ژینگه‌ها ئه‌خلاقى
جوان عزه‌ت/ پشكا ئێك
ژینگه‌ها ئه‌خلاقى ئه‌و ژینگه‌هه‌یه ئه‌وا مرۆڤ بخوه هه‌ولدده‌ت خوه د ناڤ دا دروست بكه‌ت بێ كو ره‌فتار و نه‌ریتنێن وێ ژینگه‌هێ كاریگه‌ریێ ل سه‌ر ژیانا مرۆڤى بكه‌ت. وه‌كى كا چاوا مرۆڤ رۆژانه د خه‌ما دابینكرنا ژین و ژیارا خوه یا رۆژانه یه ئها هوسا پێدڤیه مرۆڤى خه‌ما دروستكرن و دروستیا ژینگه‌هه‌كا ئه‌خلاقى ژى هه‌بیت بۆ هندێ نفشێن داهاتى و سه‌قامگریا مرۆڤان د بارودوخێ جڤاكى دا به‌ر ب مه‌ترسیداریێ نه‌به‌ت و په‌یره‌وا باشبوون و چاكه‌كاریا خوه د ژیانێ دا بینیته به‌رهه‌م. نه‌خاسمه د ڤى سه‌رده‌مى دا پشتى په‌یدابوونا رێك و بنه‌ماییێ ته‌كنولوژیایێ ده‌ركه‌فتین ئیدى رۆژ بۆ رۆژێ بار و ئاستێ مه‌عریفى یێ به‌ره ب گه‌شه‌كرن و تازه‌بوونه‌كا دى دچیت و به‌رێ مرۆڤى دده‌ته وێ چه‌ندێ، كو هزربكه‌ت ئه‌رێ بۆ پێشكه‌فتن و بایه‌خداریا جڤاك و ژینگه‌ها من چ جوره ئه‌خلاق پێ باشه؟ یان ئه‌م دشێن چ قه‌بوول بكه‌ین و چ قه‌بوول نه‌كه‌ین؟ ئه‌رێ ئه‌م چه‌ند به‌رهه‌ڤین گوهۆرینێ دروست بكه‌ین و تشتێن باش وه‌ربگرین و هه‌لبژرین؟ ئه‌ڤه‌ك كۆمه‌له‌كا وان پرسیارانه یێن كو هوشیاریه‌كێ ل نیك مه دیاردكه‌ن بێ كو ئه‌م ببینه ئه‌و تاك یان ئه‌و كه‌س یێن به‌ر ب ئاراسته‌یێ به‌رهه‌له‌یێ دچن، ئانكو مه‌به‌ست ئیدیال/ شێتبوون. د ڤى رویى دا ئه‌خلاق به‌رجه‌سته‌یا ڤه‌كولین و لێگه‌ریانا ره‌هه‌ند و بیروباوه‌ریێن فه‌لسه‌فا جوانبوون و ژیانبوونێ د وه‌لاتێ مرۆڤى دا په‌یدا كه‌ت، چونكو ئه‌و ده‌ستنیشانا زانین و تێگه‌هشتنا مرۆڤى د ره‌فتارا خرابى و باشیا ژینگه‌هێ دا كه‌ت و هوسا نیشانده‌ت كا ئه‌و چ تشته تاكى توره‌دكه‌ت یان به‌خته‌وه‌ر دكه‌ت یان تاك دشێت چ تشتى ژبیر بكه‌ت و كار بۆ چ تشتێ تازه بكه‌ت. ده‌مێ ئه‌م به‌حسێ ئه‌خلاقى دكه‌ین مه‌به‌ست پێ ئه‌خلاقێ مه‌عریفى یه، چونكو ئه‌و ئێكه‌م پێنگاڤا ژێده‌رێن رێكا یه، به‌لێ د هه‌ر كریاره‌كێ دا ئاستێ هزركرنێ گرنگه، نموونه كه‌سه‌ك ده‌مێ د جڤاكى دا ره‌فتاره‌كێ بێ هزر دكه‌ت، هینگێ ئه‌و ره‌فتار ل سه‌ر وى دبیته جوره‌كێ نه‌هشى و نه ئاگه‌هیێ و نزانیت چاوان ب چ رێك ئه‌و ره‌فتار دناڤ وى دا ده‌ركه‌فتیه بۆ ده‌رڤه‌ى ژینگه‌ها وى، هینگێ دبێژنه ڤێ جوره ره‌فتارێ (ڤه‌رێژ و نه تێهزرینا به‌ركارا) ئانكو ژ حه‌ز و دلینیێ به‌ربه‌لاڤ دبیت، هه‌تا على وه‌ردى گوتنه‌كا بالكێش ده‌رباره‌ى ڤێ چه‌ندێ دبێژیت:”كو