پڕۆژه نه یێ ئۆجه‌لانی یه
زاگرۆس به‌رواری
ده‌مه‌ك درێژه ل ده‌ڤه‌رێ ئاماژه ب گوهه‌رتنان د هێته كرن، وه‌لاتێن ده‌ستهه‌لاتدار ژ بابه‌لیسكا وان گوهارتنێن بله‌ز ب ترسن.
هه‌لبه‌ت گوهارتن، دێ سنوورێن وه‌لاتێن ده‌وله‌تنه‌ته‌وه ژی ده‌رباز كه‌ن و رژێمێن وان ئێك ئێكه دێ هێنه هه‌لوه‌شاندن..
لێ كورد دبیت ژ ڤێ بابه‌لیسكێ سوودمه‌ند بن.
چونكو ب سه‌دان ساله كورد و ئاخا كوردستانێ یا داگیركری یێن هاتینه چه‌وساندن و مافێن ڤێ نه‌ته‌وه‌یا دیرۆكی هاتینه بنپێكرن..
لێ كوردان ل هه‌ر چار پارچه‌یێن كوردستانێ، ب ئاوایه‌كێ حه‌كیمانه و سه‌رده‌میانه خه‌بات و تێكۆشینا كری ژ بۆ ڕزگاریا كوردستانێ و چاره‌سه‌ریا دۆزا كورد. د چارچووڤه‌یێ ئاشتیێ دا…. ده‌وله‌تا توركیا ئه‌ڤه بوو 102 سال یا ئینكارا ناڤێ كوردستانێ و نه‌ته‌وه‌یا كورد دكه‌ت.
گه‌له‌ك نه‌ته‌وه‌یێن بچویك وه‌ك ئه‌رمه‌نی، چه‌ركه‌ز، لاز،رۆم، هتد.. ب جینۆسایدێن ڕه‌ش و كۆمكژیان ل سه‌ر ئه‌ردی شینوارێن وان ژی نه‌هێلان، درێغی دژی كوردان ژی نه‌كریه؛ لێ شیان حه‌تا ئاسته‌كی كوردان ئاسمله بكه‌ن.
لێ كورد ل سه‌ر خاكا كوردستانێ مان. هه‌بوونا خوه پاراست.. ب دو: خالان كوردان دۆزا وه‌لاتێ خوه به‌ر ب ناڤه‌ندێن چاره‌سه‌ریێ بڕن. ئێك: ب هه‌بوونا هێزا شه‌ڕكه‌ر ئه‌و چ ناڤ ل وێ هێزێ بكه‌ن نه‌گرنگه لێ ئه‌و مرۆڤێن شه‌ڕكه‌رن خوه‌دی ئیراده‌نه، له‌وا هه‌ر زویكا ل رۆژهه‌لاتا ناڤین و جیهانێ ناڤێ كوردێن شه‌ڕڤان ب به‌رخوه‌دانێ هاتنه ناسكرن. ئالیێ دوێ: ل جیهانا پێشكه‌فتی و خوه‌دی مافێن مرۆڤی دۆزا خوه یا ڕه‌وا ب وان دا ناسكرن كو ئه‌و گه‌له‌كن، سته‌م و زۆرداری ل وان و ئاخا كوردستانێ یا داگیركری د هێته كرن و خه‌باتا ب سالان ژ بۆ مافێن وان یێن ڕه‌وایه.
هه‌لبه‌ت ب گرتن ب كوشتن و كۆچبه‌ر كرنا كوردان ل سه‌ر ئاخا وان ل سه‌ر جهو وارین وان نه‌شیان دۆزا ڕه‌وا دۆزا وه‌لات و سه‌رخوه‌بوونێ دۆزا ئازادی و دیموكراسیێ ژناڤ ببه‌ن.
ب ملیۆنان كورد ده‌ربه‌ده‌ری جیهانێ بوون. هنده‌ك كورد ژی، پشتی جه‌نگا جیهانی یا دویێ ل سه‌ر ناڤێ كاركه‌ریێ شاندنه ئه‌ورۆپا رۆژهه‌لات، لێ ئه‌و كوردێن ل سه‌ر ناڤێ كاركرنێ شاندین، بوونه خوه‌دی سه‌رمایه و یه‌كه‌م ناڤه‌ند و كۆمه‌لێن كوردی هه‌ر ئه‌وان ل ناڤه‌ندێن وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی ڤه‌كرن و كرنه جهێ خه‌بات و تێكۆشینا كوردایه‌تیێ.
