چینا تێپه‌ر و كوربه‌ندا داڤوس
ئحسان ئامێدى
ل هه‌ر جڤاكه‌كى و ل جیهانێ ژى چینه‌كا تێپه‌ر یا هه‌ى یا زاله ل سه‌ر كاروبارێن جڤاكى و جیهانێ وه‌كو ده‌ستهه‌لات و وه‌كو ئابوور راسته‌و خوه رێره‌وا سیاسى و ئابوورى دهاژوون، ملله‌تان و ده‌وله‌تان، د ناڤ ملله‌تى بخوه‌دا چینه‌كا تێپه‌ر هه‌یه ل سه‌ر ملله‌تى باندۆرا وێ ل سه‌ر هه‌مى چومكێن ژیانێ هه‌یه و هه‌ر ئه‌ڤ چینه جهێ خوه ل گه‌ل ده‌سته‌یا ده‌ستهه‌لاتداریا جیهانى دبینیت، ئه‌ڤ چینه ئه‌و ده‌سته‌یا كاربده‌ستانه كو سه‌رمایه و ده‌ستهه‌لات هه‌ى ل ئاستى جیهانێ رۆلێ خوه دگیرن، و ئه‌ڤه ئه‌ون یێن دهێنه خواستن كو ل كۆنگرێن جیهانى وه‌كو دافۆس ئاماده‌دبن و ده‌ربرینێ ژ دیدوبۆچوونێن خوه دكه‌ن بۆ ئاینده‌كێ گه‌شترێ ئابوورى ل جیهانێ، كۆمه‌كا فاكته‌ر و هۆكاران ڤان كاربده‌ستان خڕڤه‌دكه‌ن، ئه‌وێن دشێن بگه‌هنه ڤى ئاستى ئه‌و بژارده‌نه یێن كو شیاین جهه‌كێ گرنگ یێ ده‌ستهه‌لاتداریێ و سه‌رمایه‌داریێ ل ئاستێ جیهانێ ب ده‌ستخوه‌ڤه بینن، چ سه‌رۆكێن ده‌وله‌تان بن چ خودان كۆمپانیێن زه‌به‌لاح بن، یان سه‌رمایه‌دارێن مه‌زن بن یان خودانێن میدیایێن جیهانى بن یان جه‌مسه‌رێن ته‌كنولۆجیا بن یان رێبه‌رێن ده‌وله‌تێن نه‌فتى بن یان رێڤه‌به‌رێن به‌نكێن دارایى بن یان وه‌به‌رهێنه‌رێن تایبه‌ت بن یان بژارده‌یێن سه‌ركرده‌یێن له‌شكرى بن یان هنده‌ك نڤیسه‌ر و هونه‌رمه‌ندێن ناڤداربن ئه‌و بن یێن بزاڤا وان یا سیاسى و ئابوورى و سه‌رمایه‌دارى دشێت باندۆرا خوه ل سه‌ر رێره‌وا گه‌شه‌كرنا ئابوورى ل جیهانێ ل سه‌ر رێیا لیبرالزمێ بكه‌ن. هه‌مى سه‌رۆكێن ده‌وله‌تان پشكدار نابن، چونكى هنده‌ك ده‌وله‌تان ئه‌و بها و سه‌نگێ خوه یێ ئابوورى نینه و سه‌رۆكێن وان ژى ئه‌و باندۆر نینه، واته ئه‌وێن ئاماده‌دببن گۆره‌ى كۆمه‌كا پیڤه‌رێن تایبه‌تن كو ل ئاستێ كارناما كوربه‌ندێ بن.
د ماوه‌یێن بوورى دا ده‌سته‌یه‌كا جیهانى سه‌رهه‌لدایه بیاڤه‌كێ مه‌زنێ ده‌ستهه‌لاتێ هه‌یه ل سه‌ر جیهانێ پتر ژ كۆمێن دیتر، هه‌ر تاكه‌كى ژ ڤێ ده‌سته‌یێ شیانێن كارتێكرنێ هه‌نه ل سه‌ر ژیانا ملیۆنان مرۆڤان ل پتریا وه‌لاتێن جیهانێ و هه‌ر ئێك ژ ڤانان ده‌ستهه‌لاتا خوه یا كارا بكاردئینن و په‌یوه‌ندیێن خوه ل گه‌ل ئه‌ندامێن ڤێ ده‌سته‌یێ و ڤێ چینێ خورت دكه‌ت پێناڤى به‌رژه‌وه‌ندیێن ڤێ ده‌سته‌یێ و ڤێ چینێ و گه‌شه‌كرنا بیاڤێن ئابوورى و سه‌رمایه‌دارى ل جیهانێ. پرتووكا (الگبقه‌الخارقه) یا دیڤید ج روسكۆبف چاپا دوێ 2012.
كۆربه‌ندا ئابوورى یا جیهانى رێكخراوه‌كا نێڤده‌وله‌تیه یا سه‌ربخوه‌یه ل سالا 1971 ل سۆیسرا هاتیه دامه‌زراندن و سالانه كۆمبوونا خوه ل كۆمه‌لگه‌ها گه‌شتیارى یا داڤۆس ل چیایێ ئه‌لب ل سۆیسرا د ناڤ د سه‌قایه‌كێ به‌فرین و سار دا دكه‌ن، ئه‌ركێ وێ گه‌شه‌كرنا جیهانێ یه ب رێیا هاندانا كاران و سیاسه‌تان و بیاڤێن زانستى و ته‌كنۆلۆجى و پیشه‌سازى ژبوونا جیهانیبوونێ، ئه‌ندامێن وێ هزارن ژ خودانێن سه‌رمایێن پتر ژ پێنچ ملیاران دۆلارن.