ئه‌ڤ نه‌هوشه یان مه‌ژیێ فه‌شارتى و نه ئاگه‌ه یان ژى ناخ و نه‌ستا مرۆڤى، وه‌كو گوگایا كومه‌كا بیاڤێن نێگه‌تیڤ و پوزه‌تیڤ دهێته هژمارتن، به‌لێ ژ به‌ر كو مرۆڤ جانداره‌كێ ئاخفتنكه‌ر و ڤه‌رێژ و به‌رهه‌مێ جڤاكى یه، پرانیا وان لایه‌نێن نیگه‌تیڤ یێن فه‌شارتى دیارناكه‌ت، بتنێ ده‌مێ ده‌مارگیرى ژ بۆ بها و بیروباوه‌رێن تێگه‌هێن جڤاكى دروست دبیت د وى ده‌مى دا وه‌ك پێدڤیاتیه‌كێ ب ئاوایه‌كێ نه‌راسته‌وخۆ سه‌رهلدده ت”. ئه‌نجام: ره‌وشتێ ساخله‌م ئه‌وه یێ به‌رێ مرۆڤى بده‌ته وێ چه‌ندێ كا چ تشتێ پێدڤییه مرۆڤ بۆ ژینگه‌ها خوه و مرۆڤێن دوروبه‌رێن خوه ئه‌نجامبده‌ت بێ كو هیچ كارڤه‌دانه‌ك ل سه‌ر هزروبیرێن مرۆڤى یێن سوزاوى هه‌بیت هه‌روه‌ها هێزا وێ باوه‌ریێ هه‌بیت ئه‌و تشتێ دبیته ئه‌گه‌رێ ژ ناڤبرنا دوخێ بهادارى، بنبركرن و نه‌مانا هیچ تشته‌كێ بناڤێ ئه‌خلاقى دیسان هه‌ولبده‌ت ڤه‌گه‌رینته سه‌ر پولینكرنه‌ك و ژ دایكبوونه‌كا راسته‌راست بێ كو هزربكه‌ت ئه‌خلاق بتنێ ئه‌وه یێ كو ب ئاراسته‌یێ شه‌رم، ترس و خرابى و پاداشتێ گونه‌هباركرنێ و پێسیرێ ڤه گریدایى ل جهێ وێ چه‌ندێ یا باشتره ئه‌وه هزر بكه‌ت ئه‌خلاق ئه‌وه، یێ كو مرۆڤ د بنگه‌هێ مروۆڤبوون و چارچووڤێ زانست و فه‌زیله‌تێ دا به‌رهه‌م دئینیت.
ژینگه‌ها ئه‌خلاقى
جوان عزه‌ت/ پشكا دوویێ
كلیلا چوونا ناڤ ژینگه‌ها ئه‌خلاقى ب سێ ره‌هه‌ندان ڤه گرێدایى یه، ئێك ئه‌خلاقێ دستوورى، ئه‌خلاقێ قانوونى و ئه‌خلاقێ جڤاكناسى، ئه‌ڤه سێ بنه‌مایێن سه‌ره‌كى نه كو مرۆڤ ل سه‌ر ناڤه‌رۆكا وان كه‌سه‌ك شاره‌زا و بسپۆر بیت بۆ چوونا ناڤ ده‌رووناسیا بارودۆخ سیسته‌مێ خوه یێ جڤاكى. پتریا جاران تاكه‌ك هه‌ولدده‌ت ب هنده‌ك رێیێن نه ئه‌خلاقى سه‌رده‌ریا بێ رامان ل گه‌ل كه‌سێن به‌رامبه‌رى خوه یان ژى گه‌نده‌لیا نه‌ئه‌خلاقى د داهێنان و كارێن خوه دا بكه‌ت بۆ هندێ سه‌قامگیریا ناخ و ده‌وروونێ كه‌سیێن به‌رامبه‌ر بهێته تێكدان، هه‌روه‌سا د پرانیا كریار و ره‌فتارێن تاكه‌كه‌سى دا كاره‌كێ دى یێ نه‌شازیا جڤاكى هه‌یه، ئه‌و ژى خوه ب كه‌سه‌ك تێگه‌هشتى و ئه‌خلاقى دئنیت ده‌ر، به‌لێ د جه‌وهه‌رێ وى دا هه‌ر تشته‌ك به‌روڤاژى یه، ئه‌ڤه بخوه ل گه‌ل وى/ وێ كۆمه‌كا هه‌ڤدژیان دروست دكه‌ت. مرۆڤ هه‌كه ده‌ستپێكێ ل گه‌ل خوه كه‌سه‌كێ ئه‌خلاقى و راستگۆ نه‌بیت ل نیڤه‌كێ و دووماهیێ ژى ل گه‌ل چ كه‌سان یێ دروست نابیت، ئه‌خلاق بنگه‌هێ راستیا مرۆڤبوونێ یه، چونكو ئه‌و سه‌رچاوه‌یێ ره‌فتاكرنا من و ته و ئێدى یه بۆ ده‌ستنیانكرنا گه‌له‌ك ره‌نگ و روویێن چاكى و خرابیێ. هه‌كه دیتنێ بۆ ئه‌خلاقێ كوردى بكه‌ین مخابن، ل گه‌ل چه‌ندین پێنگاڤان دا سه‌رنجا وى بۆ ڤه‌كۆلین و راسته‌ڤه‌كرنێ دزڤریت، ژ به‌ركو ئه‌گه‌ر ئه‌خلاق پێكهاتى بیت ژ مه‌عریفا ئه‌خلاقى، هینگێ دێ قانوون و دستوورێ جڤاكناسیێ ژى كه‌ته بنگه‌هێ زانستێ مه‌عریفێ، د ڤى روویى دا دڤێت مرۆڤ ڤێ پرسیارێ ئاراسته‌یى خوه بكه‌ت، ئه‌رێ بۆچى ئه‌ز خوه‌دان ئه‌خلاق بم؟ یان پیڤه‌ریێن ئه‌خلاقى چنه؟ ئێك ژ وان داكو مرۆڤ د فه‌زیله‌ت، ئانكو ناڤخوه‌یا خوه دا كه‌سه‌كێ باوه‌رپێكرى بیت و هزرا ده‌ربرین و شێواندنێ ژ هه‌ر تشته‌كێ بێ بنه‌ما نه‌وه‌رگریت، یا دوویێ ژى داكو بزانیت پیڤه‌رێن ئه‌خلاقێ نه ئه‌وه هه‌مى ب زاراڤ یان نه‌ریتێ نامووسێ ڤه گرێدایى بیت و هه‌ڤركیا كۆشتن و ململانا ژن و مێرى بكه‌ت، چونكو ئه‌خلاقێ پاك و تازه ئه‌وه یێ كو مرۆڤ نه‌هێلیت باژێرێ مرۆڤى ب هزرێن پیس گه‌نى ببیت، نه‌هێلیت زمانێ مرۆڤى یێ سه‌قه‌ت بیت، نه‌هێلیت ژینگه‌ها مرۆڤى فێرى په‌روه‌ردا گه‌نده‌ل و بێ زانین و بێ ئاستێ پێشكه‌فتنێ بیت و…هتد. ژ لایه‌كێ دى ڤه ئه‌و بابه‌تێن بووینه ئه‌گه‌رێ بێ باوه‌ریا خه‌لكه‌كێ په‌یوه‌ندى ب پاراستنا روحا مرۆڤان ڤه هه‌بیت نموونه/ ژ ده‌رئه‌نجامێ ئه‌خلاقه‌كێ نه‌خوه‌جه، بێ زانین و نه كارا پرانیا ژنان بووینه ئه‌نجامێ باج و قوربانیدانا خوه‌كوژى، كوشتن، سۆتان و بێ رێزى و بێ كه‌رامه‌تیێ، ئه‌ڤه جه‌وهه‌ره‌كێ ڤالا د بنچینه‌یێ جڤاكى دا دروست دكه‌ت، كو د دمه‌كێ دا ژن هه‌لگرا مه‌زنترین خه‌م و ده‌ردێن ئه‌قلێن پاشكه‌فتى بیت. له‌ورا هه‌ر هزره‌كا مرۆڤ بكه‌ت هه‌كه ئه‌نجامێ وێ نێگه‌تیڤ بیت ئه‌ڤه خانه‌یه‌كا په‌نجه‌شێرێ د ژینگه‌هێ دا دروست كر، راسته هه‌مى مرۆڤ رووبه‌رى هزرێن هه‌ڤدژ دهێن، به‌لێ نابیت فیرى وێ چه‌ندێ بین هه‌ر ده‌مێ كاودانه‌كا نه‌خوه‌جه د ناڤ جڤاكى روودا ئێكسه‌ر بریارێن شاش ده‌رباره‌ى وى تشتى بده‌ین یان ب شێوه‌كێ نه‌شیرین ل قه‌له‌م بده‌ین، ئه‌ڤه بخوه كارێتكرن و كێماسیكرنه د نه ئاڤابوونا ئه‌خلاقێ مه یێ كه‌سۆكى دا، ئه‌ڤجار دبێژم ئه‌خلاقێ دروست ئه‌وه یێ كو مرۆڤ بشێت د ته‌رازوویه‌كا هشیار دا هه‌مى بیاڤێن ژیانێ ب به‌رگریا ناخه‌كێ لۆژیكى هه‌لسه‌نگینیت و رۆژانه ل گه‌ل خوه و ده‌وربه‌رێن خوه ب شێوه‌كێ تازه‌گه‌رایى په‌سه‌ند بكه‌ت.