ئه‌و خوه‌دی ل دۆزا وه‌لاتی ده‌ركه‌فتن و نه‌ته‌وه‌یا كورد د نوكه‌دا ل دیاسپۆرا وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌كا هشیار دهێته ناسكرن. واته ب ڤێرێكێ ژی، نه‌شیان كوردان بحه‌لینن به‌لكو به‌روڤاژی كوردان زێده‌تر خوه ڕێكخست.
ڕه‌وشا كوردان ل باكوورێ كوردستانێ، كو پارچا هه‌ری مه‌زن و رێژه‌یا كوردان ژی د ئاستێ سێ وه‌لاتێن وه‌ك لوبنان ئیسرائیل و كوێتێ دا یه. به‌لكو زێده‌تر ژی بن، گه‌له‌ك شۆڕش ل وێ پارچێ به‌رپابوون. لێ هه‌موو ب پشته‌ڤانیا زلهێزان، ب چه‌كێن كۆمكوژ ده‌وله‌تا تورك سه‌ركوت كرن.
شۆڕشا چه‌كداری یا ل باكوورێ كوردستانێ ب پێشه‌نگیا pkk ل سالا 1984 پێنگاڤه‌كا نووی و دیرۆكی بوو، بۆ كوردێن باكوور و هه‌موو كوردستانیێن ل پارچێن دی. ئه‌و ژی ژ به‌ر خاله‌كێ بوو، خه‌بات و تێكۆشین، ژ بۆ سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ بوو.
ل ژێر ڤی ناڤی ب سه‌دان كۆر كچێن كوردان و كوردستانیان د رێكا سه‌رخوه‌بوونێ دا، جانێ خوه كره قوربانی و گه‌هشتنه كاروانێ جانگۆریكه‌رێن وه‌لاتی.
لێ، ئه‌ڤێ پێڤاژۆیێ درێژی دا خه‌بات و تێكۆشینا pkk ب سه‌رۆكایه‌تیا ئۆجه‌لانی. جارا ئێكێ ل سالا 1993 د ناڤبه‌را توركیێ ب سه‌رۆكایه‌تیا سه‌رۆك كۆمارێ وێ ده‌مێ توركوت ئۆزال و ب ناڤبه‌ینكاریا مام جه‌لال تاله‌بانی و چه‌ند سیاسه‌تمه‌دارێن كورد یێن وه‌ك كه‌مال بوركای و ئه‌حمه‌د تورك، و سری ساكك.
ل ژێر چاڤدێریا سه‌رۆك كۆمارێ سووریێ حاڤز ئه‌سه‌د برێڤه‌چوو و ئینسیاتیفا ڤی پڕۆژه‌ی د ده‌ستێ ئۆجه‌لانی دابوو، لێ ده‌وله‌تا كوور، ب كوشتنا ئۆزالی ئه‌ڤ پێڤاژۆ به‌رئاڤی كر، و چ ئه‌نجام ژ ڤێ دانوستاندنێ ده‌رنه‌كه‌فت.چونكو یا ئێكێ پشته‌ڤانیا ناڤده‌وله‌تی لێ نه‌هاته‌كرن ئه‌و ژی سه‌ده‌مێ سه‌ره‌كی ته‌ڤگه‌را pkk یا سیاسی و چه‌كداری چه‌ندین وه‌لاتێن وه‌ك ئه‌لمانیا و ئه‌ورۆپا و ئه‌مریكا ئێخسته د ناڤا لیستا ڕه‌ش دا و وه‌ك پارته‌كا قه‌ده‌غه‌كری و مۆهرا تیرۆرێ ژی لێدا.
هه‌ر چی رۆژا پاشتر بوو دۆرپێچه‌كا مه‌زن ل ته‌ڤگه‌را باكوور هاته كرن.. و ئه‌ڤان فشاران باندۆره‌كا نه‌رێنی ل ده‌وله‌تا سووریێ ژی كر. له‌وا ئۆجه‌لان ب ناڤێ چاره‌سه‌ریا دۆزا كورد ب رێكێن ئاشتیانه ده‌ربازی وه‌لاتێ گریكێ د بیت.
