پۆتین مر!!
محه‌مه‌د چه‌لكی
ئه‌ڤه چه‌ند رۆژه ده‌زگه‌هێن هه‌والگیریێ و رۆژنامه‌گه‌ریا ئه‌لمانی و یا بریتانی نۆچه‌یێ مرنا سه‌رۆكێ رۆسیا فلادیمیر پۆتینی به‌لاڤ دكه‌ن. ڕاستییا ڤی بابه‌تی چییه؟ ڕاستییه‌ك بۆ هه‌یه؟ گریمان سه‌رۆكێ رۆسیا پۆتین مر، دێ چ ژ هه‌ڤسه‌نگیا شه‌ڕێ رۆسیا ـ ئوكرانیا و سه‌نگینییا رۆلێ رۆسیا ل سه‌ر ده‌پێ شانۆیا سیاسه‌تا جیهانێ گوهۆڕیت؟
هه‌لبه‌ت سه‌ده‌مێن به‌لاڤكرنا ڤی نۆچه‌ی چ په‌یوه‌ندی ب ناڤخوه‌یا رۆسیا ڤه نینن، به‌لكو په‌یوه‌ندیا هه‌ی ب شكه‌ستنێن ل دویڤ ئێكێن له‌شكرێ ئۆكرانیا و ئه‌ته‌لیریا رۆژئاڤای به‌رامه‌به‌ری چه‌كێ رۆسی و له‌شكرێ رۆسی، خالا دن یا دڤێت نه‌هێته ژبیركرن، شه‌ڕێ ته‌رورستێن حه‌ماسێ بۆ سه‌ر ئیسرائیلێیه كو رۆژئاڤا وه‌سا هزر دكه‌ن ئه‌ڤه ب فیتا رۆسیا -ئیرانێ هاتیه‌كرن، بۆ سڤكرنا گڤاشتنێن رۆژئاڤای ل سه‌ر رۆسیایه و ژێڤه‌كرنا جیهانا عه‌ره‌بییه ژ هه‌لوه‌ستێ دژی رۆسیا و كێمكرنا گڤاشتنایه ل سه‌ر رژێما ئیرانێ.
رۆسیا نه‌یا سه‌رده‌مێ ستالینییه(١٨٧٨-١٩٥٣) كو هه‌می داڤێن ته‌ڤن و ئۆینێن سیاسه‌تێ د ده‌ستێ پۆتینی دا بن و مرنا وی دێ بهنێنی بیت، تا كو كرێمل شوینگره‌كی بۆ بدانت، نه‌خێر رۆسیا ئه‌ڤرۆ وه‌كو هه‌موو ده‌وله‌تێن جیهانێ كه‌فتیه بن به‌زه‌ییا چه‌رخێ زانیاریێ و ژ سیرێ هه‌تا په‌رێ پیڤازێ كه‌سه‌ك نه‌شێت بڤه‌شیریت.
پۆتین وه‌ك سه‌رۆككۆمار شیا رۆسیا ژ په‌نجێن مافیا و هلوشیانا ئابووری، له‌شكری، زانستی و هلوه‌شیانا سیسته‌مێ ده‌وله‌تێ بپارێزیت و خه‌باتێ دكه‌ت بۆ ڤه‌گه‌راندنا شكۆیا رۆسیا ل سه‌ر ئاستێ ناڤده‌وله‌تی، ئه‌گه‌ر چی ڤه‌گه‌راندنا خه‌ونا ئیمپراتۆریا سۆڤییه‌تی ل سه‌ر هه‌موو خاكا سۆڤیه‌تا به‌رێ ل ڤی سه‌رده‌می خه‌ونه‌كا نه‌كرده‌یه لێ دیسا شیا ب رێكا “CIS” هه‌ڤكاریا ده‌وله‌تێن سه‌ربه‌خۆ هه‌ژموونا خوه ل سه‌ر كۆمارێن به‌رێ یێن ئێكه‌تیا سۆڤیه‌تێ بپارێزیت چه‌ند ده‌وله‌تێن نوو یێن به‌لتیق و ئوكرانیا تێ نه‌بیت، وه‌ك دن مرۆڤ دكاریت بێ دوودلی بێژیت، سۆڤیه‌ت ب فۆرمه‌كێ دن به‌رده‌وامه. شه‌ڕێ ئوكرانیا ژی بزاڤه‌كا پۆتینییه بۆ ڤه‌گه‌راندنا وێ بن سیهانه‌تا رۆسیا.
