ژن د ڕۆمانا (مریەما)یێ دا
رێژین حكمت
كچە ژنەك ژ زەمانەك دی.
مریەما كچا سیهـ و شەش سالییە، هێشتا ل زارۆكینییێ ژ دلۆڤانییا دایكا خوە هەمبێزا تاكە ئارمگەه بۆ وێ بێبەهردبیت، سەرهاتی و سەربورا ژیانا خوە كارەساتێن ب سەری هاتین د ماوێ سیه سالاندا بۆ هەڤالا خوە ڤەدگێریت، پشتی دایكا وێ وەغەر كری، بابێ وێ ژنەكا دی ب ناڤێ (مەنجول) دهینیت، بەلێ گەلەك دەم ب سەر ڤە ناچیت بابێ وێ ژی دبیتە قوربانییێ شەڕێ كەنداڤی، مریەما ژی دیبتە ئالاڤەك د دستێن ژنبابێ دا بێ دلۆڤان ب دل ڕەقی و سەرەدەریەكا درندانە دهێتە پەروەردەكرن، ڕودانا دلتەزین د ژیانا وێدا ل ژییەك بچویك ژی چ كچ و ژنان نزانیت ژ كچینیێ دئێخیت، بەلێ ژبەركو ئەو جڤاكێ ئەو تێدا دژیت جڤاكەك گرتییە، ژنێ چ ماف تێدا نینن نەچاردبیت بێ دەنگیێ د هەلبژێریت،
سەرەدەریا ژنبابا وێ و كاتێكرنا جڤاكی و دەوروبەران هەڤركیا وێ ل گەل ناخێ وێ و خەونێن وێ یێن مری، مریەمایێ بەرەڤ هونەرێ نیگاركێشیێ ڤە دبەت.
مریەما د ژیانا خوەدا سێ كەسان دنیاسیت، یێ ئێكێ هەژارێ پێشمەرگە، یێ دی ئیسلامێ كۆمۆنیست و یێ سێیێ هاوەرێ ئیسلامییە، ئەڤ هەرسێ كەسە وەكی گورگێن هار زەلامینییا خوە ل سەر لەش و هەستێن وێ یێن بریندار دجێربینن، كەسەك ژ ئەڤان نەشیا ببیتە ئارمگەهەك بۆ مریەمایێ و ژیانەكا خۆش و بێ سەرگێژ بۆ دابین بكەت، ل دوماهیكێ كەسەك ب ناڤێ كرمانج ناس دكەت و هەمی حەز و خەونین خوە ل دەڤ دبینت، دزانیت ئەڤ كەسە د وێ دگەهیت و سەردەری ل گەل خەم و خەون و دیتنێن وێ دكەت نە ل گەل لەشێ وێ، ل دوماهیكێ كەسەكی ناس دكەت ب ناڤێ كرمانج، تێدگەهیت هەمی حەزێن خوە خەونێن خوە یێن مری دێ شێت ل دەڤە زیندی كەت، ئێكەم جارە هەست دكەت كو كەسەك یێ د ژیانێ دا تێدگەهیت، ژبلی لەشێ وێ یێ شەهوەتی، د شێت سەرەدەریێ ل گەل ئاریشە و خەون و خەیال و دیتنێن وێ یێن ل سەر ژیانێ بكەت. بەلێ خۆشییا وێ گەلەك درێژ نەبوو ئاریشە كەڤتنە د ڕێكا وێدا، ئەو ژی كرمانج د شەرێ براكۆژیێ دا بریندار ببوو، گوللەكا تفەنگا برایەكێ وی یێن ژ ئێك مللەت و نەتەوە، رەها مێرانیێ لێ قەت كر بوو، لەوا نەشیا مریەمایێ مەهركەت، ژیانەكا خۆش بۆ دابین بكەت، كورتییەك ژ رویدانا رۆمانا مریەما: «كچەژنەك ژ زەمانەك دی» بوو.
مەریەما د جڤاكێ
كوردی دا!
ئەگەر ب باشی رۆمانێ بخوینن، سەرنجەك باش بدەینە ڕویدانێن وێ، نڤیسەرێ ڕۆمانێ ناس ژی نەكەن، دێ بۆ مە دیار بیت، كو نڤیسەر د وی جڤاكیی دا دژیت یێ ئەڤ رویدانە پێكڤە گرێدانە و كرنە پەرتووكەك ل بەر دەستێن خواندەڤانان.
ئەرێ جڤاكێ كوردی چ پێشكێشی ژنێ كر؟!
چاوان سەرەدەری ل گەل ژنێ هاتەكرن؟!
ئەرێ جوداهی دناڤبەرا ژن و زەلاماندا چ بوو؟! لاوازیا ژنێ بۆ چ بابەت ڤەدگەریت، هەر ژنەك چەند جارا بۆ قوربانی و چارەسەریا هندەك ئاریشەیان ب ڕێكا دابونەریتان؟
دروشمێ ئازادیا ژنێ بلندكرن، بەلێ ئەوێن ئەڤ دروشمە بلندكری نەهێلا كچ و دایكێن وان ئازادبن، وەك یاریەكێ سەردەری ل گەل هاتە كرن، كا چاوا سێ زەلامان، زەلامینیا خۆ ل سەر مەریەمایێ تاقیكرن وەسان ژن خۆلیسەركرن، ل دەمێ هەر ئاریشەكا خوینداری زەلامان ئاریشە پەیداكرن، ژن بوونە قوربانی وان ئاریشەیان، ل ڤی وەلاتی گەلەك كچ و ژنان رێبازا مریەمایێ نەگرتینە، بەلكو هندەكان خوە كوشتینە بوونە قوربانی هندەك هزرێن خەلەت، هندەك هاتینە كوشتن بوونە قوربانیێن هندەك دابونەریتێن بێ بنەما.