لێ هه‌ر ل رۆژا ده‌ستپێكێ هه‌ست ب مه‌ترسیێ كڕ كو، ل جهێ ئالیێن په‌یوه‌ندیدار پێشوازیا وی بكه‌ن، لێ لایه‌نێن ئه‌منی و دژه تیرۆر و هه‌والگیریێ ئه‌و پێشوازی كر. هه‌لبه‌ت گه‌له‌ك بازاڕ ل سه‌ر ئۆجه‌لانی و ته‌ڤگه‌را وی هاتنه‌كرن. لێ ل داویێ ب بازاره‌كی ئۆجه‌لان هاته دیلگرتن و ل 15 سباتا سالا 1999 ژ نایرۆبیا پایته‌ختێ كینیا .ئه‌و ب ده‌وله‌تا تورك دهێته راده‌ستكرن.
ئاها پشتی ڤێ چه‌ندێ پێڤاژۆیه‌كا راسته ڕاست د ناڤبه‌را ئۆجه‌لانی و ده‌وله‌تا توركیا دا ب سه‌رۆكاتیا حوكمه‌تا بۆله‌نت ئه‌جه‌ویتی دا ده‌ست پێ دكه‌ت.
لێ ئۆجه‌لانی ڤیا بۆ ڕایا گشتی یا توركیا و جیهانێ بده‌ته خوه‌یا كرن كو ئه‌و خۆدان بڕیاره و ته‌ڤگه‌را وی ژ گۆتنێن وی ده‌رناكه‌ڤیت.
ئێك: خال ژ وان ژی، pkk هه‌لوه‌شاند و ناڤێ وێ گوهارت. دو: هێزێن چه‌كدار ژ ناڤا ئاخا توركیا و باكوورێ كوردستانێ ده‌رڤه‌ی سنوور كرن. سێ: ناڤێ هێزا چه‌كدار: ژ ARGK كره HPG واته پرۆسێسا ئاشتیێ به‌رده‌وام كر. و نابیت ل ڤێرێ رۆلێ سه‌رۆكایه‌تیا هه‌رێما كوردستانێ تایبه‌ت سه‌رۆك بارزانی و سه‌رۆك تاله‌بانی بێته ژ بیركرن كو رۆلێ سه‌ره‌كی بۆ چاره‌سه‌ریا دۆزا كوردی ل باكوورێ كوردستانێ و تركیێ ب رێكا ئاشتیێ بێته چاره‌سه‌ركرن، یێ گێرای.
لێ ل داویێ ب سه‌ده‌ما ده‌وله‌تا كوور و ئالیه‌كێ pkk یێ خوه وه‌ك باز دبینن ب سه‌ر ئالیێ كه‌ڤۆك دا بسه‌ركه‌فت و پێڤاژۆ ب به‌هانه‌یا ده‌ست ژ به‌ردانا چه‌كێن ل 15 ته‌باخا سالا 1984 ل ئه‌روهێ و شه‌مزینان ل هه‌مبه‌ری له‌شكرێن توركیا هاتینه بكار ئانین؛ ژ ناڤبر.
لێ د ناڤا ڤێ پێڤاژۆیێ دا پڕانیا پرۆژه‌یان یێن ئۆجه‌لانی و pkk بوون.
گوهه‌رتنێن هێرشا حه‌ماسێ یا 7 ئۆكتۆبه‌را سالا 2023 چه‌ندین باده‌كێن نوی ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ ڤه‌كرن. كو ده‌ستێ ده‌وله‌تا ئیسرائیلێ ڤاله نه‌ما و هێرشێن هه‌مه لایه‌نی ل سه‌ر غه‌ززه و باشوورێ لوبنانێ. گرێن جولان و ناڤه‌ندا به‌یرۆت و شام و ته‌هرانێ، ئه‌ڤێ چه‌ندێ ترسه‌كا مه‌زن بۆ وه‌لاتێن ده‌ڤه‌رێ تایبه‌ت یێن پشته‌ڤانیا گرۆپێن تیرۆرستی و كرێگرتی دكه‌ن چێكر و هه‌ست ب هندێ هاته‌كرن كو ئه‌ڤ هێرشه د سنووردار كری نابن. ئه‌ڤ چه‌نده ئالیه‌كه لێ ئالیێ دوێ به‌رخوه‌دان و تێكۆشینا كوردان بوو ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ و باكوور د ئالیێن چه‌كداری و له‌گالدا. شه‌ڕێن ل دژی تیرۆریستێن داعش پشته‌ڤانیا ناڤده‌وله‌تی، بۆ كوردێن هه‌ر چارپارچه‌یان چێكر. هه‌لبه‌ت مه‌زاختیێن توركیا یێن له‌شكری بارێ ده‌وله‌تا تورك گه‌له‌ك یێ گران كری. ئه‌ڤه ئالیه‌كه، لێ ئالیێ دی پشته‌ڤانیا ناڤده‌وله‌تی یا ل كوردان دئێته كرن ژی خاله‌كا گرنگه.
