په‌یوه‌ندی ل گه‌ل ئیسرائیلێ بۆ كوردان حه‌رامه ـ و بۆ یێن دی حه‌لاله
ل به‌رامبه‌ری وان خزمه‌تێن شاهێ مه‌غرب بۆ ده‌له‌تا عبری پێشكێشكرین، لێ ده‌زگه‌هێ وێ یێ (مۆساد)، خوه دانابوو ل هه‌مبه‌ر ئاماژا كۆچكا مه‌غربی، نه‌خاسمه ژ لایێ پاراستنا وی ڤه ژ به‌رهنگارێن وی. هێشتا ژی رۆلێ (مۆساد) دیاره د ئۆپه‌راسیۆناره‌ڤاندن و كوشتنا ناڤدارترین به‌رهنگارێن مه‌غربی كو (ئه‌لمه‌هدی بن به‌ره‌كه) یه، ئه‌وێ ل سالا 1965ز ل پاریسێ یێ ئاكنجی و ئه‌وێ رۆژێ ژ به‌ر چاڤان به‌رزه. ل ناڤا وان سالێن شێستان و حه‌فتێیان دا ژ چه‌رخێ بۆری، هزر دهێته كرن كو ده‌زگه‌هێ (مۆساد) هۆشداریا رژێما مه‌لكی یا مه‌غربی كربوو بۆ چه‌ندین پیلان و كۆده‌تایان یێن كرینه ئارمانجا خوه، یان ژی ب دروستی و چو نه‌مابوو كو برۆخینیت.
ژ خارێ ڤه و ناراوه‌ستێت، سه‌ره‌رای وان راپۆرتێن رۆژنامه‌ڤانی یێن دژوار ژ وان ده‌ڤه‌ران و ریكلام و د ڤێ پیڤاژۆیێ دا، ئه‌وێ كۆمێنتان دده‌ت د رۆژناما “مه‌عارف” دا یا عبری شالۆم یه‌رۆشلمی ژ ریباتێ نڤیسیبوو، گۆتبوو:”ل مه‌غربێ ژی كه‌یفا وان هاتبوو ب سه‌ره‌دانا سه‌رۆكی. ئه‌ڤ ده‌وله‌تا پیشوازكاریا مێڤانداریێ حه‌ز ژ مێهڤانداریا مه‌زنه سیاسه‌تمه‌داران دكر ژ ئیسرائیلێ لێ ره‌نگه ئه‌و گه‌شتیارن ژ گشت خه‌لكی. له‌ورا رێزلێنا یه‌هۆد و ئیسرائیلێ تۆرێن تلفزیۆنا عه‌ره‌بی بلند دكه‌ن. سام بن شتڕیت سه‌رۆكێ یه‌هۆدیێ یه‌هۆدیێن مه‌غربێ سه‌ره‌دانا بازاره‌كێ ل مه‌راكشێ كربوو، ل حه‌فیتا بۆری. من گوه ل بازرگانان بوو دگۆتنه وی: هه‌ر ده‌مێ هوون چوون رۆناهیان بڤه‌مرینن.
زیده‌كر ژی: “شاه محه‌مه‌دێ شه‌شێ یه‌هۆدی بۆ هه‌ر جاره‌كێ حێبه‌تی كرن. له‌ورا بۆچوونا خوه راوه‌ستاندبوو ل مه‌ها دووماهیێ ل سه‌ر مه‌زاختنا ملیۆنان دۆلاران ل سه‌ر راستڤه‌كرن ئاڤاكرنا گۆرستانێن یه‌هۆدی، ره‌وشا وێ یا نها گه‌له‌ك باشتره ژ دیده‌ڤانێن گۆران ل چیایێ زیتوون ل قودسێ، هه‌ر وه‌سا زێره‌ڤانكرنا سازیێن یه‌هۆدی و شاندێن دهێنه ب سه‌ركه‌فتی و ب هێز”. دیسا به‌رده‌وامبوو: “لێ بیرێز مه‌غرب حه‌زژێ دكه‌ت ب حه‌زژێكرنه‌كا تایبه‌ت. له‌ورا مێهڤانه‌كێ سڤك بوو بۆ لژنا گشتی ل وه‌لاتی بۆ رێزلێنانا شاه ئه‌لحه‌سه‌ن. هه‌ر وه‌سا شاهێ نها رێزه‌كا مه‌زن لێ دگریت ژ به‌ر وی كارێ ئه‌و ئه‌نجام دده‌ت.
