ڕیفرانـدۆما كـوردستانـێ.. دەنـگەك بـۆ ئـازادیێ
ئاشتی سالح
ریفراندۆما كوردستانێ، ئەو گاڤا مێژوویی بوو كو ل ٢٥ ئیلۆنا ٢٠١٧ هاتە ئەنجامدان. ئەڤ ریفراندۆم بوویە نیشانا ئیرادەیا خەلكێ كوردستانێ بۆ دیاركرنا چارەنڤیسێ خۆ ب دەستێ خۆ. ل وی دەمی، خەلكێ كوردستانێ پرسیارەكا ساكار هاتە پرسین: «ئەرێ تو دخوازی هەرێما كوردستانێ و ئەو دەڤەرێن كوردستانی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێمێ ببنە دەولەتەكا سەربەخۆ؟»
ب رێژەیەكا بلند، نێزیكی ٩٣٪ ژ دەنگدەران ب «بەلێ بەرسڤ دا. ئەڤ ئەنجامە نیشا دا كو خەلكێ كوردستانێ ب ئاشكەرایی دخوازیت ل دەولەتا ئیراقێ جودا ببیت و دەولەتا خۆ یا سەربەخۆ دامەزرینیت.
ریفراندۆم ب سەركردایەتیا بەرێز مەسعود بارزانی، سەرۆكێ هەرێما كوردستانێ یێ وی دەمی، هاتە برێڤەبرن. وی گۆت: «مە بڕیار دایە كو ئێدی دەمێ هاتیە كو گەلێ كورد چارەنڤیسێ خۆ بدەستێ خۆ دیار بكەت.» ژ بلی وێ، وی دیار كر كو ئەڤ ریفراندۆم هەنگاڤەكا ئاشتیانە یە و د چارچووڤەیێ یاسایان دایە.
لێ، ل دەمێ ریفراندۆمێ، گەلەك وەلاتان دژی ئەنجامدانا وێ بوون. ئیراق، توركیا، ئیران، و تەنانەت زۆربەیا وەلاتێن رۆژاڤا دژی بوون. وان خەلكێ كوردستانێ دوماهیا ئەنجامدانا ریفراندۆمێ ژ ئاگەهدار كرن، لێ سەركردایەتیا كوردستانێ و خەلكێ وێ نەخواستن گوهداریا وان كار بكەن.
پشتی ریفراندۆمێ، دەولەتا ئیراقێ ب چەندین رێیێن نەیاسایی و زۆردار هێرش كرە سەر هەرێما كوردستانێ. هێزێن ئیراقی هێرش كرنە سەر دەڤەرێن كوردستانی یێن دەرڤەی ئیدارەیا هەرێمێ، بتایبەت كەركووك. هەروەسا ئیراقێ گەمارۆیێن ئابۆری ل سەر هەرێمێ سەپاندن، فڕۆكەخانەیێن وێ گرتن و بەشێ هەرێمێ ژ بودجەیا گشتی یا ئیراقێ بڕی.
ریفراندۆم، سەرەڕای ئەنجامێن وێ یێن نێگەتیڤ ل سەر هەرێمێ، هێشتا ژی دەنگەكێ بەرچاڤ بوو كو گەهشتە هەمی جیهانێ. وێ نیشا دا كو خەلكێ كوردستانێ خودان ئیرادەیەكا بەهێز ە و ئامادەیە قوربانیێ بدەت بۆ گەهشتنا ئارمانجێن خۆ یێن نەتەوەیی.
ریفراندۆم بوویە وانەیەك بۆ سەركردایەتیا كوردستانێ ژی. وێ دیار كر كو دڤێت پشتگیریا ناڤدەولەتی هەبیت بۆ ئەنجامدانا هەر گاڤەكا ستراتیژی، و دڤێت كوردستان هێزا خۆ زێدەتر بكەت دا بشێت ل هەنبەر مەترسیێن هەیی خۆ بپارێزیت.
ئەڤرۆ، ژ ڤێ ریفراندۆمێ را چەند سال دەرباز بووین، لێ هێشتا ژی وێ كاریگەریا خۆ هەیە. خەلكێ كوردستانێ ب شانازیەڤە باسێ وێ رۆژێ دكەت، كو وان چوونە سەر سندوقان و دەنگێ خۆ دا بۆ دەولەتا كوردستانێ. ئەڤ چەندە دیار دكەت كو ریفراندۆم نە ب تنێ رویدانەكا سیاسی بوو، بەلكو بوویە پشكەك ژ ناسناما كوردی.
