پێشنیازه‌ك بۆ رۆژا 15 گولانێ
موسه‌ده‌ق تۆڤى
ل 21 شباتێ رۆژا زمانێ دایكێ ب سه‌رمه‌دا بۆرى، رۆژه‌ك گرنگ هه‌ژى ل سه‌ر راوه‌ستیانێ و كار و دووڤچوونێ ب بێده‌نگى ده‌رباز بوو، ژبلى چه‌ند خوله‌كه‌كێن هنده‌ك كه‌نالێن ئاسمانى نه‌كه‌سه‌كى خوه لێ كره خودان، نه كه‌سێ گرنگیا وێ زانى، ئه‌ڤه د ده‌مه‌كیدا بوو كورد به‌رى هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كێ دیتر پێدڤى بوو گرنگیێ ب ڤێ رۆژێ بده‌ن و چالاكییان تێدا ئه‌نجام بده‌ن، چنكو كوردى پتر ژ چه‌ندین زمانێن دیتر گه‌ف لێ دهێنه‌كرن و روو ب روویى ئاریشه و ئاسته‌نگان دبیت، به‌لێ ئه‌و رۆژ چوو و مه چ نه‌كر، نها ئه‌مێ به‌ره‌ف رۆژه‌كا دیتر دچین، كو راسته‌وخوه په‌یوه‌ندى ب زمانێ كوردى ڤه هه‌یه، ئه‌وژى رۆژا 15 گولانێ یه كو سه‌رێ چه‌ند ساله‌كانه وه‌ك رۆژا زمانێ كوردى هاتییه‌ده‌سنیشانكرن و ل باكوور و رۆژئاڤایێ كوردستانێ د ناڤ ره‌ڤه‌ندێن كوردان ل ده‌رڤه‌ى وه‌لات گرنگى پێ دهێته‌دان و چالاكى تێدا دهێنه‌گێران، لێ ل باشوورێ كوردستانێ كو خوه‌دى ده‌سته‌لاته‌كێ كوردى یه ژبه‌ر هه‌رئه‌گه‌ره‌كى بیت گرنگى پێ نه‌هاتییه‌دان و تنێ وه‌ك نووچه یان كورته راپۆرته‌ك ل هنده‌ك كه‌نالان ئاماژه‌ك پێ هاتییه‌كرن، پار و پێرار بۆ ڤێ مه‌ره‌مێ من هنده‌ك كار و هنده‌ك په‌یوه‌ندى كرن، به‌لێ ژبه‌ركو بزاڤێن تاكه‌كه‌سى ژ كه‌سه‌كێ چ د ده‌ستاندا نه‌ى بوون تشته‌ك وه‌سان پێڤه نه‌هات، ئه‌ڤ ساله هێژ پتر ژ دو هه‌یڤان بۆ وێ رۆژێ ماینه ڤێ په‌یامێ ئاراسته‌ى هه‌موو سازیێن زمانڤانى و ره‌وشه‌نبیرى و ئه‌كادیمى ل سه‌رانسه‌رى كوردستانێ تایبه‌ت ل پارێزگه‌ها دهۆكێ دكه‌م و دبێژم:
هه‌روه‌ك من گۆتى كوردى پتر ژ چه‌ندین زمانێن دیتر گه‌ف لێ دهێنه‌كرن و روو ب روویى ئاریشه و ئاسته‌نگان دبیت، ب باش دزانم رۆژا 15 گولانێ ده‌سپێكه‌ك بیت بۆ به‌رسنگگرتنا وان گه‌ف و ئاریشه و ئاسته‌نگان، ئه‌ڤه ب ئه‌نجامدانا چه‌ندین كۆنفرانس و وركشۆپ و جڤینان ل سه‌ر ئاستێ ئالى و كه‌سانێن په‌یوه‌ندیدار و خه‌مخۆرڤه، ئه‌گه‌ر ئه‌ڤه سه‌روبه‌رێ زمانێ كوردى بیت ب گشتى، ئه‌ڤه ئه‌ڤ كاودانه ل پارێزگه‌ها دهۆكێ هێژ مه‌ترسیدارتره، گه‌فێن كوژه‌ك و ئاریشه و ئاسته‌نگێن دژوار تر روو ب رووی خواندنا كوردى ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ دبن، دێ ئاماژه ب هنده‌كان كه‌ین:
– زمانێ كوردى ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ د بن فشارا شه‌ره‌نیخا خواندنێ ب كوردى یان عه‌ره‌بى و زمانێن دیتر دایه، ل گه‌له‌ك سازییان ژبه‌ركو مامۆستا پشتى 27 سالێن سه‌رهلدانێ كوردى نزانیت دڤێت خویندكار ب عه‌ره‌بى به‌رسڤێ بده‌ن، ل گه‌له‌ك جهێن سازیێن خواندنا بلند پرسیارێن ئه‌زموونان ب عه‌ره‌بى و كوردییه‌كا سه‌قه‌ت دهێنه‌دابه‌شكرن، مه‌ره‌م تنێ ئه‌وه بێژن مه ب كوردى ژى یێن نڤیسین و قوتابى ب ناچارى به‌رێ خوه دده‌ته یێن عه‌ره‌بى و وان ژى نزانیت، ل هنده‌ك سازیێن خواندنا بلند هنده‌ك مامۆستا ژبه‌ر نه‌زانینا خوه ب هه‌موو جۆران هاندانا خواندنا عه‌ره‌بى و ل هنده‌كان ژى خواندنا ئینگلیزى دكه‌ن، ل گه‌له‌ك كولیژان ڤه‌كولینێن ده‌رچوونێ ب عه‌ره‌بى دهێنه نڤیسن، گرنگی و پووته‌دان ب كوردى پشتى هه‌ردو زمانێن دیتر دهێت… یا هێژ مه‌ترسیدار تر سه‌پاندنا خواندنا هنده‌ك وانه‌یانه ب ئینگلیزى ژ قوناغا بنه‌ره‌تیڤه ده‌سپێكریه ب مهانا هندێ كو كوردى تێرا مژارێن زانستى ناكه‌ت.
– خواندنا كوردى ل ڤێ ده‌ڤه‌رێ ب دیالێكتا كرمانجییا باكوور (به‌هدینانییه)، به‌لێ به‌هدینانى د ناڤبه‌را سۆرانى و به‌هدینانى و د ناڤبه‌را به‌هدینى و بۆتانى (دیالكتێن باكوور)دا به‌رزه‌بوویه، نه شێوه‌زاره‌كێ ستاندار هه‌یه نه ژى ره‌وشه‌نبیر و نڤیسكار و سازیێن په‌یوه‌ندیدارێن ده‌ڤه‌رێ ل سه‌ر شێوه‌زاره‌كێ ستانداردێ كرمانجییا باكوور یان به‌هدینى پێكهاتینه هه‌ریه‌ك ب شێوه‌زارێ ناڤمالا خوه یان یێ وى باوه‌رى پێ هه‌ى دنڤیسیت، جوداهى د رێنڤیسا ڤێ په‌رتووكێ بۆ یا دى، ڤى به‌رنامێ خواندنێ بۆ یێ دى هه‌نه، فونه‌تیك و بلێڤكرنا په‌یڤ و ئیدیۆمان د ناڤبه‌را ڤى كه‌نالى بۆ یێ دیتر جودایه، چاڤلێكرنا كوره‌كانى ئاریشه هێژ خرابتر لێ كریه، كۆمه‌ك ژ گه‌نجێن نوو پێگه‌هشتى د كه‌نالێن راگه‌هاندنێ و كۆمه‌ك ژ به‌رپرسێن پاشخانه‌كا ره‌وشه‌نبیرى و زمانى یا كوردى نه‌ی، د دیدار و داخۆیانى و راپۆرت و نووچه‌یێن خوه‌دا چاڤ ل هنده‌كان دكه‌ن ئه‌و ل ئه‌ورۆپا فێرى كوردییه‌كا سه‌قه‌ت بووینه و ل نك وان كوردى تنێ زمانێ ڤان نوو فێربوویانه و خه‌لكه‌كى ناچار دكه‌ن ل شوونا گوهدارییا به‌لاڤۆكا نووچه‌یان ب كوردى به‌ره‌ف عه‌ره‌بى یان فارسى بچن.
– ل فه‌رمانگه‌هێن مه هێژ سه‌روبه‌رێ كوردى میراتتره، ل هنده‌ك رێڤه‌به‌رى و فه‌رمانگه‌هان هێژ زمانێ عه‌ره‌بى بالاده‌سته و نڤیسین پێ دهێنه‌نڤیسین، ل هنده‌كان سه‌یدایێ رێڤه‌به‌ر كوردى نزانیت یان بۆ خوه ناكه‌ته خه‌م دڤێت هه‌موو ب عه‌ره‌بى بنڤیسن، ئه‌وێن كوردى ژى دنڤیسن نه رێنڤیسه‌ك نه رێزمانه‌ك یه‌كگرتى هه‌یه، نه سۆرانییه و نه كرمانجى، گه‌له‌ك جاران دڤێت ئێك بۆ ته وه‌رگێریته عه‌ره‌بى دا تشته‌كى ژێ بزانى، ریكلام و ئاگه‌هداریێن هنده‌ك سازییان ل سه‌ر به‌رپه‌رێ ئاگه‌هدارییان یێ ڤێ رۆژنامه‌یێ ببینه وى چاخى دێ زانى كوردى ل ڤێ پارێزگه‌هێ د چ سه‌روه‌به‌ره‌ك دژوار دایه.