پۆتین نه ستالینه دا خوه ل پشت كه‌سه‌كێ جێمككری(شبیه) و حزبه‌كا پۆلایین بڤه‌شێریت وه‌كو هه‌ولگیرێن رۆژئاڤایی و رۆژنامه‌گریا وان دبێژیت. به‌ڵاڤكرنا ڤی نۆچه‌ی بۆ تێكدانا ئێكرێزیا سه‌ركردێن كرێملن و سه‌رۆكاتیا ئه‌ركانێن له‌شكرێ رۆسیایه و په‌رده‌پۆشكرنا شكه‌ستنا له‌شكرێ ئۆكرانیا پشتی ئه‌و هێرشێن رۆژئاڤای گه‌له‌ك خه‌ون ل سه‌ر ئاڤاكرین بۆ شكاندنا له‌شكرێ رۆسی و زڤراندنا كۆمارێن دونیتسك و لۆگانسك هه‌موو به‌رڤ ئاڤدا چووین.
گریمان پۆتین مر ئه‌رێ مرنا وی دێ وه‌ك یا ستالینی ب باندۆر بیت ل سه‌ر ناڤخوه و سیاسه‌تا ده‌رڤه یا رۆسیا؟ به‌رسڤ گه‌له‌ك یا ب ساناهی و بێ گرێیه، ئه‌و ژی نه‌خێیه چونكو نه حزبه‌كا ستالینی و نه ژی سۆڤیه‌ته‌كا ب خۆرتی چێكری مایه. یا ژ هه‌موویێ بالكێشتر بالاده‌ستییا چه‌رخێ زانیارییه ل سه‌ر جیهانا ئه‌ڤرۆ و هه‌موو كه‌فتنه بن به‌زه‌ییا ساته‌لیتێن عه‌سمانی و چاڤدێریا وان ل هه‌ر لڤینه‌كێ، ئانكو چ تشتێ ڤه‌شارتی و نهێنی ئه‌ڤرۆ ناهێته په‌رده‌پۆشكرن، و ب كلیكه‌كێ ره‌نگ و ده‌نگ ل جیهانێ به‌لاڤ دبن.
شه‌ڕێ ئوكرانیا و شه‌پلینا رۆژئاڤای به‌رامبه‌ری رۆسیا و ئه‌ڤه شه‌ڕێ حه‌ماسێ ژی هاته سه‌ر(٧-١٠-٢٠٢٣)، هه‌موو داڤێن ئاراسته‌كرنا سیاسه‌تا جیهانێ د ده‌ستێ رۆژئاڤا دا و ب تایبه‌ت ئه‌مریكا دا ده‌ركه‌فتینه، ئێدی جیهان ب ئێك جه‌مسه‌ری برێڤه ناچیت، جیهان پێدڤی ب رێكخستنه‌كا نووی هه‌یه، سیسته‌مێ ئێك جه‌مسه‌ریا رۆژئاڤا به‌ر بهه‌لوه‌شیانێیه وهه‌ر ئه‌ڤه‌یه داخوازا رۆسیا و چینێ.
رژدیا رۆسیا و چینێ بۆ دامه‌زراندنا سیسته‌مێ نوی بۆ جیهانێ كو پتر دادپوره‌وری و رێزگرتنا تایبه‌تمه‌ندیێن نه‌ته‌وه و ده‌وله‌تێن جودا بهێته گرتن، بوویه رۆژه‌ڤا ئه‌ڤرۆ یا پرانیا ده‌وله‌تێن جیهانێ. رۆژ بۆ رۆژێ ده‌وله‌تێن جودا ل ڤێ خوه‌سته‌كا رۆسیا و چینێ ده‌رده‌كه‌ڤن و گڤاشتنان ل رۆژئاڤا (ب سه‌رۆكاتیا ئه‌مریكا) و سیسته‌مێ ته‌ك جه‌مسه‌رییا جیهانێ دكه‌ن. سیسته‌مێ ته‌ك جه‌مسه‌ری یێ به‌ره‌ف قۆناغا دوماهیێ دچیت. داویا شه‌ڕێ ئوكرانیا دێ بیته ده‌ستپێكا سیسته‌مه‌كێ نوی یێ جیهانی كو ب سیسته‌مێ فره جه‌مسه‌ری دهێته ناڤكرن، دێ به‌رقه‌را بیت و دێ داوی ب ڤێ گێله‌شۆكیا ب ناڤێ گێله‌شۆكییا ئافراندی (الفــــــــــــــــــــــــــــــــوزچی الخلاقه) هێت.