# بـەرێ خـۆ بدەنە ڕیفرانــدۆمـێ: ئـاخفتنەكا سەر خـۆ
گەلێ هێژا یێ كوردستانێ، ئەز دڤێم بەحسێ تشتەكێ زۆر گرنگ بكەم ئەڤرۆ. ریفراندۆم، ئەو پەیڤا كو ئەم هەمی پێ ئاشنانە، دهێتە چ واتایێ؟ ریفراندۆم، ئەو دەمە یە كو ئەم وەك خەلك بڕیارا خۆ ددەین. ئەو دەمە یە كو دەنگێ مە یێ ئاسایی دبیتە هێزەكا مەزن.
ب راستی، ل وەلاتێ مە، ریفراندۆم رویدانەكا تایبەت ە. ئەم یێن بیر دئینین وی دەمێ كو هەمی خەلكێ مە ل ٢٥ ئیلۆنا ٢٠١٧ دەنگێ خۆ دا. چەند رۆژەكێن خۆش بوون، نە وسا؟ ل هەمی باژێر و گوندێن كوردستانێ، زەلام و ژن، پیر و جحێل چوونە سەر سندۆقان و ب كەیف و شادی دەنگێ خۆ دان.
هندەك دبێژن كو ریفراندۆم شاشی بوو. ئەوان دڤێت ئەم هەمی بیرا خۆ ببەین. لێ ئەز ژ وە دپرسم: ئەرێ خواستنا ئازادیێ د چ دەمی دا شاشی یە؟ ئەرێ دەنگدان بۆ داهاتیەكا باشتر چاوا دبیتە شاشی؟
مەزن و بچویكێن مە یێن شەهید یێن كو سەرێ خۆ دانە سەر رێیا ئازادیا كوردستانێ، ل مە دنێرن. ئەو ددەنە مە هێز و بەردەوامیێ. ئەو دبێژن: «هێشتا ئەركێ وە نەقەدیایە. بەردەوام بن.»
ئەرێ ئەم زێدەتر ژ سەد سالان ل هیڤیا ڤێ رۆژێ نەبووین؟ ئەرێ مە هزاران سال خەون ب وێ نەدیت كو ئەم دێ خودان مال و وەلاتێ خۆ بین؟ ئەرێ نە مافێ مەیە كو ئەم وەك هەمی مللەتێن جیهانێ بژین، ب ئازادی و رێزگرتن؟
ئەز باوەرم، هەتا هەتایێ وێ رۆژا پیرۆز ل بیرا مە بیت. وێ رۆژێ كو ئەم هەمی بووینە ئێك و مە گۆت «بەلێ» بۆ ئازادیێ. بەلێ، دەمەكێ زەحمەت بوو پشتی ریفراندۆمێ. ئەم روی ب روی چەندین ئاستەنگان بووین. لێ ب هێزا ئێكبوونا مە، ئەم ژی سەركەفتین.
ئەم نەڤێت ئەو رۆژێن رەش بینین دیسا. ئەم نەڤێت ئەنفال و كیمیاباران دیسا ل كوردستانێ چێبن. لەوما، ئەم دەنگێ خۆ بلند دكەین و دبێژین: «ئەم وێ هەرگیز پاشڤە نەچین. ئەم وێ هەردەم بەرەڤ پێش بچین.»
خەلكێ هێژا، ریفراندۆم نە بتنێ بۆ وی دەمی بوو. ئەو بوویە پەیمانەك د ناڤبەرا مە دا. پەیمانەك كو ئەم وێ هەردەم خەباتێ بكەین بۆ پاراستنا مافێن خۆ. كو ئەم وێ هەردەم بپارێزین ئەردێ خۆ و چاندا خۆ.
ریفراندۆم نیشانا هێز و ئیرادەیا مە بوو. نیشانا وێ چەندێ بوو كو ئەم مللەتەكێ زیندی و هشیار ین. د داهاتی دا ژی، ئەم وێ ب ڤێ هێز و ئیرادەیێ بژین. ئەم وێ گوهداریا دەنگێ دلێ خۆ بكەین و هەردەم بزاڤێ بۆ وەلاتەكێ باشتر بكەین.
