چاوانییا بكارئینانا تەكنۆلۆژیا سەردەمانە
رەحیما بـەرواری
پەیڤا تەكنولۆژیا (technology) د بنیات دا پەیڤەكا یۆنانییە، ژ دو پەیڤان پێكهاتییە: پەیڤا ئێكێ (techne) یە ئانكو هونەر و پەیڤا دوویێ (logos)یە ئانكو زانست، هەردو دبنە ئێك و پەیڤەكا لێكدای و ب رامان ژێ دروست دبیت، ئەو ژی (تەكنولۆژیا) یە ب ڕامانا زانستێ بجهئینانێ و بكارئینانێ. تەكنەلۆژیایێ د ئەڤی سەردەمی دا چ كارتێكرن ل سەر جیهانێ كریە؟ جیهان یاكریە كۆمەلگەهەكا بچووك، ژبەركو بوویە پرەكا موكم ل ناڤبەرا هەمی وەلات و نەتەوەیێن گەلێن جیهانێ دا، پەیوەندی دروست كرینە و پێكڤە گرێداینە. رۆژانە مرۆڤ یێ پێ ئاگەهدارە ب رێكا بكارئینانا مۆبایلێ و سۆشیال میدییا و ساێتێن ئەنتەرنێتێ و بەرنامەیێن زیرەك یێن جودا جودا د ئێك خۆلەك دا دەنگوباسێن جیهانی ڤەدگوهێزیت، كا چ هاتە رویدان و كیش وەلاتی دهێتە زانین. دیسا مرۆڤ دشێت ب رێكا تكنولۆژییایێ پەیوەندیێ ب هەر قۆلاچەكا دونیایێ بكەت، سادەترین نموونە ئەوە كو بەری ئەڤ ئالاڤێن زیرەك و جودا بهێنە پەیداكرن ب سالان كەس و كارێن مرۆڤی ژدەرڤەی وەلاتی دژیان كو چ دەنگ وباس ژ وان نە دهاتنە دزانین و ژ وان دبێ ئاگەهبوون یان ژی پەیوەندیەكا سنووردار هەبوو. دیسا ئەگەر ئەم بێژین پەیوەندیێن رامیاری، بازرگانی ئابووری، ساخلەمی، جڤاكی و كەرتێن چاندنێ..هتد بەرەڤ باشتر بڤە رینە .هەروەسا ب رێكێن گەلەك ب سانەهی مفای ژ ئامیرەیێن نوی یێن تەكنولوژیایێ دهێتە وەرگرتن، هەر وەكو پرۆژەكێ ئاڤاكرنێ كو د چەندین قووناغان دا ببووریت لێ ب هاریكاریا وان د چەند رۆژان یان ژی د دەمەكێ كورت دا دهیێتە دروستكرن و ل جهێ پارەكێ زەبەلاح دبیت پارەكێ كێمتر بهێتە مەزاختن و پێدڤی كێمتر كرێكاران بن ئەو و باشتر قازانج بكەت. هەتا زانایێن جیهانێ ب ڕێكا تەكنولۆژیا سەردەم شیاینە ڤەدیتنەكا باشتر بۆ ڤالاهیا ئەسمانی بكەن و بنێ دەریایاێ ژی باشتر بەرچاڤ دكەت، لەورا باشیێن تەكنۆلۆژیایێ زۆڕن هەر مرۆڤ نەشێت دەست نیشان بكەت. لێ دڤێت ئەم باش بزانین تەكنولۆژیا شیرەكێ دو سەرە و دڤێت گەلەك ب هەستیاری و هوشیاری كار دگەل دا بهێتەكرن.
ئەگەر ئەم بەحسێ خرابیێن بكارئینانا تەكنولۆژیایێ بكەیین دبیت ب هزاران خرابیان ژی ژێ بینین.
خراب بكارئینانا ئامیرەیێن تەكنولۆژیایێ بوویە كارەساتەكا مەزن و مەترسیدار ل سەر جڤاكێ و بوویە ئەگەرێ سەرهلدانا پتریا ئاریشەیێن جڤاك و خێزانان. بۆ نموونە بكارئینانا مۆبایلێ ژ لایێ زارۆك و قوتابیان ڤە ل دەمێ ئەزموونان دبیتە ئەگەرێ لاوازبوونا ئەنجامێن وان نەشێن سالا خۆیا خواندنێ ب باشی دەرباز بكەن و زحمەتا وان بەر ئاڤێ دا بچیت، ئەڤێ بێگومان دبیتە جهێ نەرەحەتی و توورەبوونا خێزانێ و ئاریشەیا ل ناڤبەرا باب و كۆڕی یان دایك و كچێ یان خۆشك و برا. زۆر بكارئینانا مۆبایلێ زیان ل سەر هەر تاكەكی هەیە، ژبەركو هەمی دەمێ خۆ دێ دەتە مۆبایلا خۆ دبیت ئەو دگەل زۆریێ ئارامە لێ هزر ناكەت ئەو بەرنامە یان ئەو یاری یان هەر پرۆگرامەكێ بێ مفا خۆ ژبیرڤەدكەت دەمێ وی ب هەروە دچیت بێ بزانیت چەند زیانێ دگەهینیتە خۆ و دەوروبەریێن خۆ. هەر وەسا خراپ بكارئینانا وێ دبیتە ئەگەرێ نزمبوونا ئاستێ زانستی بارێ ساخلەمیا دەروونی هەتا كارتێكرنێ ل مێشكێ زارۆكان ژی دكەت و بوویە ئەگەرێ ڤەقەتاندنا سەدەهان خێزانێن بەختەور و ژناڤبرینە. تێكڕایا ئاریشێن ئالۆدەبوونێ ب بلندتر لێهاتیە، ئەو ژی كەسێن رۆژانە دەمەكەێ زۆر بدەتێ و پێڤە بهیتەگریدان، نەشێت ب ساناهی دەستان ژێ بەردەت دبیت ئەگەر ڤەقەتاندنا وی ژ جڤاك و دروستبوونا ئاریشەیێن دەروونی یێن ڕژد وەك خەمۆكی و گۆشەگیری، و دێ گەلەك یا ب زحمەت بیت جارەكا دی ئازادیا خۆ بزڤرینیت و دوبارە ژیانا خۆ یا ئاسایی دەست پێ بكەت. لەورا مە پێدڤی ب پلان دانانەكا ڕێكخستی ب رێكێن زانستی و باش هەیە بۆ ژێكجوداكرنا خرابی و باشیا بكارئینانا تەكنولۆژیایێ د ڤی سەردەمێ دا.
