ژن و یه‌كسانى
جوان عزه‌ت/ پشكا: سیێ
ئه‌رێ ژن شیایه ببیته ئه‌و مه‌مله‌كه‌ت یا كو جه‌سته‌یێ وێ باندۆرێ ل جڤاكى نه‌كه‌ت؟ یان ژى جڤاك پێگریێ ب ئه‌ركێ خوه یێ مرۆڤى ناكه‌ت؟ سوكرات دگۆت: “جوداهى د ناڤبه‌را هه‌ردو ره‌گه‌زان دا تنێ ب ئێك به‌لگه دهێته سه‌لماند، ئه‌و ژى جوداهیا جه‌وهه‌رێ جه‌سته‌ى دبیته ئه‌گه‌رێ دووركرنا په‌یوه‌ندیێن یه‌كسانیێ د ناڤبه‌را ره‌گه‌زێن مرۆڤى دا” سیمۆن دى بۆڤوارێ ژى دگۆت:”جه‌سه‌دێ ژنێ ئامرازه‌كێ سه‌ره‌كى یه د پێكهێنان و دیاركرنا ره‌وشا جیهانێ دا” پاشان پلاتۆ ب ڤى ره‌نگى بریارێ دده‌ت “كو هه‌ردو ره‌گه‌ز ب واته‌یا جه‌سته دهێنه دیتن نابیت ساخله‌تێ ژنێ ژ یێ زه‌لامى جودا بیت، به‌لێ پێویسته هه‌بوونا ژن هه‌لوه‌شیت و ئه‌و ژى ببیته ئێك ژ ته‌مامكه‌را زه‌لامى وه‌كو وى شیانێن جه‌نگ و هزرى هه‌بن، هه‌تا هیچ جوداهیه‌كا ره‌گه‌زى د ناڤبه‌را هه‌ردو ره‌گه‌زاندا نه‌مینت”.
ل ڤێره دیار دبیت كو هه‌ر فه‌یله‌سۆفه‌كێ ب شێوازه‌كێ ده‌ربرین ژ یه‌كسانى و هێزا ژنێ كریه و سه‌ره‌راى وێ خواندنا د ناڤبه‌را جه‌سته‌بوونێ دا، واته، ئه‌گه‌ر هزربكه‌ین، هه‌ر خێزانه‌كێ پێویستى ب رێبه‌ره‌كێ هه‌یه، هه‌تا كو سه‌ره‌ده‌ریا بابینیێ ل گه‌ل ئه‌ندامێن وێ خێزانێ بهیته‌كرن، هینگێ جڤاك ژى ب هه‌مان شێوه دبن هه‌ڤته‌ریبێن ڤێ پرۆسسێ، چونكو ئه‌و تێگه‌هشتنا د كه‌لتوورێ كوردى دا هۆسا هاتیه سه‌ره‌راستكرن، كو ژن و زه‌لام ژ ڤێ كابیسا وه‌همێ رزگارنه‌بن و دیڤچوونا هه‌مان تێگه‌هشتن و فه‌رمانێن سه‌میانى بكه‌ن. له‌ورا خه‌م و رۆلێ مرۆڤى ل هه‌مبه‌رى جڤاكى، گرنگه ئه‌ركێ یه‌كسانى و به‌رپرسیاریێ ببینیت.
بنێره، دیرۆكا یاخیبوونێ ئانكو پشت گوه هاڤتنێ ل ده‌سپێكێ ئینسان/ مرۆڤ هاڤێته دناڤ گونه‌ها خێر و شه‌ران دا، وه‌كو میلتۆنى گۆتى، “مرۆڤ دێ هه‌ر مریت، به‌لێ به‌رى مرنێ وى رووه‌كێ خوارى و ئه‌ڤه ژى كاره‌ساتا هه‌میانه”. دیاره كاره‌ساتا مرۆڤان ژ دایكبوونێ ده‌سپێكریه، هه‌تا گه‌هشتیه قووناغا ژیانا سه‌خت و پرى ئازار، پاشى ژ كه‌لتوورێ دارستانێ رزگارنه‌بوویه. ژ به‌ر ڤێ ژى ئه‌گه‌ر بێژین مرۆڤ چاوا ژ ڤێ جیهانێ رزگاربوون؟ ده‌مێ ئه‌قلى هزر د هه‌بوونێ دا كریى خوه ژ دانوستاندنێن نه‌ریتێ دارستانێ رزگاركرن، هینگێ هێدى هێدى دیرۆكا مرۆڤایه‌تى و یه‌كسانیا ژن و زه‌لامى ل سه‌ر رویێ ئه‌ردى شین بوو. ژبه‌ر ڤێ ژى ده‌مێ ئه‌م هزر د ئاڤاكرنا باژێره‌كێ دا دكه‌ین، كێشه نه ئه‌وه كو ب تنێ ئه‌م یێ دژین بۆ ئاڤاكرنا مال و مالداریان، به‌لكو كێشه ئه‌قل و كه‌لتووره، هزر و پرۆسیسَا ژیانێ یه، هه‌ڤسه‌نگى و ئازادیا ره‌گه‌زبوونێ یه، چاندنا تێگه‌ه و په‌روه‌ده‌كرنا سیسته‌ما یه و…هتد، ئه‌ڤه ژى ته‌ڤنێ ئه‌قلێ باژێرى درێسیت.
ئه‌نجام: ب هزرامن، جڤاكێ روژهه‌لاتێ هێشتا د بازنێ دوو ته‌وه‌رى دا دژیت، ژ به‌رهندێ ئه‌و ئه‌قلى ب زالبوونا دوو ڤاكته‌ران ڤه ده‌ست نیشان دكه‌ت، ئه‌و ژى له‌كاتیا باش، خراب و ره‌ش و سپى، نێر و مێ و..هتد، ره‌نگه ئه‌ڤ ژى چچاران په‌یوه‌ندیێن مرۆڤایه‌تى و یه‌كسانى به‌رهه‌م نائینیت، به‌لكو هه‌رده‌م ژن ب واته‌یا ره‌گه‌ز و زه‌لام ، مرۆڤ ب واته‌یا بونه‌وه‌رك ساده تاكه‌كه‌س ب واته‌یا نه‌بوون دێ هێنه سالوخدان، ئه‌ڤه ژى پاشڤه‌رویا ئه‌قلێ گوندى دیاردكه‌ت. به‌لێ ئه‌گه‌ر مه بڤێت هنده‌ك به‌رهه‌مێن نوى ب ئه‌قلێ باژێرى دابمه‌زریینن، گرنگه ئه‌م پێكهاته‌یێن جڤاكى ئاڤابكه‌ین و كارێكته‌رێن نوو به‌رده‌ینه د ناڤ پێگریا ئاستێ ره‌وشنبیریا باژێرى دا. هه‌تا بگه‌هین وێ دارا به‌رهه‌مێ سه‌رمایه‌یێ دده‌ت.