ئاژانسا ئه‌نترفاكس یا رۆسی ل سالا بۆری ژ عاهلێ مه‌غربی شاه مه‌لك محه‌مه‌دێ شه‌شێ ڤه‌گوهاستبوو ژ كۆمبوونه‌كێ ل گه‌ل حاخامێ رۆسی یێ مه‌زن (بیرل لازر) كو یا فه‌ره به‌رژه‌وه‌ندیێ، یه‌هۆدی ل ئیسرائیلێ ل به‌رچاڤوه‌ربگریت بۆ هه‌ر راستڤه‌كرنه‌كا دووماهیێ بۆ شه‌ڕی ل رۆژهه‌لاتا ناڤین.
دیسا شاهێ مه‌غربی زێده‌دكه‌ت كو مه‌حاله ئه‌ڤ قه‌یرانا مه‌زن بهێته چاره‌سه‌ركرن بیێ ل به‌رچاڤوه‌رگرتنا به‌رژه‌وه‌ندیێن یه‌هۆدیان ب ره‌نگه‌كێ ئێكجار.
هه‌ر وه‌سا شاه محه‌مه‌دێ شه‌شێ گۆت كو ئیسرائیل ده‌وله‌تا ب تنێ بوو یا پووله‌كا پۆسته‌یی ده‌ركری وه‌كو رێزگرتن بۆ بیرهاتنا بابێ وی شاه ئه‌لحه‌سه‌نێ دویێ. دیسا راپۆرته‌كا له‌شكرێ ئیسرائیلی ئه‌و هاریكاریا “ئه‌رێنی” یا مه‌زن دیاركر یا مۆسادا ئیسرائیلی ب ده‌زگه‌هێن مه‌خابه‌راتا مه‌غربی ڤه گرێدده‌ت، ده‌مێ ئیسرائیلێ فرۆكه‌یێن بێی فرۆكه‌ڤان داینه مه‌غرب ژ جۆرێ “هرۆن” ئه‌وا هاتیه ڤه‌گوهاستن ژ فره‌نسا. ئه‌ڤرۆ چالاكیه‌كا مه‌زن یا مۆسادێ ل مه‌غرب ناهێته زانین، له‌ورا ئه‌و وه‌لاتێ ئێدی رۆله‌كێ میحوه‌ری د ناكۆكیا عه‌ره‌بی ئیسرائیلی دا نا له‌زینیت، هه‌ر وه‌سا دیاربوونا (هه‌ڤڕكان) بۆ وی د ده‌ستكاتیێ دا ل رۆژهه‌لاتا جیهانا عه‌ره‌بی، ده‌زگه‌هێ هه‌والگێریا ئیسرائیلی هاندا كو ل نه خشه‌یێن چالاكیێن خوه و ئه‌وله‌ویاتێن خوه ل سه‌ر دگۆره‌پانا شه‌تره‌نجا عه‌ره‌بی دا بزڤریت.
1. په‌یوه‌ندیێن سووری ئیسرائیلی
په‌یوه‌ندیێن سووری یێ، ئیسرائیلی دهێنه سالوخه‌تكرن ب دوبه‌ره‌كیا سیاسی، ره‌هه‌ند و نهێنیێن خوه ئاشكرا دكه‌ت ل گه‌ل به‌رپابوونا شۆره‌شا كه‌ربا مللی ل دژی به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د، ب رێیا هنده‌ك راستیان كو ئه‌ندامێن به‌رهنگاریا سووری دیاركرربوون، كو نه‌وێریان به‌حس ژێ بكه‌ت. ئه‌ڤان راستیان ته‌كه‌ز كر كو ئیسرائیل وه‌سا به‌رێ خوه دده‌ته رژێما سووری یا ده‌سهه‌لاتدار ل دیمه‌شقێ كو ئه‌و دوژمنه ب ئاشكرایی و هه‌ڤاله ل نهێنیێ، له‌ورا به‌شار ژی وه‌كو بابێ خوه‌یه یێ خۆشتڤی یه ل ده‌ف ئیسرائیلێ، لێ ب دروستی هه‌تا نها هه‌ژی زارێ “شاهێ ئیسرائیلێ”یه، هه‌ر وه‌سا ئیسرائیل شانازیێ دبه‌ت كو به‌شار چووبوو ده‌ستێ سه‌رۆكێ ئیسرائیلی”كاتساف” پتر ژ جاره‌كێ ل به‌رامبه‌ر كامیره‌یان ب به‌رهه‌ڤبوونا شێوازێن میدیا نێڤده‌ولی. ئیسرائیلێ ده‌لیڤه دابوو ل دووماهیان بۆ له‌شكرێ سووری كو بچیته د ناڤ هه‌ژماره‌كا ده‌ڤه‌رێن قه‌ده‌غه و یێن ژ چه‌ككری د ناڤبه‌را سووری و ئیسرائیلێ دا ل سه‌ر توخیبێن جۆلانێ، كو هێزێن له‌شكرێ سووری نێزیك نه‌بوونێ بۆ ئێك جار ژی هه‌ر ژ شه‌رێ سالا 1973ز، ئه‌و ژی ژ بۆ سه‌ركوتكرنا به‌رهنگار و خۆنیشاده‌ران ل دژی رژێما سووری ژ كوڕێن ده‌رعا و (ریف)ێ وێ ل هه‌ر دو مه‌هێن مارس و ئه‌بریل ژ سالا بۆری، یا دیاربوو كو ل ده‌مێ مه‌دحێن میدیا ئیسرائیلی ل سه‌ر رژێما به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د ئه‌وه هاریكاریكرنا سیاسه‌تا سه‌ركوتكار ل دژی شۆره‌شگێران، ده‌مێ دیاربووی كو ئێك ژ رۆژنامه‌یێن ئیسرائیلی نیگه‌رانیا حوكمه‌تا ئیسرائیلی و ترسا وێ دیاركری ژ بژاره‌یا رۆخیانا رژێما به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د، لێ چووبوو دوورتر ژ ڤێ چه‌ندێ ب گۆتنا خوه كو پرانیا كوڕێن گه‌لێ ئیسرائیلێ ژ نیڤا دلێ خوه نڤێژان دكه‌ن كو رژێما سووری یا نها بپارێزیت ل ژێر سه‌ركرداتیا سه‌رۆكێ وێ به‌شاری.
پشتی كو شێوازێن میدیا ئیسرائیلی سه‌حا بۆچوونێن زانایێن ئاسایش و هه‌والگێریێ ل ده‌زگه‌هێن ئاسایش و مۆسادی كرین ده‌رباره‌ی داخۆیانیێن به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د یێن عنته‌ری، رۆژناما هارتس ته‌كه‌ز كر: “كو داخۆیانیێن رژێما سووری ل دژی ئیسرائیل هه‌ما ب تنێ دوورشمن بۆ بكارئینان مللی، بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا رایا گشتی یا ناڤخوه‌یی ل سووریی”، دیسا رۆژنامێ ژبیرنه‌ربوو كو رژێما سووری سه‌ره‌رای گۆتنا وێ كو دوژمنا ئیسرائیلێ یه، چو كارێن له‌شكری ل دژی وێ نه كربوون. رژێما سووری ب سه‌ركرده‌یا “به‌شار ئه‌لئه‌سه‌د” پشتی جهێ بابێ خوه(حافز ئه‌لئه‌سه‌د) ل سالا 2000 گرتی ده‌ست ب یاریێ كربوو ب كاغه‌زێن سیاسی ل سه‌ر مێزا لایه‌نێن خوه یێن سه‌ره‌كی (ئیرانی ـ عه‌ره‌بی ـ ئیسرائیلی) زێده‌باری بارێ گرانێ سیاسی یا بابێ وی بۆ هێلایی، ده‌مێ گۆره‌پانا سووری یا ناڤخوه ل سه‌ر سێله‌كا شاریایی دژیا، هه‌ر ژ ده‌سپێكا وه‌رارا بزاڤێن به‌رهنگاریا رژێما سووری و سه‌ركه‌فتنا چالاكیێن سیاسی، كارێن وێ گه‌هشتن ژ نیڤا سووریێ بۆ ده‌رڤه‌ی ل ئه‌ورۆپا و ئه‌مریكا.
