ژ به‌ر پێنج ئه‌گه‌ران خوە ژ ڤه‌خوارنێن غازی بده پاش
ئەڤرۆ نیوز:
ڤه‌كولینه‌ك: هه‌كه ته ئیدمان ل سه‌ر ڤه‌خوارنا ڤه‌خوارنێن غازی (دایت) هه‌بیت، بزانه تو هێدی هێدی یێ خۆ د كوژی و دێ تووشی قه‌له‌ویه‌كا ژ دره‌و ژی بی.
ب ره‌نگه‌كێ گشتی ره‌نگه گه‌له‌ك ژ مه حه‌زژێكه‌رێن ڤه‌خوارنێن غازی ژ جورێ ( دایت) بن، چونكو كێم كاوری دناڤدا هه‌نه و د خوشن و د سڤكن و دبیت وه‌كو جورێن دی نه‌بنه ئه‌گه‌رێ زێده‌كرنا كێشا له‌شی، به‌لێ ل دووڤ ڤه‌كولینه‌كا نوو دیاردبیت كو چ راستی بۆ سوز و په‌یمانێن ( دایت) نینه و نابیته ئه‌گه‌رێ كێمكرنا كێشا له‌شی و ژیانا مرۆڤی دئێخیته دمه‌ترسیێدا.
ڤه‌كوله‌ران هه‌ڤبه‌ندی دناڤبه‌را ڤه‌خوارنا دایت و ئاریشه‌یێن ساخله‌میێ بۆ چه‌ند خالان ڤه‌گه‌راندن:
• زێده‌بوونا سه‌نگی: ڤه‌خوارنێن دایت په‌یوه‌ندی ب زێده‌بوونا كه‌مه‌را مروڤی ڤه و نیشانده‌رێ قه‌بارێ له‌شی هه‌یه، زانایان وه‌سان دیت كو ڤه‌خوارنا ڤان جوره ڤه‌خوارنان پێكهاتینه ژ هنده‌ك پێكهاتێ، پێشه‌سازی و هه‌كه به‌ری خوارنێ بهێ،ه ڤه‌خوارن دێ بنه ئه‌گه‌ر مرۆڤ پتر خوارنێ بخوت، ب شێوه‌یه‌كێ گشتی و شرینی دبنه ئه‌گه‌ر مرۆڤ پتر خوارنێ بخۆت.
• مه‌زاختنا پتر شه‌كرێ: ڤه‌خوارنێن شرین ب شه‌كرا ده‌ستكرد دبنه ئه‌گه‌رێ ئیدمانا مێشكی ل سه‌ر شه‌كرێ، هندی تو پترێ ڤه‌خووی دێ پتر ته حه‌زا ڤه‌خوارنا وان هه‌بیت، ژبه‌ركو شه‌هیه‌تا مرۆڤی بۆ شه‌كرێ زێده‌دبیت، ئه‌ڤه رامانا وێ چه‌ندێ دده‌ت كو تو ب قودیه‌كا ب تنێ رازی نابی، به‌لكو دێ پتر ڤه‌خووی دا بێهنا ته بهێت و ئه‌ڤه‌ژی كارتێكرنێن مه‌زن یێن ساخله‌میێ ل دووڤ خۆ دهێلن.
• ئاریشه د گولچیسكان دا: ل دووڤ ڤه‌كولینه‌كێ كو ل سه‌ر 3000 ژنان ل نه‌خوشخانه‌یا ( بوستن) یا ژنان بۆ ده‌مێ 11 سالان هاتبوو ئه‌نجامدان دیاربوو كو هه‌كه مرۆڤ رۆژانه دو قودیك یان پتر ژ ڤه‌خوارنێن غازی ڤه‌خۆت دێ بیته ئه‌گه‌رێ هاتنه خوارا كارێ گولچیسكێ و راستی ئه‌وه هه‌كه مرۆڤ ب شێوه‌یه‌كێ رێكخستی ڤه‌خوارنێن غازی ڤه‌خووت، دێ باشتر بیت بۆ گولچیسكان.
• زێده‌كرنا مه‌ترسیا توشبوونێ ب شه‌كرێ: هه‌كه ته ئیدمان ب ڤه‌خوارنێن غازی ژ جورێ دایت هه‌بیت، تو د مه‌ترسیا توشبوونا كۆمه‌كا نه‌خوشیان دای وه‌كو قه‌له‌ویا هێدی هێدی و بلندبوونا فشارا خوینێ و كێمبوونا كولیسترولێ باش و بلندبوونا روونێن سێیانی ئه‌وێن گرێدای دلی و جه‌لتێ و بلندبوونا كلوكوزی( شه‌كرا خوینێ) و ئه‌ڤه هه‌موو توشبوونێ ب نه‌خوشیا شه‌كرێ یا دومدرێژ و نه‌خوشیا دلی و جه‌لتێ زێده دكه‌ن.
• سكتا دلی: ل دووڤ ڤه‌كولینه‌كا سالا 2012 كو هاتیه به‌لاڤكرن ل كوڤارا General Internal Medicine دیاردبیت كو ئه‌و كه‌سێن سودایه‌كا بێ شه‌كر یان كێم شه‌كر دخوون ب رێژا 43% پتر ژ كه‌سێن دی تووشی مه‌ترسیا توشبوونێ ب ئێشێن دلی و سكتێ دبن، هه‌ر چاوا بیت باشتره ڤه‌خوارنێن ب ڤی ره‌نگی هه‌كه هه‌یڤێ جاره‌كێ پتر نه‌هێ،ه ب كارئینان چ مه‌ترسیا خۆ نابیت.
ژێدەر/ نۆش نیوز