– ئاریشا نه‌خوشتر د ناڤبه‌را رێنڤیسا پیتێن عه‌ره‌بى و لاتینى یه، ئه‌م ل به‌هدینان وه‌ك پرانى پشته‌ڤانیێ ل نڤیسنێ ب لاتینى دكه‌ین، لێ بكریار یێ ب پیتێن عه‌ره‌بى دنڤیسین، دو جاران د ڤێ كریارێدا زیانا دگه‌هیته زمان و دیالێكتا مه، نه باش فێرى نڤیسینێ ب پێتێن عه‌ره‌بى دبین نه ژى یێن لاتینى، كۆڤار و رۆژنامه و پرتووكێن مه د ناڤبه‌را هه‌ردو پیتاندا د به‌رزه‌بووینه، خه‌لكێ باكوور و رۆژئاڤا مفاى ژ چاپكریێن به‌هدینان نابینن و به‌رهه‌مێن مه ناخوینن، چنكو ب پیتێن عه‌ره‌بینه، خه‌لكێ پارێزگه‌هێن دیترێن باشوورێ مفاى ژ چاپكریێن مه نابینن و ناخوینن، چنكو كرمانجینه و ئه‌و نزانن بخوینن، هۆسا بازارێ چاپكریێن مه ژ دهۆك و زاخۆ ده‌رباز نابیت.
چه‌ندین ئاریشه و پرسگرێك و ئاسته‌نگ ل به‌ر خواندن و فێركرن و پێشڤه‌برنا كوردى ل ده‌ڤه‌را به‌هدینان هه‌نه، ئه‌گه‌ر ڤێرا نه‌گه‌هین دێ د پاشه‌رۆژه‌ك نێزیكدا ب گرانى ل سه‌ر زمان و ره‌وشه‌نبیرییا مه راوه‌ستیت و دێ به‌رێ خه‌لكێ مه ژ فێربوونێ ب زمانێ كوردى ده‌ته زمانێن بیانى، ئه‌ڤه ژى ژ ده‌ستدانا زمانێ دایكێ یه، له‌ما پێشنیاز دكه‌م:
* ژ ئه‌ڤرۆ ڤه زانكۆیێن پارێزگه‌هێ ب هه‌ڤكارى دگه‌ل رێڤه‌به‌ریێن په‌روه‌رده و فێركرن و ره‌وشه‌نبیرى و چاپ و به‌لاڤكرنى و كۆمه‌له و یه‌كێتیێن نڤیسكار و ره‌وشه‌نبیر و رۆژنامه‌ڤان و ده‌زگه‌هێن راگه‌هاندنێ ب به‌شداریا نوونه‌رێن پارێزگه‌هێ كومیته‌ك هه‌ڤپشك بۆ ڤه‌كۆلینێ ل دور مژارێن زمانێ كوردى ل پارێزگه‌هێ و ده‌سنیشانكرنا ئاریشه و ئاسته‌نگان و دیتنه‌ڤا چاره‌یێن پێدڤى پێكبینن هه‌تا 15 گولانێ چه‌ند ڤه‌كولین و راپۆرتان ئاماده‌كه‌ن و د كۆنفرانسه‌كا چه‌ند رۆژیدا ژ 15 گولانێڤه ب ئاماده‌بوونا كه‌سانێن ره‌وشه‌نبیر و زمانزان و ئه‌كادیمى دانوستاندنان ل سه‌ر وان ڤه‌كۆلین و راپۆرتان بكه‌ن و د ئه‌نجامدا بگه‌هنه چه‌ند بریاره‌كان و هه‌موو ئالى پێگیربن ب وان بریاران و ئه‌ز دبێژم ب ڤێ كریارێ دى شێن هنده‌ك ژ ئاریشه و ئاسته‌نگێن ئاماژه‌پێكرى و نه ئاماژه‌پێكرى چاره‌كه‌ن و به‌رى بنیاتێ بۆ چاره‌كرنا یێن دى دانن.
