ڕیفرانـدۆم، نـەتـەوەیـەكێ بڕیـارا چـارەنڤیسێ خوە دا
فـازل میرانـی
د مێژوویا هەڤچاخا كوردستانێ دا، بۆ جارا ئێكێ ل 25/9/2017 دەرفەتا هندێ بۆ گەلێ كوردستانێ هاتە پێش، ب ئازادی و دیموكراسیانە بڕیارا چارەنڤیسا خۆی بدەت. هەلومەرج و وەختێ بڕێڤچوونێ پرۆسەیا ڕیفراندۆمێ، ب ئێكجار هەستیار و چارەنڤیسساز بوو. ئەگەر ژ ڕوویێ سیاسەتێ و دیموكراسیێ ڤە سەرمایەگوزاری د دەرفەتێ نەكربایە، جارەكا دی ب ساناهی ئەڤ رەوشە بۆ گەلێ مە بدەستڤە نەدهات.
جەوهەرێ كاری د ڤێ ئێكێ دا ئەوە كو دەولەتا ئیراقێ د ڕەوشەكا دژوار دایە كو كوردان دئێخیتە ل بەرانبەر ئاریشەكا سەخت و ئالۆز دا، یان ملكەچبوون بۆ خواست و پلانێن نادۆستانە یێن بەغدا، یان ژی ڤەگەڕیان بۆ گەل هەتا بڕیارا چارەنڤیسێ خۆ بدەت. ئەڤجا ژ ڤێ گۆتنێ سەرۆك مەسعوود بارزانی ڤەگەریان بۆ گەلێ كوردستانێ كیە دەستپێشخەری،
سەركردایەتیا سیاسییا كوردستانێ ژی، تێكڕایا حزب و كەسایەتی و لایەنانێن سیاسی، ب هەڤدەنگی و ئێكدەنگی بەر ب بانگەوازەییا سەرۆك بارزانیی ڤە هاتن، ئەڤێ ئێكێ ژی دۆخەكێ بەرزێ ئێك ـ گۆتارا نەتەوەیی و نیشتیمانی بەرجەستە كر، ب ڤی شێوەی ڕێڕەوا برێڤەچوونا پرۆسا ڕیفراندۆمێ، د گەشەكێ ئێكجار گونجای و پێگەهشتی دا، ب كۆدەنگیا هێز و لایەنێن سیاسی یێن كوردستانی بڕیار ل سەر هاتەدان.
تشتێ گەلەك بوویە سەرنج و شانازی و جهێ هەلوەستەكێ جەماوەری یێ كویر و بێ وێنە، ل گەل ڕێژەیەكا ئێكجارا بەرزا خەلكێ كوردستانێ ب هەموو چین و توێژ و پێكهاتە، پشكداری د ڕیفراندۆمێ دا كرن، كو نیشانا ئاست بەرزیا هشیاریا سیاسیا خەلكێ كوردستانێ بوو، ل هەمان دەمی دا نیشانا وێ ئێكێ بوو كو گەلێ مە؛ باوەڕیەكا ئێكجار ب سەروەریا خۆ و سەربەخۆیا كوردستانێ هەبوویە و هەردەم بەرهەڤە پشتەڤانیێ ل وێ خواستەكا ڕەوا یا خۆ بكەت.
گەلی كوردستانێ ب ڕێژەیا نێزیكی 93% مۆهرا خۆ یا زێڕین یا «بەلێ» بۆ سەربەخۆیا كوردستانێ بۆ پرۆسێ دایە، ب ڤی جۆرێ سەربخۆیا كوردستانێ شەرعیەتیا خۆ ژ تەڤایا گەلێ كوردستانێ ڤە بدەستڤەئینا، هیچ هێز و لایەنەك ژی نە ماف و نە شیانا هەلوەشاندنا وێ بڕیارا گەلێ كوردستانێ نینە.
سەرنەكەفتنا گەلێ كورد بۆ بدەستڤەئینانا مافێ سەربەخۆیێ، بۆ كاودانێ نێڤدەولی ڤەدگەڕیێت، ب وێ چەندێ كو هەتا نها دەلیڤە نەداینە ئالایێ كوردستانێ ل بەر ئالایێ وەلاتێن دیترێن جیهانێ ل بارەگایێ نەتەوێن ئێكگرتی دا بهێتە بلندكرن، ئەڤە ژی ناهەقییەكیا مەزنە ل هەنبەر مللەتەكێ مەزن و دێرین، كو ئومێد و چاڤەیا هندێ ینە كو دەنگ و خواستێن گەلێ مە ل سەر ئاستێ نێڤدەولی ئێدی نەهێتە پشتگوه ئێخستن.
ئەو پرۆسا ڕیفراندۆما گەلێ كوردستانا ئیراقێ بڕێڤەبری، ب گۆرەیی بنەمایێن دیموكراسیێ بوو، هەر گەل سەرچاوەیێ شەرعیەتێ یە، گەلێ مە ژی ب خۆ ژی؛ خۆ ب خودانێ وێ پرۆسەیێ دانا، لەورا ل ڕوانگەیا ماف و قانوونێ دا ڕیفراندۆم تاپۆیەكا شەرعی یە بۆ سەربەخۆیا كوردستانێ، هەر دەمەكێ هەلومەرج د گونجای بن، ڤەگەڕیان بۆ پەیاما وێ تاپۆیێ مافەكێ شەرعی یێ گەلێ كوردستانێ یە، ئەوا ئەم پێدڤی چ تشتە؟ كارێ، سیاسی و دیپلۆماسی یە بۆ بەبدەستڤەئینانا پشتەڤانیا سەربەخۆییا كوردستانێ، ب تایبەتی كو دەولەتا ئیراقێ د هەموو سەردەمان دا، دەست ژ سیاسەتا دژایەتیكرن و پەراوێزئێخستنا گەلێ كوردستانێ و پێشێلكرنا مافێن وێ هەلناگریت، ژبلی ئەڤێ چەندێ د مێژوویا دەولەتا ئیراقێ دا، كورد تووشی جینۆسایدێ بووینە.
ئەم د وێ باوەریێ داینە، هەتا كو كورد و بەغدا نەبنە دو هەڤسویێن ئێك، پەیوەندی د ناڤبەرا هەولێرێ و بەغدایێ دا ڕاستەڕێ نابیت، ئەوا كو گەلێ كوردستانێ ی د ڕیفراندۆمێ دا پالپشتی لێ كری، بەلگەیەكا دیترە بۆ داخوازی و نێرینەكا ڕۆهن یا ئایندەخوازیێ.