هه‌لبه‌ت ده‌سته‌یا ڕزگاریا شامێ HTŞ ب سه‌رۆكایه‌تیا جۆلانی. كو ده‌مه‌ك درێژه ل وه‌لاتێ توركیا پشته‌ڤانی ل ته‌ڤگه‌را وی و یا له‌شكرێ ئازاد دهێته كرن، ب مه‌رجێ جهێ كوردان د پاشه‌رۆژا سووریا نوی دا نه‌بیت. له‌وا خوه ب باشی یا ڕێكئێخستی كو دێ بنه شوینگرێن ئه‌سه‌دی. لێ وان ژی كێشه‌یه‌كا مه‌زن د وارێن ئیداره‌كرنا وه‌لاتی دا یا هه‌ی.
ژ ئالیه‌كی د خوازن شه‌رعیه‌تا ناڤنه‌ته‌وه‌ی بۆ ته‌ڤگه‌را خوه چێكه‌ن ئالیه‌كێ ژی ده‌وله‌تا توركیا د خواست پرۆژێ وه‌لاتێ خوه، د رێكا واندا جێبه‌جێ بكه‌ن،و هه‌ژمۆنا توركیا دێ بۆ ده‌مه‌ك درێژ ژی ل سه‌ر وه‌لاتێ سووریێ مینیت.
ب دیتنا من توركیا دزانیت ژ به‌ر ڕێككه‌فتنێن د ناڤبه‌را ئیراق و سووریێ دا ئێدی نه‌ما بگه‌هیته سنوورێن میساقا مللی، لێ ئه‌وێ باده‌كێ وه‌ك گه‌ف ب كار دئینیت دا رێكێ ل سه‌رخوه‌بوونا كوردستانێ بگریت.
هه‌لبه‌ت ژ به‌ر ڤان سه‌ده‌م و خالێن مه ئاماژه پێكرین، و ده‌وله‌تا توركیا چاڤه‌رێ بوو د رۆژا 8 هه‌یڤا 12 یا سالا ده‌ربازبووی دا، دگه‌ل كه‌فتنا سه‌نه‌مێ ئه‌سه‌دی رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌ر ژی هه‌ره‌سێ بینیت، و ئالایێ سپی ل هه‌مبه‌ر HTŞ و گرۆپێن نێزیكی توركیێ راكه‌ت و ئه‌و رێڤه‌به‌ری هه‌ره‌سێ بینت و بێنه دیلگرتن.
لێ ئه‌ڤێ چه‌ندێ روینه‌دا، و رێڤه‌به‌ری ل رۆژئاڤایێ كوردستانێ ب هێزا له‌شكری یا HSD و پشته‌ڤانیا كۆالسیۆنا ناڤده‌وله‌تی خوه ل سه‌ر پییان گرت. و ب دیده‌ڤانیا سیاسه‌تمه‌دار و ده‌ستهه‌لاتدارێن توركیا رێڤه‌به‌ریا باكوور رۆژهه‌لاتێ سووریێ یا بوویه دیفاكتۆ.
له‌وا هه‌ر زویكا ده‌ستهه‌لاتدارێن توركیێ بۆ رازیكرنا ئۆجه‌لانی هنده‌ك گاڤێن پراكتیك ئاڤێتن.
ئه‌و ژی ب رێیا پرۆژێ سه‌رۆك كۆمارێ توركیا ئه‌ردۆغان و سه‌رۆكێ ته‌ڤگه‌را نه‌ژاتپه‌رستێن توركیا MHP باخچه‌لی. ده‌رگه‌هێ پێڤاژۆیا ئاشتیێ یا ل سالا 2013 خه‌تمی دوباره‌كره رۆژه‌ڤ.
