ڕۆلێ گەنجان د پێشڤەبرنا كولتوور و ئەدەبێ كوردیدا
لاوەند نووریی لاوەند
د سەردەمێ شۆرەشا دیجیتالیدا، ڕۆلێ نفشێ نوی د پاراستن و پەرەپێدانا میراتێ كلتوورێ نەتەوەییدا گرنگییەكا تایبەت ب خوە ڤە هەیە. د كەڤنەتێكستێن كوردیدا، گەنجان وەك هێزەكا كاریگەر و چالاك، بەرپرسیارەتییەكا مەزن بۆ پاراستنا میراتێ كلتووری و هەروەسا نویبوون و گونجاندنا ئەڤی میراتی د گەل پێدڤییێن سەردەم هەبوویە.
د هەر جڤاكەكێدا، گەنج وەك هێزەكا سەرەكی و داهاتویێن نەتەوەیێ خوە دئێنە دیتن. د جڤاكەكێ نشتیمانی و نەتەوەیێ وەكو كورداندا، گەنج نە بتنێ نیشانەیا داهاتووینە، بەلكو ب شێوەیەكێ راستەوخۆ ڕۆلەكێ سەرەكی د پەرەپێدانا كلتوور و ئەدەبێ نەتەوەیێ هەیە. د كوردستانێدا پەیوەندییا گەنجان ب كلتوور و ئەدەبێ كوردیڤە و ب تایبەتی د سەدەیێ ٢١ێدا، جڤاكێ كوردی ب شێوەیەكێ بلەز گوهۆڕینێن گرنگ ژ ئالییێ ناڤەڕۆك، شێواز و بابەتێن گشتی ب خوەڤە دیت. گەنجێن كوردان ب ڕێكا هۆنەر، وەرگێڕان، نڤیسین و ب كار ئینان تۆڕێن جڤاكی؛ شیان جیهانەكا نوی بۆ ئەدەبێ كوردی دورست بكەن. بەشەكێ زۆر ژ ئەوێن ئەدەبێ نوی دنڤیسن، ب تایبەتی شعر، چیرۆك، ڕۆمان، هتد…، دڤێن ب ڕێكا ئەڤان ژانڕێن ئەدەبی پەیامەكێ بۆ جڤاكی خوە بنڤیسن، كو نەتەوایەتی، زمان، هزرا كوردی… هتد، ب خوەڤە دگرت. بەلی، هندەك جاران دەربڕینێن گەنجان د پێشڤەبرنا كلتوور و ئەدەبێ كوردیدا ژ بەر نەبوونا پشتەڤانییێ، ڕێك ل شیانێن ئەوان دئێنە گرتن. لەوڕا ئەوا پێدڤییە بئێتەكرن، بریتییە ژ پشتاڤانیكرن ل ئەڤێ هێزا مەزن؛ داكو بشێن ب شێوەیەكێ چالاك خزمەتا پێشڤەبرنا كلتوور و ئەدەبێ كوردی بكەن.
گەنجان ڕۆلەكێ گرنگ و چالاك د پێشڤەبرنا كلتوور و ئەدەبێ كوردیدا هەیە. ئەڤ ڕۆلە د چەند پشكێن سەرەكیدا دیار دبت: – نویكرن و نویگەری:
نڤشێ نوییێ كوردان د چەندین قۆناغاندا كاریگەرییەكا بەرچاڤ ل سەر گوهۆڕین و نویبوونێ د بوارێ كلتوور و ئەدەبیدا هەبوو. گەنج وەك هێزەكا نویكەر و گوڕانكار كار دكەن، كو تەكنیكێن نوی و رێكێن مۆدێرن ب كار دئینن بۆ بەرهەمئینانا ئەدەبی و كلتووری. گەنج زمانێ دیجیتال، سۆشیال میدیا و پلاتفۆرمێن نوی بۆ بەلاڤكرنا كارێن خوە ب كار دئینن.
– پاراستن و ڤەگوهاستن:
د گەل نویكرنێدا، گەنجان ڕۆلەكێ گرنگ د پاراستنا میراتێ كلتووری و ئەدەبی كوردی و ڤەگوهاستن بۆ نڤشێ نوی هەیە. گەنج ژ مەزنان فێر دبن و بۆ زارۆكان ڤەدگوهێزن، ب ئەڤی شیوەیێ زنجیرەیا ڤەگوهاستنا كلتووری نائێتە بڕین.
– دەستپێشخەری:
گەنج پڕۆژەیێن نوی، مالپەر، ڤیستەڤال، كۆنفڕانس و چالاكیێن ئەدەبی ڕێكدێخن كو كلتوورێ كوردی بەرەڤ پێشڤە دبن و هەروەسا دبنە جهێ دیدار و ئاكۆگۆركرنا هزر و بیران.
– پەیوەندییێن ناڤدەولەتی:
گەنج وەك پرەكا كلتووری كار دكن و كلتوورێ كوردی ب جیهانێ ددەنە ناسكرن. گەنج ب زمانێ بیانی دنڤیسن و وەرگێڕانێ دكن و د كۆنگرە و چالاكییێن ناڤدەولەتیدا پشكدارییێ دكن.
– تەكنۆلۆژییا نوی:
گەنج پێشەنگن د بكارئینانا تەكنۆلۆژییا نویدا بۆ بەرهەمئینان و بەلاڤكرنا ناڤەڕۆكا كلتووری. پۆدكاست، ڤیدیۆ، بلۆگ و پلاتفۆرمێن دیجیتالی ب كار دئینن.
– ڕەخنە و تێكۆشان:
گەنج ب چاڤەكێ ڕەخنەگرانە تەماشەی مێژوویێ و نها دكن، ئاریشەیێن جڤاكی و سیاسی د ئەدەب و هۆنەریدا باس دكن و بۆ گوهۆڕینێ كار دكن.
– وەرگێڕان و بەلاڤكرن:
د وەرگێڕانا بەرهەمێن ئەدەبێ كوردی بۆ زمانێن جیهانی و بەروڤاژی، گەنجێن كورد ڕۆلەكێ بەرچاڤ هەبوویە. هەروەسا ئەوان ب زمانێ بیانی بەرهەم نڤیسینە و كلتووری كوردی ب شێوەیەكێ ڕاستەوخۆ گەهاندینە جیهانێ.
– فیمینیزم و مافێ ژنان:
بەرهەمێن گەنجێن كورد د پرسا مافێ ژنان بێی بار نەبوویە. ئەڤە بوویە ئەگەرێ گوهۆڕینەكا گرنگ د ئەدەبی كوردیدا.
گەنج هەڤسەنگییێ د ناڤبەرا پاراستن و میرات و نویبوونێدا دكن، كو ئەدەب و كلتوورا كوردی هەم ڕەگەزێن خوە ب پارێزت هەم د گەل جیهانا مۆدێرندا بگۆنجینت. كاریگەرییا گەنجان چەندین ئاستان ب خوە ڤە دگرت، ژ ئاستێ تاكێ بەرهەمهێنەر هەتا ئاستێ دامەزراوەیەكا كلتووری. گەنج نە بتنێ وەرگر و بەرهەمهێنەرێ كلتوورینە، بەلكو وەك نویكەر و گوڕانكار د بیاڤێ كلتووریدا دئێنە دیتن.
