چاوانیا هه‌لبژارتنا مۆزیكا گونجاى بۆ گوهلێبوونا زارۆان
نیهاد سه‌عدوالله
مۆزیك یاكو ئه‌م دهه‌لبژێرین بۆ گوهلێبوونێ د قۆناغا ئێكێ دا، پێدڤى یه بۆ هندێ نه‌هێته هه‌لبژارتن داكو كه‌رستێن پێكاهتیێن وێ بهێنه خواندن كو دگرنگن بۆ خۆشى ژێ وه‌رگرتنێ و شلۆڤه‌كرنا مۆزیكێ وه‌كى بنیاتێن دانانێ و گوهۆرینێ و ئۆركسترایێ وده‌ربرین و..هتد و نه‌بۆ بابه‌تێ وێ یان مێژوویا وى، به‌لێ پێدڤى یه ل سه‌ر وێ چه‌ندێ بهێته هه‌لبژارتن دێ چه‌ند شێت گوهێن زارۆیان ڤه‌كێن، جوانیا جیهانا ده‌نگان نیشا وان بده‌ین، و ئه‌م بشێن وێ كارتیكرنێ لێ بكه‌ین كو ئه‌و بخوه گوهدانا مۆزیكێ بكه‌ن، ئه‌و مۆزیكا زارۆك گوهدانا وێ دكه‌ن ئه‌م دشێن جوین بكه‌ین بۆ دو جۆرێن سه‌ره‌كى وه‌كى ل خوارێ دیاركرى:ـ
1ـ مۆزیك یاگرێدایى به‌رنامێن قوتابخانێ ڤه:ـ وه‌كى سروود و ستران و مۆزیكا زارۆ گوهلێ دبن د وانه‌یا مۆزیكێ دا، ب شێوه‌یه‌كێ گشتى چ ب رێه‌كا ئێكسه‌ر یان نه‌یا ئێكسه‌ر.
1ـ مۆزیك یا فولكلۆرى چ یا رۆژهه‌لاتى بیت یان یا جیهانى:ـ وه‌ك ده‌سپێكه‌كا گشتى ئه‌م دشێین پێكهاتى وگرێداى ب شاره‌زایێن زارۆى ل قوتابخانێ بۆ فولكلۆرێ موزیكێ و فولكلۆرى دڤێت وى تشتى پێشكێش بكه‌ین یێ به‌ر به‌لاڤ ژ فولكلۆرێ رۆژهه‌لاتى و پشتى ژێ ب دوماهی دهێن بچینه فولكلۆرێ جیهانى و رۆژئاڤاى؟ چنكو نیشادان و پێشكێشكرنا فولكلۆرێ جیهانێ پێدڤى پتر ب ل سه‌ر راوه‌ستیان و تێگه‌هشتنێ یه، و راهێنانا زارۆیان ل سه‌ر گوهلێبوونا مۆزیكا جیهانى پێدڤى ب شاره‌زایه‌كا باشه ژبۆ هه‌لبژارتنا مۆزیكێن نموونه‌یێن جۆرا جۆر.
*******چاوانیا په‌روه‌رده‌كرنا هه‌ستا گوهلێبوونا مۆزیكێ ل ده‌ڤ زارۆى؟
وه‌كى یازانا كو گوهلێبوونا مۆزیكێ ئه‌و بنه‌ره‌ته یاكو شاره‌زایا مۆزیكێ ل سه‌ر دهێته دانان، ژبه‌ر ڤێ چه‌ندێ یا گرنگه كو ل سه‌ر ڤێ چه‌ندێ راوه‌ستیان و چاڤدان بێته كرن د قۆناغا زارۆكینی َدا.
گوهلێبوون بزاڤه‌كا ئاقلى یه، رامان ژ گوهلێبوونێ دل گه‌ل ئارمانجێ رامانا وێ د مۆزیكێ دا گوهلێبوون داكو لایه‌نێن جۆرا وجۆر یێن مۆزیكێ بێنه نیاسین.