بەلێ نوكە چ كچ و ژنان وێرەكی و هێزا مریەمایێ نینە بەحس ل ژیان و تەپەسەری و چیڕۆكێن خوە بكەت.
كەسایەتی د ڕۆمانێدا
چاوا چڤاك بێ ئاڤاكرنا كەسان ئاڤا نابیت، وەسا ڕۆمان ژی بێ كەسایەتیێن بهێز دێ لاواز بیت، ئەگەر نڤیسەر یێ زیرەك و شارەزابیت د دروستكرنا ڕویداناندا ب ساناهی ژ وان ڕویدانا دێ كەسایەتیان دروست كەت، هەتا ئەڤ كەسایەتییە ب شێن ب ڕۆلێ خۆ یێ دروست ڕابن دڤێت نڤیسەر ئامادەبیت ل گەل هەر جۆرە كەسایەتییەكێ یاریێ ب ڕویدانان بكەت چ ئەو كەسە باش بیت یان خراب، داكو سەنگا ڕۆمانا نڤیسەری بهێزبیت.
كەسایەتی هند گرنگن دشێن هەمی ڕەگەزێن دی یێن ڕۆمانێ پێكڤە گرێدەت وەكو: جه، دەم و زمان…هتد. چونكی زمان ڕۆمانێ دروست دكەت، وەسفا دیمەن و جهێن دەستنیشانكری دكەت، هەر كەسن ڕویدانان ژێ ئەنجامددەن.
هەر نڤیسەر و ڕەخنەگرەكێ ل دویڤ خۆ كەسایەتی دابەشكرنە سەر چەند بەشان، یان چەند جوران: (تودوروڤ) كەسان ل گۆر گرنگییا ڕۆلێ كەسی دابەش دكەت سەر سێ تەواران:
١_ كەسێن سەرەكی.
٢_ كەسێن لاوەكی.
٣_ كەسێن ب كار و بارەكێ (وەزیفەكێ) بەروەخت ب تنێ ڕادبن.
هەردو جۆرێن ئێكێ و دوێ گەلەك دەربارەی وان هاتییە نڤیسین ژ گەلەك لایەنانڤە ل سەر یەك بۆچوونن.
كەسێ سەرەكی ڕۆلێ سەرەكی د ڕۆمانێدا د گیریت، چ جوداهیا كەسێ سەرەكی ل گەل كەسێن دی نینە ب تنێ كەسێ سەرەكی تەوەرێ سەرهاتیێ پێك دهینیت، كەسێن دەوروبەرێن خۆ ب روودانێ ڤە گرێ ددەت، دكەتە دناڤ رویدانێدا.
د ڕۆمانێدا مەریەما كەسا سەرەكییە، ڕۆمان ل سەر هاتییە ئاڤاكرن، ئەڤ كەسایەتییە هەمی ڕەگەزێن دی یێن رۆمانێ پێكڤە گرێددەت، ژ وان ژی جه، دەم، زمان و دیالوگ. تەوەرێ رۆمانێ ل سەر هاتە دانان، هەمی رویدانان پێكڤەگرێددەت، دروستكرنا و چێكرنا كەسا ژ لایێ رۆمانڤیسی ڤە شارەزایی پێ دڤێت،چونكی ئەگەر هات و نڤیسەر سەركەڤتی بوو د دروستكرنا كەساندا دێ ب ساناهی شێت رویدانان بدەتە بەر ئێك، نڤیسەری د رۆمانێدا كەسایەتییەك بهێز و خوراگر دروستكرییە، ئەڤ رویدانا د ڕۆمانێدا ئەگەر چیرۆكەك راستیبا وێ كەسایەتییا سەرەكی خۆ ل بەر ڤان نەخۆشییا نەدگرت یێن ب سەری هاتین بێ كو هەولا خۆ كوشتنێ دابا.
كەسێن لاوەكی سالوخەتێن ل دەڤ وانان بەرچاڤ ب شێوەیەكێ سادە هەتا رادەیەكێ حازر و ئامادەنە بەردەوام د دوبارەبوونێدانە گەلەك جاران چەند ئەرك پێ دهێنە سپاردن، مفایەكێ زۆر د چاڤێ خواندەڤانی و نڤیسەریدا یێن هەین، كەسێن لاوەكی هندەك ژ لایەنێن كەسێن سەرەكی بەرچاڤ دكەت، ڤان كەسان پەیوەندیێن ب هێز دناڤبەرا وان دا هەنە، هەر ئێك تەمامكەرێ یێن دی نە، هەردو كەس ژی ژ دەوروبەرێن خۆ ناهێنە جوداكرن.
هەڤالا مریەمایێ ئێك ژ وان كەسایەتییانە یێن مفایەكێ باش دگەهینن.