خۆشبه‌ختانه ئه‌ڤه چه‌ندین ساله سه‌رۆكێن كوردستانێ گه‌هشتینه وى ئاستى كو ل ڤان كوربه‌ندان ئاما ده‌ببن، سه‌رۆك مسعود بارزانى ل سالا 2014 ب فه‌رمى هاته داخوازكرن كو ل گوپیتكا داڤۆس ئاماده‌ببیت و گۆتارا خوه پێشكێش بكه‌ت، ئاماده‌بوونا سه‌رۆك بارزانێ هێما و نوونه‌رێ گه‌لێ كوردستانێ و پێشكێشكرنا گۆتاره‌كێ و ئه‌نجامدانا دیدارێن گرنك ل ئاستێن بلند، باندۆرا خوه‌یا ئه‌رینى هه‌بو و شیا په‌یاما گه‌لێ كوردستانێ بجیهانێ رابگه‌هینیت. و ئه‌ڤ ساله ژى سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ به‌رێز نێچیرڤان بارزانى ب فه‌رمى یێ ل كوربه‌ندێ ئاماده‌یه، كو ب سه‌دان سه‌رۆك ده‌وله‌ت و خودان كۆمپانیێن زه‌به‌لاح و سه‌رمایه‌دار دئاماده‌نه.
ئاماده‌بوونا سه‌رۆك بارزانى ل كۆربه‌ندا داڤۆس گه‌له‌ك رامانان ل گه‌ل خوه هه‌لدگریت، ل به‌راهیا هه‌میان، ئه‌ڤه دانپێدانا جڤاكێ نێڤده‌وله‌تى یه ب هێز و شیانێن سیاسى و ئابوورى یێن سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ كو توخمێ هێز و ده‌ستهه‌لات و سه‌رمایه هه‌یه و سه‌ركه‌فتى بوویه د پرۆژێن خوه یێن ده‌رهێنانا نه‌فتێ و هنارتنا وێ بۆ بازارێن جیهانێ هه‌روه‌سا ب هه‌رێما كوردستانێ و دامه‌زراوێن وێ ڤه و یا دی دیاره هه‌رێم بخوه ژى، ژبه‌ر به‌رنامێن خوه یێن سیاسى و ئابوورى ل ئاسته‌ك باش دایه هه‌ژى هندێ یه سه‌ره‌ده‌ریه‌كا جیهانى دگه‌لدا بهێته‌كرن و یا دیتر یا خۆیایه هه‌رێما كوردستانێ بوویه وه‌لاته‌كێ به‌رهه‌مهێنه‌رێ ووزێ و ب تایبه‌تى نه‌فتێ و باندۆرا خوه ل بازارێ نه‌فتیا جیهانى هه‌یه و كه‌فتیه سه‌ر نه‌خشێ ووزا جیهانى.
پشكداریا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ل گۆپیتكا داڤۆس ل ده‌مه‌كى دایه كو رۆژهه‌لاتا ناڤین و عیراق د بارودۆخه‌كێ ئالۆز و نه‌سه‌قامگیردانه و بێهنا شه‌ره‌كێ جیهانى ژێ دهێت هه‌روه‌كو گه‌له‌ك پرسێن هه‌رێما كوردستانێ ل گه‌ل عیراقێ ژى ماینه هه‌لاویستى، زێده‌بارى پرسێن دۆزا كوردى ل پارچێن دیترێن كوردستانێ كو پارچه‌یێن گرنگێن پاكیچا كارناما هێمایێ كوردستانێ یه كو د ڤێ كوربه‌ندێ دا و ل په‌راوێزا وێ دا دێ بیته بابه‌تێ گفتوگۆیان ل گه‌ل سه‌رۆك كاربده‌ستێن جیهانى.
و یا گرنكتر دیدارا سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ به‌رێز نێچیرڤان بارزانى ل گه‌ل سه‌روكێ ئه‌مریكى دونالد تره‌مپ كو ژبلى كارناما كوربه‌ندێ كارناما كوردستانێ ژى دێ ل به‌ر چاڤ دانیت هیڤینه بگه‌هنه لێكتێگه‌هشتنه‌كى ژبوونا پێشڤه‌برنا دۆزا كوردى و هه‌رێما كوردستانێ.
زۆر باشه جاره‌كا دیتر و ل گۆپیتكا داڤۆس و ل ڤێ كوربه‌ندا جیهانى سه‌رۆكێ هه‌رێما كوردستانێ ئاخفتنا خوه بكه‌ت و هه‌مى جیهان گوهداریێ لێ بكه‌ت و ببنه پشته‌ڤان و هاریكار بۆ كوردستانێ.
كوردستان ده‌وله‌سه‌رى سه‌رۆكێ خه‌مخۆر و ئه‌ندازیارێ ئاڤه‌دانكرنێ و دابینكه‌رێ ئاسایشێ د پێشڤه‌چوونه‌كا به‌رده‌وام دایه و ئه‌ڤه جاره‌كا دى جهێ خوه قایمكره‌ڤه ل كۆربه‌ندا جیهانى و یێ بشێت خوه بگه‌هینیته ڤان گۆپیتكان بۆ جیهانه‌كا پێشكه‌فتى تر ملله‌تى وى هه‌ژى ژیانه‌ك خۆشتر و سه‌رفرازترن، و ئه‌ڤه ده‌ستكه‌فتیه‌كێ دیتره بۆ گه‌لێ كوردستانێ كو سه‌رۆكێن وان پشكداربن ل كوربه‌ندێن ره‌سما پاشه‌رۆژا سیاسى و ئابوورى یا جیهانێ.
یێ پشكداربیت د دانانا سیاسه‌تا جیهانى دا دێ پشته‌ڤان هه‌بن د ئاڤاكرنا وه‌لاتێ وى دا.