ل ده‌مێ ده‌ستپێكرنا پێك هاتا هه‌ستا گوهلێبوونا مۆزیكێ، چ پێ نه‌ڤێت كو دێ ب رتمێ ده‌ست پێكه‌ت، شوینا وان سترانان بده‌نه قوتابیان ئه‌وێن كو د رامانا په‌یڤێن وان نه‌گه‌هن بتنێ ژبه‌ردكه‌ن، و رێكێن په‌روه‌ردا نوى نوكه كویر د رتمێ دا دچن داكو زارۆ هه‌ست ب رتمێ بكه‌ن ب رێكا هه‌ستا خوه یا كه‌سایه‌تى (لێدانێن دلێ خوه، لێدانێن ل سه‌ر ئه‌ردى) پاشى وان رتمێن به‌رهه‌ڤ گرێده‌ین ب لڤینێن له‌شى، ده‌مێ زارۆ ته‌ماشه‌ى رێڤه‌چوونا شه‌مه‌نده‌فرێ دكه‌ت ل سه‌ر ئاسنى رتمه‌كا رێخستى یاتێدا هه‌ى، پشتى هێنگێ پێنگاڤه‌كا گرنگتر دهێت ئه‌و ژى رابوونه ب لڤینێن رتمێ دگه‌ل ئاوازیێن هێدى دێ هشیاربوونا وى بهێز ئێخیت وهه‌ستا وى ب رتمێ دێ بهێز كه‌ڤیت ودێ ب دروستى هێته به‌رهه‌ڤركن بۆ قۆناغا ددویڤدا، ئه‌و ژى هه‌ستكرن ب ئاوازێ یه، بۆ زانین كو فێركرنا زارۆى بۆ رتم و ئاوازێ د ئێك ده‌م دا ژ شیانێن وى مه‌زنتر لێ دهێت و پاشى تێناگه‌هیت.
**** خۆشیوه‌رگرتنا ژ مۆزیكێ و گوهلێبوون د قۆناغیێن فێركرنێ دا
گرنگیا خوشیوه‌رگرتنا ژ مۆزیكێ وگوهلێبوونا وێ د قۆناغیێن فێركرنا گشتى دا یا جودایه گه‌له‌ك ژ قۆناغا ئێكێ، به‌لێ هنده‌ك لایه‌ن یێن هه‌ین پێدڤى وه‌رار و پێشكه‌فتنێ نه، د ڤێ قۆناغێ دا ئه‌ڤ خالێن ل خوارێ نه:ـ
1ـ گه‌شه‌پێدانا جوداهى و ڤێراگه‌هشتن و خۆشى ژێ وه‌رگرتنێ ژ مۆزیكێ.
2ـ تێگه‌هشتنا پێكهاتێن مۆزیكى (ئاواز، رتم، هارمۆنى).
3ـ پێدڤى یه بنیات یان جۆرێن سه‌ره‌كى یێن مۆزیكێ بهێنه نیاسین (جۆرێن دوقولى، سێ قولى، سۆناتا و…هتد.
1ـ جوداهیا د ناڤبه‌را ئامیرێن مۆزیكێ دا ئه‌وێن كارێن مۆزیكێ پێ دهێنه كرن، و سروشت و كارێ كارتێكرن و ب كارئینانا هه‌ر ئامیره‌كێ مۆزیكێ.
2ـ هه‌ستكرن ب جۆرێن تێكه‌لى پارچا مۆزیكێ دكه‌ن و كارتیكرن ل شێوه‌ى گشتى یێ پارچه مۆزیكێ نه‌هێنه‌كرن.
3ـ به‌رفره‌هكرنا شیانێن قوتابى ب دانا پارچێن مۆزیكێ یێن جۆرا وجۆر یێن ده‌ڤه‌رێن جودا جودا ل جیهانێ دا كو شیانێن وى به‌رفره‌ه ببن و بشێت خۆشیێ ژ پارچیێن مۆزیكێ یێن گوهۆر یان جۆرا جۆر وه‌ربگریت.
4ـ هه‌روه‌سا سه‌ركه‌فتنا خۆشیوه‌رگرتنا مۆزیكێ دمینته ل سه‌ر ژمارا قوتابیان، هندى ژمارا وان یا كێم بیت د پولێ ڤه دێ باشتر وه‌رگرن، چنكو ژمارا كێم دێ ده‌لیڤێ ده‌ته هه‌مى قوتابیان پشكدارى و پرسیارا بكه‌ن دانوستاندنێ و گه‌نگه‌شێ بكه‌ن.
ژێده‌رێن مفا ژێ وه‌رگرتین
التربیه الموسیقیه باستخدام الالعاب ، د. نجلا‌و عبدالغفار محمد ، دار العلم و الایمان للنشر و التوزیع، گ2 2009
المهارات الاساسیه فی التربیه الموسیقیه، د. نیللى محمد العگار، المكتب الجامعى الحدیپ، 2012 .
