادبوونێ ده‌ستپێكه‌ت، بۆ نموونه هه‌كه تو د هزرا خوه دا ئازاد نه‌بوویى تو نه‌شیێ باوه‌ریێ ب كار و كریارێن خوه ژى بینى، هه‌روه‌سا هه‌كه ته ئازادى وه‌ك مه‌زهه‌ر فامكر و خواند، دیسا هینگێ ژى تو نه‌شێى فێرى ئه‌جندایه‌كا په‌روه‌ردگاریى ببى، چونكو ئازادى زه‌مینه دروستكرنا پێگه‌هێ ته‌یێ كه‌سایه‌تى و ئه‌خلاقى و جڤاكى یه.
ئه‌نجام: هه‌كه ئه‌ڤ پێنگاڤه نه‌بن، بێگومان جڤاكه‌ك، په‌روه‌رده‌یه‌ك و مه‌مله‌كه‌ته‌ك دێ دروست بیت، كو به‌رده‌وام پارچه‌بوون، شكه‌ستن، بابسالارى، نێرسالار و چینیایه‌تى دروست ببیت، هه‌روه‌سا مرۆڤه‌ك ژى دێ ژێ ده‌ركه‌ڤیت، كو به‌رده‌وام باوه‌رى ب ره‌قبوون، ده‌رماگیریى و ماددیاتێن دونیایێ ڤه هه‌بیت، له‌ورا گرنگه جوداهى د ناڤبه‌را منه‌كێ هه‌ژار ل گه‌ل تو یه‌كێ ده‌وله‌مه‌ند نه‌هێته‌كرن، به‌لكو هه‌مى پێكڤه بۆ ئێك ئارمانج و بۆ گه‌له‌ك بیر و رایێن جودا ده‌ست بكاربن و به‌ر ب پێشداچوونێن داهاتوویى ببن هه‌تا په‌روه‌رده‌یه‌كا نوو جهێ خوه بگریت و ببیته سه‌رئه‌نجامێ فه‌زایا زانین و پێشكه‌فتنێ.