هه‌لبه‌ت ئه‌ڤ پرۆژه، دبیت نه ل گۆره‌ی دلێ كوردان بیت. لێ ده‌لیڤه هه‌بوو هه‌موو پارت و ئالی و جڤاكا توركیا ده‌رگه‌هێ چاره‌سه‌ریا پرسا كوردی ڤه‌كه‌ن. لێ چ ده‌مه‌كێ نه دهاته چاڤه‌رێكرن كو باخچه‌لی ب خوه دێ ده‌ستپێشخه‌ریا پێڤاژۆیه‌كا نوی بۆ چاره‌سه‌ریا پرسا كوردی و توركیێ كه‌ت، لێ دیاره ده‌ستهه‌لات یا ل پشت پڕۆژه‌ی و ئالیێ ئۆپۆزسیۆنێ ژی.
دیسا ژ ئالیه‌ك ژی سپارته DEMPARTI كو ئه‌و رۆلێ په‌یام گه‌هاندنێ بۆ لایێ ئۆجه‌لانی و ئالیان ڤه‌گوهێزن و ئه‌ڤێ چه‌ندێ پشتی شاند ژ گرئاڤا ئیمرالیێ زڤرین سه‌ره‌دانا سه‌رۆكێ په‌رله‌مانێ توركیا كۆرتولوشی كرن. چونكو ناڤه‌ندا چاره‌سه‌ریان یا كریه هۆلا په‌رله‌مان و په‌رله‌مان جهێ گوهارتنا ده‌ستووری یه. و نوونه‌ریا هه‌موو جڤاكا توركیێ ژی دكه‌ت و پشتی په‌رله‌مانی، رۆلێ سه‌ره‌كی د ڤێ پێڤاژۆیێ دا یێ دایه باخچه‌لی، لێ ئالیێ سێیێ هێشتا نه یێ دیاره، كا دێ وه‌لاتێن ئه‌ورۆپی بن.
ئان ژی دێ وی رۆلی ده‌نه هه‌رێما كوردستانێ، كو د چه‌ند داخوه‌یانیه‌كاندا سه‌رۆك بارزانی گۆت: یا ب مه بێته سپارتن ئه‌م د به‌رهه‌ڤین رۆلێ ئاشتیێ و چاره‌سه‌ریێ بگێڕین. هه‌لبه‌ت دێ گه‌له‌ك گرنگ بیت باشوورێ كوردستانێ و تایبه‌ت رۆلێ لایه‌نێ سێیێ سه‌رۆك بارزانی بگێڕیت .
لێ ل هه‌مبه‌ر ڤێ پێڤاژۆیێ و پرۆژێ باخچه‌لی،ئه‌ردۆغان، وه‌ك هنده‌ك زه‌لالی كه‌فتیه سه‌ر؛ پێدڤیه زه‌مینه بێته خوه‌شكرن كو ئۆجه‌لان بێته په‌رله‌مانێ توركیا ئان ژی ب رێكا ڤیدیۆ كۆنگره‌یێ ده‌نگێ وی ل په‌رله‌مانێ توركیا بێته وه‌شاندن. داخوازێ ژ pkk بكه‌ت ده‌ست ژ چه‌كان به‌رده‌ت. لێ ل هه‌مبه‌ری ڤێ چه‌ندێ چ دیار نینه كا چ د پرۆژه‌یێ توركیا دا بۆ پرسا كوردی ل باكوور هه‌یه !.
هه‌لبه‌ت ره‌وشا هاتیه گوهه‌رتن و ئێدی چ دۆز ب چه‌كان ناهێنه چاره‌سه‌ركرن، لێ ئه‌ز ب گومانم كو سه‌رۆكاتیا pkk ل قه‌ندیلی ئه‌و ئالیێ سه‌ره‌كینه، گاڤه‌كێ د ڤی واری دا باڤێژیت. و ئالیێ دی ژی رێڤه‌به‌ریا خوه‌سه‌را رۆژئاڤایێ كوردستانێ یه و ئۆجه‌لان دێ بانگ ل وان ژی كه‌ت كو HSD بێته هه‌لوه‌شاندن و پێگریێ ب فه‌رمانێن شامێ بكه‌ت و رۆلێ خوه ل ناڤا ده‌وله‌تا سووریێ بگێرن و مافێن خوه د ده‌ستوورێ سووریا پاشه‌رۆژێ دا بچه‌سپینن.
